Практикумы оқу құралы 2013 жыл Алматы 2013 1 0 0 0 6 0 0 4



Pdf көрінісі
бет28/33
Дата12.03.2017
өлшемі6,26 Mb.
#8932
түріПрактикум
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33

 
Жаттығулар мен есептер 
1.  Мыстан  жасалған  бұйымның  бетін  атмосфера  жағдайында  жасыл  қабықпен 
қапталуын  немен  түсіндіруге  болады?  Мыс  бетінде  қандай  қосылыс  түзіледі?  Реакция 
теңдеуін жазыңдар. 
2.  Тығыздығы  1,084  г/мл  8% ті  мыс  сульфаты  ерітіндісінің  800  мл-дегі 
4
CuSO -тің 
массасын есептеңдер. 
3.  60  г  мыс  (ІІ)  сульфаты  бар  ерітіндіге  20  г  темір  ұнтағы  салынды.  Реакция 
нәтижесінде қандай заттар және олардың қанша мӛлшері түзілді? 
4. Мына айналымдарды қалай жүзеге асыруға болады: 
4
2
2
)
(
CuSO
Cu
CuO
OH
Cu
CuCl
CuO
Cu
 
5.  Мыс  (ІІ)  гидроксидінің  аммиак  ерітіндісімен  әрекеттесуін  молекулалық  және 
иондық реакция теңдеулері арқылы жазыңдар. 
6.  Мына  комплексті  қосылыстардың: 
;
]
)
(
[
4
4
3
SO
NH
Cu
;
]
)
(
[
2
3
Cl
NH
Ag
];
[
4
2
CuF
K
]
[
4
AuCl
K
құрамындағы  комплекс  түзушіні,  комплекс  түзушінің  тотығу  дәрежесін, 
лиганданы,  координациялық  сандарын  анықтап,  комплексті  қосылыстардың  аттарын 
атаңдар. 
7. Реакция теңдеулерін аяқтап, теңестіріңдер: 
а) 
....
2
4
2
SO
SO
H
CuJ
 
ә) 
....
2
3
AgCl
HNO
AgClO
 
б) 
....
2
2
3
S
Au
S
H
AuCl
 
в) 
....
2
2
3
2
Au
O
H
O
Au
 
8. Мысқа күкірт қышқылымен әсер еткенде 20 кг мыс купоросын алу үшін 92% күкірт 
қышқылынан қанша литр керек? 
9.  Егер  20  мл  мыс  (ІІ)  сульфатын  калий  иодидімен  әсер  еткенде,  0,63  г  иод  бӛлінді. 
Мыс сульфатының нормалдылығы қандай? 
10. 20 г мыс (ІІ) гидроксидін еріту үшін 2н азот қышқылынан қанша кӛлем керек? 
11.  Күміс  тиынның  құрамындағы  күмісті  анықтау  үшін  оның  0,3  грамын  азот 
қышқылында  ерітілді,  алынған  ерітіндіден  тұз  қышқылы  кӛмегімен  күмісті  тұндырылды.  
Жуылып кептірілгеннен кейін тұнбаның салмағы 0,199г болды. Тиынның құрамында қанша 
пайыз (%) күміс бар екенін есептеу керек. 
12.  40  мл  тұз  қышқылы  ерітіндісіне  күміс  нитратын  қосқаннан  кейін  0,547  г  күміс 
хлоридінің тұнбасы түзіледі. Тұз қышқылы ерітіндісінің нормалдылығы қандай? 
 
 
 

 
203 
 Хром және оның қосылыстары 
 
Қасиеттері 
Сr 
Mo 

Рет нӛмірі 
24 
42 
74 
Салыстырмалы атомдық массасы, а.м.б. 
52,01 
95,05 
183,92 
Валентілік электрондары 
1
5
4
3
s
d
 
1
5
5
4
s
d
 
1
5
6
5
s
d
 
Атом радиусы, нм 
0,127 
0,137 
0,140 
Салыстырмалы электртерістілігі 
1,52 
1,30 
1,40 
Балқу температурасы, 
0
С 
1890 
2620 
3380 
Стандартты электродтық потенциал
е
Э
Э
, В 
1,15 
-0,20 
-0,05 
 
Хромды темiртасты тотықсыздандыру арқылы темiр мен хром қорытпасын (60   65% 
Сг) алады:
2
3
2
4
2
4
CO
Cr
Fe
CO
O
Cr
FeO
 
Бұл қорытпа феррохром деп аталады. 
Таза  хромды  оның  түздарының  ерiтiндiлерiн  электролиздеп  алуға  болады.  Сонымен 
қатар оны металлотермия әдiсiмен де алады. 
Хром  -  соғылғыш,  созылғыш  болат  түстес  сұр  металл.  Әдетте  оның  бетiн  оксид 
қабыршығы қаптап тұрады. Бұл хромды коррозиядан және ауа мен ылғал әсерiнен сақтайды. 
Сұйытылған күкiрт және тұз қышқылдары хром әсерiнен сутегiн бӛледi. Ал азот қышқылы 
хромға әсер етпейдi, оны пассивтендiредi. 
Ол оттегiмен бес оксид түзедi: 
3
5
2
2
3
2
,
,
,
,
CrO
O
Cr
CrO
O
Cr
CrO
 Алайда 
2
CrO және 
5
2
O
Cr
оксидтерi  тұрақсыз.  Хром  (II)  оксидi  CrO   -  негiздiк  оксид,  хром  (III)  оксидi 
3
2
O
Cr

амфотерлi,  ал  хром  (VI)  оксидi 
3
CrO
-  қышқылдық  оксид.  Хромның  тотығу  дәрежесi  +2 
болатын  қосылыстары  оңай  тотығады  және  аса  кӛп  қолданылмайды.  Хром  (III)  оксидiн 
3
2
O
Cr
 аммоний дихроматын ыдыратып алады. Ол жасыл түстi, балқу температурасы жоғары 
қатты зат. Хром (III) оксиді амфотерлi болғандықтан сiлтiде де және қышқылда да еридi. 
Хром  (III)  оксидiне 
3
2
O
Cr
  хром  (III)  гидроксидi 
3
)
(OH
Cr
сәйкес.  Оны  хром  (III) 
тұздарына  сiлтiмен  әсер  етiп  алуға  болады.  Хром  (III)  гидроксидi  -  жасыл  сұр  түстi  тұнба 
бередi. Ол тұнба қышқылда және сiлтiнiң артық мӛлшерiнде еридi. 
Хром  (VI)  оксидi 
3
CrO
  қызыл  түстi  кристалл  зат.  Ол  суда  ерiп  тұрақсыз  хром 
қышқылын  түзедi.  Хром  қышқылы  тек  ерiтiндiде  белгiлi.  Алайда  оның  тұздары  тұрақты. 
Оларды  хроматтар  дейдi. 
4
2
CrO
K
  калий  хроматы,
4
2
CrO
Na
  натрий  хроматы.  Хроматтар 
2
4
CrO
 ионы салдарынан ашық сары түстi болады. 
Хром (VI) оксидiне, сонымен қатар, дихромқышқылы да сәйкес. Ол екi моль оксидпен 
бiр моль су қосылғанда түзiледi: 
 
Дихром қышқылы да тұрақсыз, тек судағы ерiтiндiде белгiлi. Оның дихроматтар деп 
аталатын тұздары тұрақты болады. Натрий дихроматы
7
2
2
O
Cr
Na
, калий дихроматы 

Әдетте, бұлар хромик деген атпен белгiлi. Дихроматтардың түсi 
2
7
2
O
Cr
 ионының түсiне орай 
қызыл сары болады. 
Судағы  ерiтiндiде  хромат  пен  дихромат  иондар  тепе-теңдiкте  болады.  Ерiтiндiнiң 
ортасына (
OH
,
) байланысты тепе-теңдiк ығысуы мүмкiн. Қышқыл (
H
) ортада хромат 
ион дихроматқа айналады (сары түстен қызыл сары түске).          
Ал  сiлтiлiк  ортада  дихромат  ион  хромат  ионға  айналатындықтан  ерiтiндiнiң  қызыл-
сары түсi сары түске ауысады.                  
Хроматтар мен дихроматтар - аса күштi тотықтырғыштар.  
7
2
2
2
3
2
O
Cr
H
O
H
CrO
7
2
2
O
Cr
K

 
204 
 
Бақылау сұрақтары 
1.Хром, молибден, вольфрам атомдарының электрондық формуласын жазыңдар.  
2.  Периодтық  жүйедегі  VI  тобының  негізігі  және  қосымша  топшасы 
элементтерінің құрылысы мен қасиеттерінің айырмашылығы қандай? 
3. Хромның (ІІ), (ІІІ), (VI) қатары бойынша оксидтері мен гидроксидтерінің химиялық 
табиғаты  қалай  өзгереді?  Хром  (ІІІ)  гидроксидінің  қышқылдармен,  сілтілермен  өзара 
әрекеттесуінің реакция теңдеулерін молекулалық және иондық түрде жазыңдар. 
4.  Комплекс  түзуші  хром  үшін  қандай  тотығу  дәрежесі  мен  координациялық  саны 
тән? Хромның комплексті қосылыстарына мысал келтіріңдер.  
5.  Хромның  (ІІІ)  және  (VI)  қосылыстары  тотығу-тотықсыздану  реакцияларында 
қандай қасиеттер көрсетеді? Бұл процестер қандай ортада жүзеге асады? 
 
№20 зертханалық жұмыс 
Тәжірибелер:  
Аспаптар  мен  реактивтер:  100  мл  колбалар,  сынауық,  штатив,  шыны  таяқша, 
сыйымдылығы  100  мл  стақандар,  сынауыққа  арналған  газ  өткізгіш  түтігі  бар  тығын, 
мырыш ұнтағы, хром (ІІІ) оксиді, аммоний дихроматы, калий нитраты, калий карбонаты, 
калий дихроматы, бензин, этил спирті, сүзгі қағазы, мұз, темір сымы, ерітінділер: күкірт 
қышқылы,  тұз  қышқылы,  натрий  гидроксиді,  сутегі  пероксиді,  аммоний  сульфиді,  барий 
хлориді, калий иодиді, калий хроматы, натрий нитраты, натрий сульфиті, күміс нитраты, 
хром сульфаты, хром (ІІІ) хлориді, бром суы, бейтарап лакмус ерітіндісі. 
 
1.  Хром  (III)  оксидтерінің  алынуы  және  қасиеттері.  а)  Сынауыққа  аздап 
ұнтақталған  аммоний  дихроматының  ұнтағын  сеуіп,  штативке  аузын  тӛмен  қаратып 
бекітіңдер. Сынауықтың аузын ӛзіңнің қасындағылардан басқа жаққа қаратып ұстап, астына 
қағаз  тӛсеңдер.  Тұздың  жоғарғы  қабатынан  реакция  басталғанша  қыздырыңдар,  сонан  соң 
тоқтатыңдар.  Байқалған  құбылысты  түсіндіріңдер.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Осы 
процестегі тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты кӛрсетіңдер. 
ә)  Хром  (III)  оксидінің  алынған  ұнтағына  сумен,  күкірт  қышқылымен,  азот 
қышқылымен әсер етіңдер. Хром (III) оксиді суда, сұйытылған қышқыл ерітіндісінде ери ме? 
2.  Хром  (III)  гидроксидінің  алынуы  және  қасиеттері.  а)  Ішінде  хром  (III)  тұз 
ерітіндісі  құйылған  сынауыққа  тамшылатып  хром  (III)  гидроксидінің  тұнбасы  түзілгенше 
натрий  гидроксиді  ерітіндісін  қосыңдар.  Тұнбаның  түсін  байқаңдар.  Реакция  теңдеуін 
жазыңдар. 
ә) Түзілген тұнбаны 2 сынауыққа бӛліңдер. Біреуіне сұйытылған қышқыл, екіншісіне - 
сілтіні  кӛп  мӛлшерде  қосыңдар.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Хром  (III)  гидроксиді  қандай 
қасиет  кӛрсетеді.  Хром  гидроксидінің  сілтімен  әрекеттесуінен  түзілген  ӛнімді  келесі 
тәжірибелерге (3б) қалдырыңдар.Алынған ерітінділердің түстерін байқаңдар. 
3.  Хром  тұздарының  гидролизі.  а)  Хромның  (III)  тұзының  ерітіндісіне  лакмустың 
бейтарап ерітіндісін құйыңдар. Лакмустың  түсінің ӛзгеруін түсіндіріңдер. Реакция теңдеуін 
жазыңдар. 
ә)  Хром  (III)  тұз  ерітіндісіне  тұнба  түзілгенше  аммоний  сульфиді  ерітіндісін 
құйыңдар. Тұнбаның бір бӛлігіне тұз қышқылын (сұйытылған), екіншісіне - сілті ерітіндісін 
құйыңдар.  Жасалған  реакцияларға  қорытынды  жасаңдар,  тұнбаның  құрамын  анықтаңдар. 
Реакция теңдеуін жазыңдар. 
б)  Гидроксохроматтың  (III)  ерітіндісін  (2-тәжірибеде  алынған)  қыздырыңдар.  Хром 
(III)  гидроксидінің  тұнбасы  түзілуін  түсіндіріңдер.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Хромның 
(III)  ерігіш  тұзы  немесе  гидроксохроматтың қайсысы  күшті  гидролизденетінін кӛрсетіңдер? 
Қыздырудың қандай мәні бар? 
4.  Хромның  (III)  қосылыстарының  тотығуы  мен  тотықсыздануы.  а)  Хром  (III) 
тұз  ерітіндісіне  алғашқы  мезетте  түзілген  тұнба  ерігенше  натрий  гидроксидін  қосыңдар. 

 
205 
Алынған ерітіндіні 2 сынауыққа бӛліңдер. Біреуіне 2-3 мл натрий гидроксиді ерітіндісі мен 
2-3  мл  бром  суын  қосыңдар.  Келесі  бӛлігіне 2мл  натрий  гидроксиді  және  3  мл  3%-ті  сутегі 
пероксиді  ерітіндісін  қосыңдар.  Екі  сынауықтағы  ерітінді  түсінің  ӛзгеруін  бақылаңдар. 
Сәйкес реакция теңдеуін жазыңдар. 
ә) Хром (II) хлориді ерітіндісін тұз қышқылымен қышқылдандырыңдар, 2-ге бӛліңдер, 
біреуіне  2-3  түйір  мырыш  салыңдар,  аз  ғана  бензин  құйыңдар,  газ  ӛткізгіш  түтігі  бар 
тығынмен  жабыңдар,  оның  ұшын  суға  батырып  құйыңдар.  Біраз  уақыттан  соң  ерітіндінің 
түсінің  ӛзгеруін  байқаңдар.  Реакция  теңдеуінжазыңдар.  Неліктен  газӛткізгіш  түтік  суға 
батырылатынын,  жұқа  бензин  қабатының  маңызын  түсіндіріңдер.  Осы  реакцияларда  хром 
(III) хлориді қандай рӛл атқарады? Осы тәжірибелер негізінде жалпы қорытынды жасаңдар: 
хром (III) қосылыстары тотығу-тотықсыздану реакцияларында қандай рӛл атқаратындығын, 
ортаның қандай әсері бар екендігін кӛрсетіңдер. 
5. Хромкалий ашудасын алу.Калий дихроматыұнтағын(10 мг) кішкене стақанда суға 
ерітіңдер.  Ерітіндіге  реакция  теңдеуі  бойынша  есептелген  мӛлшерінің  жартысындай 
концентрлікүкірт  қышқылынқұйыңдар.  Стақанды  мұзы  бар  ыдысқа  салыпқойыңдар, 
араластыра отырып 1 мл спиртті тамшылата отырыпқұйыңдар. Түсінің ӛзгеруін белгілеңдер. 
Алынған  ерітіндіні  жеңіл  ғана  қыздырыңдар,  кристалдануға  қалдырыңдар.  Түзілген 
хромкалий  ашудасын  (квасцы)  сұйықтан  бӛліп  алыңдар,  сүзгі  қағазбен  кептіріңдер, 
қристалдың  пішініне  кӛңіл  аударыңдар.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Алынған  кристалды 
оқытушыға тапсырыңдар. 
6. Хром ангидридінің алынуы мен оның қасиеттері. а) Стақанға немесе сынауыққа 
3-5  мл  калий  дихроматының  қанық  ерітіндісін  құйыңдар,  оған  5-8  мл  күкірт  қышқылын 
(конц)  аздап  қосыңдар,  стақанды  салқын  сумен  салқындатыңдар,  хром  ангидридінің 
кристалының түсін белгілеңдер. Суыған ерітіндіні шыны немесе асбест сүзгілі воронкасында 
сүзіңдер.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Неліктен  күкірт  қышқылының  (конц.)  ерітіндісі 
алынғанын түсіндіріңдер. 
ә)  Алынған  кристалдың  бір  бӛлігін  фарфор  табақшаға  салып,  бірнеше  тамшы 
спиртпенылғалдандырыңдар.  Не  байқалады?  Реакция  теңдеуін  жазыңдар,  хром  (III)  оксиді 
мен  сірке  ангидриді  (иісінен  анықтауға  болады)  түзілетіндігін  ескере  отырып,  хром 
ангидриді бұл реакцияда қандай қасиет кӛрсететінін түсіндіріңдер. 
б) Алдыңғы тәжірибеде алынған хром ангидридінің кристалын 2-3 мл суда ерітіңдер. 
Калий иодиді ерітіндісін қосыңдар, ерітінді түсінің ӛзгеруін бақылаңдар. Ерітіндіде иод бар 
екендігін  кӛрсетіңдер.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Хром  ангидридінің  қасиеті  туралы 
қорытынды жасаңдар. 
7.  Ерітіндіде  хромат  және  дихроматтарды  ажырату.  3-4  мл  калий  хроматы 
ерітіндісіне  күкірт  қышқылы  ерітіндісін  құйыңдар.  Түсінің  ӛзгеруін  бақылаңдар.  Алынған 
ерітіндіге  натрий  гидроксидінқосыңдар.  Қандай  иондардың  әсерінен  ерітіндінің  түсі 
ӛзгереді? Хроматтар мен дихроматтардың судағы ерітіндісінде қандай тепе-теңдік орнайды? 
Осы тепе-теңдіктің бұзылуына орта қалай әсер етеді? 
8. Хром қышқылының тұздарын алу. а) Фарфор  табақшасында газ жанарғыда 2 г 
калий  карбонаты  мен  1  г  калий  нитраты  қоспасын  балқытыңдар.  Балқымаға  хром  (ІІІ) 
оксидінің  1г  10  мин  күшті  жалында  қыздырыңдар.  Суыған  соң,  алынған  сары  түсті 
балқыманы - калий хроматын суда ерітіңдер. Ерітіндінікүкірт қышқылымен қышқылдаңдар, 
калий  хроматын  одан  ерігіштігі  жақсы  калий  дихроматына  айналғанша  қыздырыңдар, 
реакция теңдеуін жазыңдар. 
ә) Бір сынауыққа калий дихроматы ерітіндісін, екіншісіне – калий хроматы ерітіндісін 
құйыңдар,  екеуіне  де  күміс  нитраты  ерітіндісін  қосыңдар.  Екі  жағдайда  Ag
2
CrO
4
тұнбасы 
түзіледі.  Осы  құбылысты  түсіндіріңдер.  7-тәжірибенің  қорытындысына  сүйене  отырып, 
күмістің  хроматы  мен  бихроматының  ерігіштік  кӛбейтіндісі  кестесін  пайдалана  отырып, 
реакция      теңдеуін  жазыңдар.  Барий  хлоридімен  және  қорғасын  нитратымен  осы  тәрізді 
тәжірибе жасап бақылаңдар. Тұнбаның түсіне назар аударыңдар. Реакция теңдеуін жазыңдар. 

 
206 
9.  Хром  (VІ)  қосылыстарының  тотықтырғыш  қасиеттері.  (9в-тәжірибесін 
тартпа  шкафта  жасау  керек).  а)  2-3  мл  калий  дихроматы  ерітіндісіне  аздап  күкірт 
қышқылының сұйытылған ерітіндісін, 2-3 мл натрий нитраты ерітіндісін қосыңдар. Қоспаны 
әлсіз  қыздырыңдар.  Түсінің  ӛзгеруін  бақылаңдар.  Реакция  теңдеуін  молекулалық  және 
иондық түрде жазыңдар. 
ә) Күкірт қышқылымен қышқылданған калий дихроматы ерітіндісіне натрий сульфиті 
ерітіндісін  қосыңдар.  Ерітіндінің  түсінің  ӛзгеруін  бақылаңдар,  түсіндіріңдер.  Молекулалық 
және иондық түрде реакция теңдеуін жазыңдар. 
б) Калий дихроматының концентрлі ерітіндісіне концентрлі тұз қышқылын құйыңдар. 
Ерітіндінің  түсі  ӛзгергенше  қыздырыңдар.  Қандай  газ  бӛлінеді?  Иісі  аса  қауіпті,  байқап 
иіскеу керек. 
в)  2-3  мл  калий  дихроматы  ерітіндісіне  аммоний  сульфиді  ерітіндісін  құйыңдар. 
Түзілген  тұнба  хром  (ІІІ)  гидроксиді  екенін  дәлелдеңдер.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Осы 
реакцияларда тотықтырғыш пен тотықсыздандырғьшты анықтаңдар. 
 
Жаттығулар мен есептер 
1.  200  кг 
3
2
O
Fe
пен  300  кг
3
2
O
Cr
  –тен  тұратын  қоспаны  феррохром  алу  үшін 
тотықсыздандырған.  Осы  реакцияға  қанша  кг  алюминий  жұмсалған  және  алынған 
балқыманың пайыздық (%)  құрамы қандай?  
2. 6,08 г 
3
2
O
Cr
 –ті натрий гидроксиді қатысында тотықтырғышпен балқытқанда 12,74 
г натрий хроматы алынған. Алынған ӛнімнің пайыздық шығымын есептеу керек. 
 3. Реакция теңдеулерін аяқтап, коэффициенттерін қойыңдар. 
a) 
t
O
Cr
NH
7
2
2
4
)
(
 
ә)  
4
2
4
2
SO
H
NaJ
CrO
Na
 
б) 
3
2
3
2
3
CO
K
O
Cr
KNO
 
в) 
2
3
2
2
2
)
(
O
CO
Na
CrO
Fe
 
г) 
KOH
PbO
SO
Cr
2
3
4
2
)
(
 
 д) 
4
2
7
2
2
2
SO
H
O
Cr
K
S
H
 
е) 
4
2
4
2
SO
H
NaJ
CrO
Na
 
ѐ)
4
2
3
3
7
2
2
SO
H
PO
H
O
Cr
K
 
ж)
4
2
7
2
2
SO
H
KJ
O
Cr
K
 
з)
HCl
SnCl
O
Cr
K
2
7
2
2
 
и)
4
2
2
7
2
2
SO
H
SO
O
Cr
K
 
к)
4
2
4
4
2
SO
H
FeSO
CrO
K
 
л)
4
2
7
2
2
SO
H
Zn
O
Cr
K
 
4. 
3
4
2
)
(SO
Cr
  пен 
3
2
CO
Na
  -тің  судағы  ерітінділерін  бір-біріне  құйғанда  не  түзіледі? 
Реакция теңдеуін жазыңдар. 
5.  2  т  хром  теміртасын  (
3
2
O
Cr
FeO
)  тотықсыздандыру  арқылы  480  кг  феррохром 
алынады. Феррохромдағы хромның және кендегі қоспаның пайыздық мӛлшерін есептеңдер. 
6.  Хром  қоспасы  дегеніміз  не?  Зертханада  оны  қандай  ыдыстарды  жуу  үшін 
қолданылады? 
7.  Қышқыл  ортада  10  г  калий  иодидін  тотықтыру  үшін  0,1  М  калий  дихроматының 
қанша кӛлемі керек? 
 
 
 

 
207 
Марганец және оның қосылыстары 
Периодтық  жүйеде  VІІ  топ  қосымша  топшасында  марганец,  технеций  және  рений 
орналасқан. Атомдарының сыртқы электрондық қабатында 
2
5
)
1
(
ns
d
n
 электрондар болады. 
Бұл  элементтер  - 
d
  –  элементтерге  жататын  металдар.  Қосылыстарында  +2,  +3,  +4,  +6,  +7 
тотығу дәрежелерін кӛрсетеді.  
Марганец  оттегiмен  бес  түрлi  оксид  түзедi: 
7
2
3
2
3
2
,
,
,
,
O
Mn
MnO
MnO
O
Mn
MnO

Сонымен қатар, ол аралас оксидтер де түзедi 
)
(
3
2
4
3
O
Mn
MnO
O
Mn
. Тотығу дәрежелерi ӛскен 
сайын  марганец  оксидтерiнiң  қасиеттерi  ӛзгерiп  отырады:  марганец,  (II,  III)  оксидтерi 
3
2
,
O
Mn
MnO
- негiздiк, марганец (IV) оксидi 
2
MnO - амфотерлi, ал жоғары (VI, VII) оксидтерi 
қышқылдық оксидтер. 
Марганец (II) оксидiне  MnO  гидроксид сәйкес. Оны марганец (II) тұзына сiлтi қосып 
алуға болады. 
Марганец (II) гидроксидi - негiздiк қасиет кӛрсетедi. Ол ауада оңай тотығып, ақ тұнба 
қоңыр тартады. 
Марганец  (IV)  оксидi 
2
MnO   -  бiршама  тұрақты  оксид.  Ол  амфотерлiк  қасиет 
кӛрсетедi. Соған орай гидроксид 
4
)
(OH
Mn
-те амфотерлi, қышқылда да, сiлтiде де еридi.  
Марганец  (VI)  оксидi 
3
MnO
  және  соған  сәйкес  марганецтi  қышқыл 
4
2
MnO
H

тұрақсыз  қосылыстар,  бос  күйде  белгiсiз.  Дегенмен  оның  манганат  деп  аталатын  тұздары 
белгiлi - калий манганаты 
4
2
MnO
K

Марганец  (VII)  оксидi 
7
2
O
Mn
-  май  тәрiздi  жасыл  қоңыр  сұйық  зат.  Ӛте  күштi 
тотықтырғыш.  Оған  марганец  қышқылы 
4
HMnO   сәйкес.  Бұл  қышқыл  да  тұрақсыз,  тек 
ерiтiндiде  бола  алады.  Марганец  қышқылы 
4
HMnO   ӛте  күштi  қышқыл,  толық 
диссоциацияланады. Тұздары перманганат деп аталады. 
Марганец  оқсидтері  мен  гидроксидтері  тотығу  дәрежелері  атрқан  сайын  негіздік 
қасиеті нашарлап, қышқылдық қасиеті артады: 
MnO
3
2
O
Mn
2
MnO
3
MnO
7
2
O
Mn
 
 
қышқылдық қасиеті артады, негіздік қасиеті кемиді 
2
)
(OH
Mn
3
)
(OH
Mn
4
)
(OH
Mn
4
2
MnO
H
4
HMnO
 
Перманганаттар  ӛте  күштi  тотықтырғыштар. Олардың  тотықтырғыш  қасиетi  ерiтiндi 
ортасына  байланысты.  Қышқыл  ортада  (рН<7)  марганец  +2  тотығу  дәрежесiне  дейiн, 
бейтарап  ортада  (рН=7)  +4  және  сiлтiлiк  ортада(рН>7)    +6  тотығу  дәрежесiне  дейiн 
тотықсызданады: 
Қышқыл ортада: 
O
H
Mn
H
е
MnO
2
2
4
4
8
5
 
Бейтарап ортада: 
OH
MnO
O
H
е
MnO
4
2
3
2
2
4
 
Сілтілік ортада: 
2
4
4
MnO
е
MnO
 
Бақылау сұрақтары 
1. Марганец атомының электрондық формуласын жазыңдар. 
2.  Бөлме  температурасында  және  қыздырғанда  марганецтің  концентрлі, 
сұйытылған тұз қышқылына, күкірт қышқылына және азот қышқылына әсері қандай? 
3.    Марганец  (ІІ)  қосылыстары  тотығу-тотықсыздану  реакцияларында  қандай 
қасиет көрсетеді? Реакция теңдеулерін жазыңдар.  
4. Марганец (VІ) қосылыстарын қалай алуға болады? Реакция теңдеулерін жазыңдар.  

 
208 
5. 
2
MnO концентрлі  тұз  қышқылымен  және  күкірт  қышқылымен,  сондай-ақ  сілті 
қосып балқытқанда қандай зат түзіледі? Бұл реакцияларда 
2
MnO қандай қасиет көрсетеді? 
Реакция теңдеулерін жазыңдар. 
6. Егер реакция ерітіндіде жүретін болса, калий перманганатының тотықсыздануы 
нәтижесінде түзілетін заттардың құрамына қандай факторлар әсер етеді? 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет