будущих офицеров пограничного контроля на формирующем этапе

39
Білім берудің бүгінгі мəселелері – Современные проблемы образования
Л.К. ЕРМЕКБАЕВА, Н. ТҰРСЫНБЕКОВА
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Теориялық жəне практикалық психология кафедрасы
L.ermekbaeva@mail.ru
Алматы қ., Қазақстан
ИНТЕГРАТИВТІ БІЛІМГЕ ТОЛЕРАНТТЫ ҚАТЫНАСТЫ 
ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Аннотация
Мақалада орта білім беру мектептеріндегі мұғалімдер мен ата-аналардың интегративті білім-
ге көзқарасын зерттеудің нəтижелері ұсынылған. Арнайы білім беру аясындағы инте грациялық 
үдерістердің келешекте дамуына бағытталған міндеттердің бірі мүмкіндіктері шек теулі бала-
лардың білім алуына жол ашықтық мəселесіне жағымды қоғамдық қатынастың қалып тасуы, 
халықтың кұқықтық мəдениеті, дамуында проблемалары бар балалар мен жастарға коопера-
ция,  өзара  сыйластық,  түсіністік  жəне  шыдамдылық  қағидаларына  негізделген  толерантты 
қатынас болып табылады. 
Түйін сөздер: кешенді білім беру, өзара сыйластық, құқықтық мəдениет, шыдамды қатынас.
В статье представлены результаты изучения отношения учителей и родителей общеобразо-
вательных школ к интегрированному образованию. Одной из задач, направленных на дальней-
шее развитие интеграционных процессов в сфере специального образования, является форми-
рование позитивного общественного отношения к проблеме доступности образования детям 
с ограниченными возможностями, правовой культуры населения, толерантного отношения к 
детям  и  молодым  людям  с  проблемами  в  развитии,  основанного  на  принципах  кооперации, 
взаимного уважения, понимания и терпимости.
Ключевые слова: комплексное образование, взаимное уважение, правовая культура, терпи-
мое отношение.
Annotation
The article presents the results of a study on teachers and parents relations to school integrated 
education. One of the tasks aimed at further development of integration processes in the sphere 
of vocational education is the formation of the positive public attitude to the problem of disabled 
children’s accessing the education, legal culture, tolerant attitude towards children and young people 
with special needs based on the principles of cooperation, mutual respect and understanding .
Keywords: integrated education, mutual respect, legal culture, tolerant attitude.
Қ
азақстанда болып жатқан демокра тия-
лық  өзгерістер,  əлемдік  экономика-
лық қауымдастыққа қосылу үдерісі қоғамның 
денсаулық  мүмкіндіктері  шектеулі  адамдар-
дың  проблемаларына  көзқарасын  өзгертті, 
оларды  қоғамға  кеңірек  араластыру  қажетті-
лігін түсінуге əкелді. 
Біріктіру  үдерісіне  жасы,  білімі,  денсау-
лығы,  ұлты,  əлеуметтік  жағдайы,  əлеуметтік 
мəртебесіне қатыссыз барлық қоғам мүшелері, 
барлық əлеуметтік қауымдастықтар тартыла-
ды.  Сөйтсе  де,  іс  жүзінде  кейбір  əлеуметтік 
топтардың тұрақты түрде немесе кейде шет -
тетілуін,  ерекше  жағдайда  қалуын  бай қай-
мыз.  Ең  алдымен  бұл  денсаулық  мүм кін-
дік тері  шектеулі  болғандықтан  қоғамдағы 
қалыпты  іс-əрекет  түрлерін  орындай  алмай-
тын тұлғалар.

40
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№1, 2014
Қолданылып  жатқан  біршама  шараларға 
қарамастан,  олардың  қоғамға  кірігу  деңгейі 
əлі де төмен, олардың əлеуметтік белсенділігі, 
кəсіби жағынан өздерін жүзеге асыруы, əлеу-
меттік  жəне  отбасылық  жағдайлары  денсау-
лығындағы кемшіліктеріне байланысты шек-
теулі.  Мүгедектер,  немесе  денсаулығына 
байланысты мүмкіндіктері шектеулі тұлғалар 
–  денсаулығының  жай-күйіне  байланысты 
физи калық,  сенсорлық,  зияткерлік,  басқа  да 
мүмкіндіктері шектелген адамдардан тұратын 
жəне  толыққанды  өмір  сүруі  үшін  арнайы 
үдерістердің,  əлеуметтік  технологиялардың 
ұйымдастырылуын  қажет  ететін  əлеуметтік 
қоғамдастық.
Номиналды  түрде  қазіргі  қоғамдық  са-
нада  танылатын  барлық  адам  құқықтарына 
ие  мүгедектердің  «адам  қоғамының  барлық 
мүшелеріне  тəн  қадір-қасиеті»  бар,  бұл 
Адам құқықтарының Жалпыға бірдей Декла-
рациясындағы  эгалитаризмнің  негізгі  қағи-
даты болып табылады. Мүгедектер əлеуметтік 
болмысқа  етене  араласуы  тиіс,  алайда  олар 
белгілі  дəрежеде  əлеуметтік  оқшаулықты 
сезінуде. 
Арнаулы  білім  беру  саласындағы  кірік-
тіру  үдерістерін  одан  əрі  дамытудағы  ма-
ңыз ды  міндеттердің  бірі  ұжымдастық,  өзара 
сыйластық,  түсіністік  пен  төзімділік  ұста-
нымдарына  негізделген  мүмкіндіктері  шек-
теулі  балалардың  білім  алуға  қол  жетімдігі 
проблемасына оң қоғамдық көзқарас, халық-
тың құқықтық мəдениетін, дамуында ауытқу-
шылықтары бар балалар мен жастарға төзім-
ділігін қалыптастыру болып табылады. 
Бүгінгі  таңда  Қазақстанда  мүмкіндіктері 
шектеулі 151216 бала тіркелген, бұл еліміздегі 
барлық балалардың 3,1%-құрайды. Қазақстан 
Республикасының  білім  беру  саласын  дамы-
тудың 2011-2020 жылдарға арналған Мем ле-
кеттік бағдарламасына сай, инклюзивті білім 
алуға  жағдай  жасайтын  мектептер  санын 
70%-ға дейін көбейту жоспарланып отыр. 
Мұның  өзі  олардың  қоғамдағы  жағдайын 
түсіну қажеттілігін, əлеуметтік көмек пен де-
меу жүйесін жетілдіруді өзектендіреді.
Төзімділік  басқаларды  бар  қалпында  қа-
был дау,  олармен  келісім  негізінде  өзара 
əре кет тесу  арқылы  білінеді.  Бірінші  кезек-
те  ол  барлық  мүдделі  жақтардың  өзара  бел-
сенді  ұстанымының  болуын  қарастырады. 
Төзімділік  өз  құндылықтары  мен  мүдделері 
қалыптасқан,  басқалардың  құндылықтары 
мен  ұстанымдарын  сыйлайтын  кемелденген 
тұл ғаның  өмірлік  қағидаттарының  маңызды 
компоненті.  Күнделікті  өмірде  төзімділік 
мəде ниеті ересек пен бала өзара қарым-қаты-
насын  толерантты  емес  формалардан  босат-
қанда ғана мүмкін болады.
Сонымен, арнайы білім саласындағы кірігу 
үдерістерін  əрі  қарай  дамытуға  бағытталған 
міндеттердің  бірі  −  ұйымдасу,  өзара  сый-
ласу,  түсіну  негізінде  мүмкіндігі  шектеулі 
балалардың білімге қол жетімдігі мəселесіне 
қоғамда  оң  көзқарас  қалыптастыру,  тұрғын-
дардың құқықтық мəдениетін жетілдіру, даму-
ында қиындықтар бар балалар мен жастарға 
төзімділікпен қарау.
Бүгінде инклюзивті білім Қазақстан мемле-
кеттік білім саясатының басты бағыттарының 
бірі.  Мұндай  білімге  өту  еліміздің  балалар 
құқығы,  мүгедектер  құқығы  саласындағы 
БҰҰ  Конвенцияларын  ратификациялауы-
мен  анықталды.  Алайда  осындай  білімге 
өту  үшін  тиісті  құқылық  актілермен  қатар, 
оңтайлы  жағдай  мен  оң  қоғамдық  көзқарас 
қалыптастыру,  бірлесіп  оқыту  үшін  қажетті 
орта дайындап, мектеп оқушыларында төзім-
ділікті қалыптастыру қажет. 
Төзімді болуға тəрбиелеу қорқыныш сезімі 
мен  өзінен  аластатуды  отчуждения  туды-
ратын  ықпалға  қарсы  тұруға  бағытталады. 
Мұндай тəрбие жастарда тəуелсіз ойлау, сын 
көзбен қарау, моральді құндылықтар негізінде 
тұжырым жасау дағдыларын қалыптастыруға 
септігін тигізуі қажет.
Сонымен, зерттеуіміздің өзектілігі инклю-
зивті  (кіріккен)  білімнің  əлеуметтік-ізгілік 
ортасын  түзудің  ғылыми-əдістемелік  жəне 
ұйымдастырушылық  негіздерінің  жеткіліксіз 
дəрежеде қарастырылуымен анықталады. 
Мұғалімдер  мен  ата-аналардың  мүгедек-
терге  жəне  олардың  қоғамға  кірігуіне  қөзқа-
расын  бағалау  мақсатында  Коррекциялық 
педагогика  ұлттық  ғылыми-практикалық  ор-
та лығы  жанындағы  ҒЗИ  əлеуметтік  жұмыс 

41
Білім берудің бүгінгі мəселелері – Современные проблемы образования
зертханасының қызметкерлері Қазақстан Рес-
публикасындағы үш жалпы білім беретін мек-
тепте іс-тəжірибелік зерттеу ұйымдастырды. 
Тəжірибе  жүргізу  үшін  А.Я.  Чигринаның 
«Білім  саласындағы  мүгедек  балалар» [1] 
жəне Н.Н. Соловьевтің «Мүгедектерге көзқа-
рас» [2] сауалнамалары таңдалды.
Жалпы  білім  беретін  мектеп  мұғалімдері 
мен  ата-аналар  мүгедектер,  əсіресе  мүгедек 
балалар  мен  олардың  ата-аналарының  мəсе-
ле лері  туралы  БАҚ  жарияланымдарының 
жет кіліксіз екендігін айтады. Мұғалімдер мен 
оқушылар  үшін  БАҚ  ішінен  теледидар  мен 
газеттер маңызды екендігі анықталды.
Мүгедек  балалар  тұлғасының  жағымды 
қасиеті ретінде бұқаралық мектеп мұғалімдері 
мен оқушылары төзімділікті, мақсатқа жету-
дегі  табандылықты,  ал  жағымсыз  қылығы 
ретінде  айналасындағыларға  сенбеу,  өзін 
қатты  аяуын,  қызғанышты  атайды.  Соны-
мен  бірге  педагогтар  мүгедектердің  жайлы 
мінезін, жұмысқа қабілеттілігін жоғары баға-
лайды.
Қоғамдық  пікірді  зерделеу  көрсеткенін-
дей, бірлесіп оқу нəтижесінде мүгедек бала-
лар:
- қоғамда өз бетімен өмір сүруге жақсы-
рақ дайындалады;
- əлем туралы түсінігін кеңейтеді;
- достық (төзімділік) қарым-қатынас та-
рын үйренеді;
-  құрдастарымен  байланысты  артты-
рып, достық қатынас орнатады.
Дегенмен,  мұғалімдер  мен  ата-аналар 
мүге дек  балалардың  бұқаралық  мектепке 
кірі гуіне  дайын  еместігі  айқын  байқалады. 
Көбі  дамуы  қалыптан  тыс  балаларға  айқын 
теріс  көзқараста  болып,  кейбірі  бұл  сұраққа 
мүлдем жауап бере алмай отыр. 
Қарсы  пікірдің  негізгі  дəлелі  мүгедек 
бала ларға  кəдімгі  мектепте  де  дефектолог-
мұғалімдер, ерекше мектеп ортасының қажет 
екендігі.  Кірігуді  жақтамайтындардың  пікі-
рінше,  түзету  мектептері  мен  мектеп-интер-
наттары  мүгедектерді  оқытумен,  оларды 
өмір ге  дайындаумен  тиімдірек  айналысады. 
Тіпті респонденттердің өздерінде де мүгедек 
балалар  болған  жағдайда,  оларды  жалпы 
білім беретін мектепке емес, арнайы мектеп-
ке берер еді. 
Сауалнама  нəтижелері  елімізде  мүгедек-
терге  деген  қоғамдық  көзқарасты  айқын 
ашып  көрсетеді.  Адамдар  мүгедектер  барын 
біледі, бірақ олар кейде «басқа бір өлшемде» 
тұрып  жатқандай.  Сау  адамдар  мүгедектерді 
өзінің  жақын  ортасынан,  əріптесі,  басшысы, 
қарамағындағы  қызметкер,  дəрігер  ретінде 
көргісі келмейді. 
Саналы  түрде  мүгедектерге  көмек,  жеңіл-
діктер  керек  екенін  түсінеді,  бірақ  бұл 
көмекті мемлекет көрсетуі тиіс деп есептейді. 
Адамдар  мүгедектерді  бұрын  да,  ертең  де 
қабылдауға  дайын  емес.  Санамызды  бүгін 
өзгертпесек, əлем осылай «біз» жəне «оларға» 
бөліне  береді.  Дамуында  ауытқушылық  бар 
балаларға  қатысты  теріс  əлеуметтік  ұста-
нымдар мен стереотиптерден арылу қажет. 
Тұлға  аралық  қатынастар  жүйесінде  «да-
муында  ауытқушылық  бар  бала – сау  құр-
дастары», «дамуында  ауытқушылық  бар 
баланың  ата-анасы – мұғалім», «дамуын-
да  ауытқушылық  бар  баланың  ата-анасы 
–  сау  балалардың  ата-анасы»  сияқты  пси-
хиканы  зақымдайтын,  стресс  туғызатын 
жағдаяттардың алдын алу өте маңызды.
Зерттеу  нəтижелері  көрсеткеніндей,  көп-
те ген  адамдар  қалыпты  дамып  жатқан  бала-
лармен  дамуында  ауытқу  бар  балалаларды 
кіріктіріп  (бірге)  оқыту  идеясын  практикаға 
ендіруден хабарсыз. Арнайы білімнің кіріккен 
формаларын  ендіруге  ерекше  күтімді  талап 
ететін  баланың  жақын  ортасының  кіріктіріп 
оқыту  идеясын  қабылдауға  дайын  еместігі 
кедергі  болып  отыр.  Мұндай  білім  қалай 
ұйымдастырылатыны жөнінде де түсінік жоқ. 
Сау  баланың  ата-анасы  өз  балаларының 
білім  сапасы  төмендейді  деп  қауіптенеді, 
білім  үдерісіне  қатысушылар  арасында  пси-
хо логиялық тартыстың пайда болуынан қор-
қады.  Педагогтар  қауіп  тұғызатын  себеп-
тер  қатарында  бірінші  орынға  кіріктірілген 
білім  қорының  жеткіліксіздігін,  яғни,  кедер-
гісіз ортаның болмауын, арнайы жаб дық пен 
оқу-əдістемелік  құралдардың  тапшы лы ғын, 
педагогтардың  өздерінің  арнайы  дайын ды-
ғының аздығын атайды. 

42
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№1, 2014
Сонымен,  мүмкіндігі  шектеулі  балаларға 
құрдастары жағынан теріс көзқарастың орын 
алуы, осы санаттағы балалалардың білім сапа-
сын  арттыруға  кедергі  келтіретін  физикалық 
жəне  психикалық  кемшіліктерінің  болуы 
түйткіл мəселе болып табылады.
Педагогтардың  өздері  мұндай  балаларға 
төзімсіз  қарау  арқылы  кейде  бұл  мəселені 
ушықтырып  жібереді.  Осыған  байланысты 
ерекше мұқтаж балаларға қатысты төзімділікті 
дамытудағы  басты  міндеттердің  бірі  −  педа-
гогикалық төзімділікті, яғни, баланы шынайы 
кейпінде  түсініп  қабылдау  қабілетін  дамыту, 
одан  басқа  құндылықтар,  ойлау  логикасы, 
мінез-құлықтың  басқа  формаларының  иесін 
көре білу. Сонымен бірге мүмкіндігі шектеулі 
балаларға  құрдастары  тарапынан  сыйластық 
қатынастарды тəрбиелеу қажет.
Қиындықтар  мен  түйткіл  мəселелерге 
қа    ра   мастан,  практика  көрсеткеніндей,  қа-
лып   ты  дамып  жатқан  балалармен  дамуын-
да  ауытқушылық  бар  балалаларды  кірік  -
ті  ріп  (бірге)  оқыту  оқушылардың  екі 
кате     го риясының  да  тұлғалық  дамуы  мен 
əлеу  меттенуіне  оң  əсерін  тигізеді  жəне  де 
халықаралық құқық пен заңнама қалыптарына 
сай  келеді.  Тиімді  кіріктіру  жалпыға  бірдей 
жəне арнайы білім жүйелерін үнемі жетілдіру, 
кіріктіру мен кəсіби ықпал ұстанымдарын епті 
үйлестіру  жағдайында  ғана  мүмкін.  Мұндай 
көзқарас  ерекше  мұқтаж  тұлғаларға  ересек 
өмірінде табыс əкеліп қана қоймай, шынайы 
таңдау құқын ұсынып, қоғам өміріне өзіндік 
үлес қосуға мүмкіндік береді.
ƏДЕБИЕТТЕР
1  Чигрина  А.Я.  Инклюзивное  образова-
ние детей-инвалидов с тяжелыми физически-
ми  нарушениями  как  фактор  их  социальной 
интеграции:  дис.  канд.  соц.  наук.  −  Нижего-
родск, 2011. − С. 145.
2  Соловьев  Н.Н.  Социально-психологиче-
ские  факторы  интеграции  в  общество  детей 
с  ограниченными  возможностями  здоровья: 
дис. ... канд. соц. наук. − СПб, 2010. − С. 167.
A. ISKAKOVA, M. TAJIYEVA
Abay Kazakh National Pedagogical University,
Almaty city, Kazakhstan
APPROACHES TO LEARNING IN THE EARLY CHILDHOOD 
EDUCATION AND CARE (ECEC): THE HIGHSCOPE AND FOREST 
SCHOOLS
Annotation
In this article, the authors analyze their experience in concept development and educational 
programs Hayskop and Forest schools that are successfully used in the pre-school organizations of the 
United Kingdom of Great Britain and other European countries.
Keywords: еarly development, innovative educational approaches, concepts, methods of learning, 
development, curriculum.
Бұл мақалада авторлар Ұлыбританияның біріккен королдігінің жəне басқа да Еуропа елдері-
нің мектепке дейінгі ұйымдарында тиімді қолданыстағы Хайскоп жəне Лесные мектептері нің 
білім беру бағдарламалары мен тұжырымдамаларына жəне олардың даму тəжірибелеріне тал-
дау жасайды. 
Түйін сөздер: ерте даму, инновациялық білім беру технологиясы, тұжырымдама, оқыту əдіс-
тері, даму, оқу жоспары.

43
Білім берудің бүгінгі мəселелері – Современные проблемы образования
Аннотация
В данной статье авторами анализируется опыт развития и концепция образовательных про-
грамм Хайскоп и Лесные школы, которые успешно используются в дошкольных организациях 
Соединенного Королевства Великобритании и других Европейских стран. 
Ключевые слова: ранее развитие, инновационные образовательные технологии, концепция, 
методики обучения, развитие, учебный план.
N
owadays world has a rich source of many 
innovative educational approaches. In 
early years there are numerous approaches, and 
each aims to be the best-known in early learning. 
In this article we would like to highlight and 
describe the well-known approaches among 
the best-known list: the Highscope and Forest 
schools. These two are seen good alternatives to 
traditional approaches and can inspire early years 
practitioners for innovative educational progress. 
Of course, we will try to provide an overview and 
philosophy of the two approaches, to introduce 
them to readers and researches and highlight key 
points of each. To understand a specifi c content 
of them, one must observe its environments and 
teacher-child interactions, read its documentary 
evidences and talk to parents, interview staff. 
Because here we discuss how these approaches 
addresses all areas of early learning. The 
information from this article can be as additional 
information to the readers and students of Early 
Years degree.
These two approaches represent an explicit 
concept and aim to improve society by helping 
children realize their full potential as intelligent 
and creative persons. 
As director of special services in the Ypsilanti 
(Michigan) public school district, David Weikart 
became increasingly interested in the academic 
performance of a number of at-risk children from 
poor neighborhoods. These students did poorly 
on district-wide, standardized tests and also 
received low scores in IQ assessments.
Weikart brought together, and collaborated 
with, a committee of elementary education leaders 
that included Perry School’s Charles Eugene 
Beatty, Michigan’s fi rst  African-American 
principal. Known as the Perry Preschool Project 
(1962), members discussed possible changes to 
teaching methods and curriculum choices. Even 
though they did not expect to radically change 
Ypsilanti’s teaching core (which mostly worked), 
they explored why it seemingly failed a certain 
population of students.
While searching for better teaching methods 
and programs, Weikart (now also part of a 
special services committee tackling the same 
issue) zeroed in on programs for three- and four-
year-olds. Outside the normal organization of 
the school district, Weikart hired four teachers 
and began operation of a preschool at Perry 
Elementary School (Hohmann, M, 2008). 
Weikart and Perry School’s teachers and staff 
chose to differ from traditional nursery school 
settings by designing a program that focused 
on a child’s intellectual maturation rather than 
a child’s social and emotional advances. They 
wanted a program that
Possessed a fi rm, legitimate bed of theory for 
teaching/learning, ungirding its structure;
Supported the child’s talents through an active 
process of learning; and Relied on teachers, 
administrators, and families to support the 
success of the program.
The forest schools were originated in Sweden 
in the 1950s as a way of teaching children about 
the natural world. In 1995 a team from Bridgwater 
College in Somerset went to Denmark, where 
the concept of Forest schools in the early years 
was well established, on an exchange visit. They 
visited FS and observed 5-7-year-olds exploring 
a challenging and exciting outdoor environment. 
So enthusiastic were they about what they had 
seen that they established the fi rst Forest School 
within a Children’s Centre in England (www.
forestschools.com). 
Forest schools, as an initiative, have a 
relatively short history but outdoor provision in 
the education of young children has a very long 
history (Miller, 2011). In the 18
th
 and early 19
th
 

44
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№1, 2014
centuries, the writing and experimental schemes 
of Rousseau (Wokler, 2001) and Pestalozzi 
(Curtis, 1963; de Guimps, 2009) emphasized 
the importance of nature and the outdoor 
environment. In the early part of the 19
th
 century, 
albeit in different countries, Robert Owen and 
Friedrich Froebel (Miller, 2011) established 
nurseries based on Pestalozzi’s ideas. 
Owen believed so strongly in contact with 
gardens,  fi elds and woods that he sent two of 
his own sons to Pestalozzi’s school in Yverdun, 
in Switzerland, where they were to be engaged 
in what was termed ‘spend husbandry’ (Miller, 
2011). At New Lanark, the site of his mill, he 
ensured that the young children of his employees 
spent many hours each day in the open air. 
Early in the 20
th
 century, the McMillan 
sisters set up the fi rst nursery school in London 
in response to the poor health of children in 
Deptford. Their fi rst initiative in the area was an 
outdoor night camp to improve the health of those 
at risk of contracting tuberculosis. The nursery 
school, set up shortly after the introduction of the 
night camp, had a large garden and classrooms 
were described as shelters- designed simply to 
shelter children in bad weather. The expectation 
was that children would normally live, work and 
play outdoors. Margaret McMillan also set up an 
outdoor residential camp in Kent so that children 
from Deptford could experience the countryside 
(Miller, 2011).
These two approaches view children as young 
researchers and authors of their own physical 
and cognitive development, strongly infl uenced 
by nature and environment, discovering the way 
toward growth and learning.
Theory, curriculum and concept
Highscope has developed a comprehensive 
approach to early years education that addresses 
all areas of development and uses the dimensions 
of learning typically found in the standards of 
early childhood professional organizations and 
government education agencies (Miller, 2011). 
According to fi gure 7.1, of Ann S. Epstein 
and others’ research (Miller, 2011), it is shown 
the Highscope key developmental indicators, 
which are the building blocks of thinking and 
reasoning. The eight Highscope curriculum 
content areas are: approaches to learning; 
language, literacy and communication; social and 
emotional development; physical development, 
health and well-being; mathematics; science and 
technology; social studies; and the arts.
Active learning
The HighScope Curriculum emphasizes active 
participatory learning. Active learning means 
students have direct, hands-on experiences with 
people, objects, events, and ideas. Children’s 
interests and choices are at the heart of the 
HighScope programs. They construct their own 
knowledge through interactions with the world 
and the people around them. In active learning 
settings, adults expand children’s thinking with 
diverse materials and nurturing interactions 
(Hohmann, M., 2008).
Learning environment
A HighScope school classroom is divided 
into well-defi ned interest areas that typically 
include a house area, art area, block area, toy 
area, and other areas that refl ect the children’s 
interests. Children are able to access all facilities 
independently as well as take some responsibility 
for use of these areas.
Daily routine
HighScope classrooms follow a predictable 
sequence of events called the daily routine. The 
daily routine in a HighScope classroom includes 
plan-do-review, small- and large-group times, 
outside time, transition times, and eating and 
resting times (Epstein, A. S., 2007).
Plan-do-review
A key component of the HighScope approach 
is the plan-do-review sequence. Children fi rst 
plan what materials they want to work with, 
what they want to do, and whom they want to do 
it with (this can be done formally or informally 
in small groups). Once they have made a plan, 
however vague, of what they want to do, they can 
go and do it. Then, after this chosen worktime, 
the children discuss what they did and whether 
it was the same as, or different from, what they 
had planned.
Adult-child interaction
Shared control between adults and children is 
central to the HighScope Curriculum. In addition 
to sharing control, adults in a HighScope 

45
Білім берудің бүгінгі мəселелері – Современные проблемы образования
classroom participate in children’s play, converse 
as partners with them, focus on children’s 
strengths and offer them support, and encourage 
children’s problem solving (Hohmann, M., 
2008).
Key developmental indicators
The HighScope Curriculum is organized into 
eight content areas: (1) approaches to learning; 
(2) language, literacy, and communication; (3) 
social and emotional development; (4) physical 
development and health; (5) mathematics; (6) 
science and technology; (7) social studies; and 
(8) creative arts. Within these content areas are 
58 key developmental indicators (KDIs). The 
KDIs are statements of observable behaviors 
that defi ne the important learning areas for 
young children. HighScope teachers keep these 
indicators in mind when they set up the learning 
environment and plan activities (Hohmann, M., 
2008).
Assessment
HighScope assesses children’s development 
with comprehensive observations. HighScope 
teachers record daily anecdotes describing 
what children do and say. Several times a year, 
teachers review these anecdotes and rate each 
child using an assessment tool that is organized 
into six areas of development. These scores help 
the teachers design developmentally appropriate 
learning opportunities and can be used to explain 
children’s progress during conferences (Epstein, 
A. S., 2007).
Forest school aims to provide each child with 
the opportunities and experiences that will enable 
them to learn and develop in order to achieve 
their potential as a human being. 
In forest schools fi rst week begins to explore 
the senses, such as sight, sound and touch. 
Age-appropriate opportunities will be made 
available to introduce these- such as looking and 
listening stops and feeling textures within the 
forest. The young learners gain experiences of 
exploring forest step-by-step. Children are led 
by practitioners. Small successes for a child each 
week build up their confi dence and self-esteem. 
Their knowledge of the environment increases to 
the names of trees and types of fl ora and fauna. 
The approach offers a continued inspirational 
dimension to learning outside, an insight into the 
world around a child, and a sound base on which 
to build self-awareness, self-esteem and intrinsic 
motivation to achieve their potential (Miller, 
2011).
In conclusion of this article we would like to 
say that these two approaches were investigated 
deeply by early years researchers and encourage 
both parents and practitioners in teaching and 
learning young children to reach their full 
potential from early years.
 
REFERENCES
1 Curtis,S. (1963) History of Education in 
Great Britain. London: University Tutorial Press 
Ltd.
2 de Guimps, R. (2009) Pestalozzi, His life 
and Work. Charleston, SC: BiblioBazaar
3 Epstein, A. S. Essentials of active learning 
in preschool. HighScope Press, 2007
4 Hohmann, M., Weikart, D.P., & Epstein, 
A.S. (2008) Educating young children  (3rd. ed.), 
HighScope Press, 
5 Miller, L., Pound, L., (2011) Theories and 
Approaches to Learning in the early Years. SAGE
6 Wokler, R. (2001) Rousseau: A Very Short 
Introduction. Oxford; Oxford University Press
7 www.forestschools.com 

46
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№1, 2014
УДК: 378.016:745/749
Е.У. КУЛЖАБАЕВ
Казахский национальный педагогический университет имени Абая
Институт Магистратуры и Докторантуры PhD
esen_62.kz@mail.ru
г. Алматы, Казахстан

жүктеу/скачать 4,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: