Практикалық сабақ №1
жүктеу/скачать 267 Kb.
|
Биологиялық есептер шешу пәні бойынша тапсырмалар dot
- Бұл бет үшін навигация:
- Практикалық сабақ №1 Тақырыбы
|
Құрметті студенттер! Биологиялық есептер шешу пәні бойынша берілген практикалық тапсырмаларды орындап, сессияға дейін жіберулеріңізді сұраймын. Бақылау сұрақтарға дайындалып, дәптерді кафедраға тапсырасыз. Сұрақтарды және орындаған тапсырмаларды мына мекен-жайға жіберуге болады t.boken@yandex.kz Практикалық сабақ №1 Тақырыбы: Адам қан топтарының тұқым қуалауы Мақсаты: Адам қан топтарының тұқым қуалауына есеп шығару жолдарын қарастыру. Теориялық мазмұны Адамда көптік аллельдер типі бойынша қан топтары тұқым қуалайды. Қан топтарын бір ғана ген (I) бақылайды. Осы геннің үш типті аллелі белгілі. ІА, ІВ, І0. АВО – қан топтарының жүйесін 1900 жылы Ландштейнер ашқан. 1911 жылы Ван Дунгерн және Гришфельд қан топтарының тұқым қуалайтынын нақтылай түсті. Бұл деректер Мендель заңдарын адамға, адамдағы белгілердің тұқым қуалайтындығына қолдануға болатындығын дәлеледеді. 1924 жылы Бренштейн АВО қан топтарының жүйесі адамдағы бір локуста орналасқан көптеген аллельдер арқылы бақыланатынын анықтады. Генотипі ІОІО болып келетін адамның қаны бірінші топқа, генотиптері ІАІА немесе ІАІО екінші, ІВІВ немесе ІВІО - үшінші, ІАІВ - төртінші топқа жатады. I — топ генотипі жағынан О гені бойынша рецессивті гомозигота, ІІ - ші топ генотипі жағынан А және О гендері бойьшша гетеро- немесе гомозиготалы, ІІІ - топ генотипі жағынан В және О гендері бойынша гетеро- немесе гомозигота, IV - А және В гендері бойынша домиантты гетерозигота. Қан топтарының тұқым қуалауын білудің үлкен тәжірибелік маңызы бар. Мысалы, қан құю мәселесінде бірінші топқа жататын қаңды барлық адамдарға құюға болады, қанның екінші тобын тек екінші және төртінші топқа, үшінші топқа жататын қанды тек үшінші және төртінші топқа, ал төртінші топқа жататын қанды, тек төртінші топтағы қаны бар адамға құюға болады (1-cурет). І топ II топ I топ III топ ІV топ
Сонымен қатар, қан топтарының тұқым қуалауын медицинада әкелік, шешелік міндеттерді анықтауда, сот-сараптамалық жұмыстарында да кеңінен пайдаланады. Төмендегі кестеде ата-аналарының қан топтары негізінде балада мүмкін болатын қан топтары көрсетілген (1 кесте). Адам қанының резусы оң (RҺ+) қасиетін доминантты ген басқарса, ал резусы теріс (rһ -) белгіні рецсссивті ген анықтайды. Бұл белгілер Мендель заңдарына сәйкес тұқым қуалайды. Резусы теріс қанды резусы оң адамға ешқашан құюға болмайды, Бұл құбылысты 1939 жылы Винер, Левии және Ландштейнер ашқан. Зерттеулерге қарағанда европейдты нәсілдердің 84 % резусы оң гені (RҺ+), ал 16 % резусы теріс (rһ-) гені бары екені анықтаған. 1 - кесте –Қан топтарының тұқым қуалауының кестесі
Негроидты типтес нәсілдерде және Австралияның байырғы, тұрақты тұрғындарының қанында резусы оң 100 % құраса, монголоидтарда (кәрістерде, қытайлықтарда, жапондықтарда) 99-100 % жақын болады. Егер Rһ + гені бойынша гомозиготалы немесе гетерозиготалы ер адам резусы теріс (rһ -) әйел адамға үйленсе, пайда болғаи ұрпақтың резусы оң (RҺ+) болады. Резусы теріс ананың резусы оң баланың өсуі, ана мен бала арасында қайшылықтар тудырады, Бірінші балада бұл қайшылық білінбейді. Екінші баладан бастап, баланың қанында анасы арқылы өткен антигендер көбейе бастайды. Бұл табиғи іш тастауға, өлі тууға, тірі туылған жағдайда баланың ой-өрісі кем болуға әкеледі. Баланы аман сақтап қалу үшін стерильді жағдайда кіндік артериясы арқылы баланың денесіндегі қанды алып, ал кіндік венасы арқылы донорлық қан құяды. Сонымен генетиканың тұқым қуалау заңдарын білу, мұндай мәселенің алдын ала жоспарлауға және (rһ-) анадан туған (RҺ+) баланың қанын толық ауыстыруға жағдай жасауға мүмкіндік тудырады. Ландштейнер мен Янскийдің 1900 жылғы зерттеулері арқылы адам қанының эритроциттерінде аглютиногендер, яғни «желімдеуші» деп аталатын заттар болатыны анықталды. Аглютиногендерді латын әріптерімен А,В деп белгілейді. Аглютининдерді гректің α,β әріптерімен белгілейді. А аглютиногені α аглютининмен жеткілікті мөлшердегі концентрацияда кездессе болды эритроциттер желімденеді (17 кесте). 17 – кесте –Қан эритроциттеріндегі аглютиногендер
І - топ 49% әмбебап донор II – топ 30% III – топ 15% IV – топ 6% әмбебап рецепиент Донор – қан беретін адам. Рецепиент – қан құйдыратын адам. жүктеу/скачать 267 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||