Психолингвистика пәні бойынша
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Pdf көрінісі
|
| Pipe hoop fetch
Take the hoop to the pipe аударма
Труба дӛңгелек әкелу (труба обруч принести) Трубаға дӛңгелекті әкел (принеси обруч к трубу) (8)
Hoop pipe fetch Take the pipe to the hoop аударма
Дӛңгелек труба әкелу (обруч труба принеси) Обручке трубаны әкел (принеси трубу к обручу)
1966 жылы американдық приматологтар Ален және Беатрис Гарднер (Alen and Beatrice Gardner) шимпанзенің баласына модифициалық американдық керең-мылқау тілін үйретуге тырысты. Тӛрт жылдан кейін Вашо (шимпанзенің есімі) 130 жесттерді қолдана білді және екі-үш сӛзді сӛйлемдерді жасады (9-10). Егер үш жаста балалар мыңдаған сӛздерді білетін және күрделі фразаларды құрай отырып, күрделі синтаксисті меңгере алатын болса (11), ал Вашо екі жасар баланың деңгейінде қалды.
Жануардың фразасы Сӛзбе-сӛз аудармасы Эксперимент контекстіндегі мәні (9)
(10)
Open food drink Ашу тамақ ішу (открыть еда пить) Ашыңыз (мұздатқышта бар) тамақ (және беріңіз) суды (откройте (холодилник, где есть) еда (и дайте) пить) (11)
I don't know his name Мен оның атын білмеймін Мен оның атын білмеймін
23
Сонымен қатар, бұл маймылдың баласын адам мәдениетінің негізіне және құралдарды (қасық, шанышқы, пышақ т.б.) қолдана білуді үйретуге тырысты, тіпті керең- мылқаулардың тілін меңгерген маймылдар қоғамын құру идесын жүзеге асырмақшы болып тырысты. Алайда бұл ісі табысты болмады. Франсин Пэттерсонның үйретуі бойынша, Коко есімді горилла американдық керең-мылқаулар тілінің 375 жестін қолдана білген және метафоралар қатарын құрай да білуімен белгілі болған (12-14), дрессировщиктің айтуына қарағанда, маймыл әзілдей де, тіпті алдай да білген, алайда бұл үшін жеткілікті дәлелдемелер келтірілмеген.
Жануар метафорасы Сӛзбе-сӛз аудармасы Мағынасы (12)
Eye-hat кӛз-қалпақ маска (13)
White-tiger ақ-жолбарыс зебра (14)
Finger-necklace саусақ-білезік жүзік
Американдық зерттеуші Герберт Террас та шимпанзені модифициалық керең- мылқау тіліне үйреткен. Маймыл екі-үш-тӛрт сӛзді сӛйлемдерді құрай білген (15-19). Алайда Ним (шимпанзе) ұзақ сӛйлемдерді құрастыру барысында, негізінен, ұстаздың жесттерін қайталай отырып, сӛздерді қажетті сӛйлемді құрастырғанға шейін кездейсоқ түрде қоса берген екен. Зерттеуші бұдан мынадай қорытынды жасайды: шимпанзе тілдің элементарлы аспектілерін және жеке сӛздерді меңгеруге қабілеті бар. Бұндай қорытынды Хомскийдің жануарлар сӛйлеуді үйрене алмайды деген пікірін жоққа шығарды (Наом Хомскийдің есіміне пародия ретінде бұл маймылдың атын Ним Химский деп атаған).
Жануардың фразасы Сӛзбе-сӛз аудармасы (15)
(16)
Tickle Nim Нимнің кӛңілін аула (развлеки Нима) (17)
Banana Him eat Банан Ним жеу (банан Ним есть) (18)
Eat drink eat drink Жеу ішу жеу ішу (есть пить есть пить) (19)
Banana me eat banana Банан маған жеу банан (банан мне есть банан)
Хомскийдің пікірінше, жануарлар ерекше тілдік қабілеттің болмауына орай сӛйлей алмайды. Белгілі француз психологы Жан Пиаженің және бірқатар ғалымдардың тұжырымдауынша, адам тілі секілді күрделі құбылысты меңгеруге қажетті жалпы интелект жануарларда жоқ.
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|