Психология педагогика және және и

94
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
находящиеся  на  бюджетном  финансирова-
нии  и  предоставляющие  образование  детям 
3-5  лет.  Базовая  ступень  распространяется  и 
на негосударственные учреждения, если они 
получают  определенные  правительственные 
субсидии.  Все  эти  учреждения  обязаны  сле-
довать единой государственной образователь-
ной  программе («Программа - руководство 
для  базовой  ступени», 2000) и  реализовать 
цели раннего обучения, установленные Зако-
ном 2002 года.  Предпринятые  меры  способ-
ствуют усилению контроля над дошкольным 
образованием, приведению его к единой сис-
теме,  повышению  статуса  и  качества.  Обра-
зовательные программы для разных ступеней 
носят  название  «Куррикулум».  Это  понятие 
несколько шире содержания программы. Оно 
подразумевает  весь  педагогический  процесс 
-  все,  что  дети  делают,  видят,  слышат  или 
чувствуют  в  дошкольном  учреждении,  как 
заранее  планируемое,  так  и  непланируемое. 
Введение  единого  программного  докумен-
та в значительной степени регламентирует и 
структурирует  учебно-воспитательный  про-
цесс в дошкольных учреждениях Великобри-
тании. В 2002 году выпущена программа для 
детей от рождения до 3 лет «От рождения до 
трех — это  важно».  Затем  принимается  кар-
динальное решение объединить базовую сту-
пень (3-5 лет)  с  ранним  возрастом (0-3 лет) 
и разработать единую образовательную про-
грамму [5].
В  настоящее  время  дошкольное  воспита-
ние  осуществляется  в  различных  типах  уч-
реждений, принадлежащих государству, цер-
ковным  организациям,  частным  лицам.  Все 
дети 3-5 лет охвачены дошкольным образова-
нием; при этом 59%, по данным Госкомстата 
Великобритании за 2006 год, посещают госу-
дарственные дошкольные учреждения.
Количество  детей,  получающих  бесплат-
ное  образование,  постоянно  увеличивает-
ся.  Это  происходит  в  результате  внедрения 
с 1998 года  специальной  правительственной 
программы.  Согласно  ей,  дети 4-х  летнего 
(а с 2004 года и 3-х летнего) возраста имеют 
право на бесплатное дошкольное образование 
в объеме 12,5 часов в неделю на протяжении 
38 недель в год. Это право их родители могут 
реализовать не только в государственных, но 
и частных и некоммерческих дошкольных уч-
реждениях, если таковые участвуют в данной 
программе.
В  Англии  функционируют  дошкольные 
учреждения  разных  типов.  Они  различают-
ся  по  источникам  финансирования,  целям, 
содержанию  и  режиму  работы,  континген-
ту  детей,  особенностям  организации  своей 
деятельности.  Это  ясельные  школы  (англ. 
Nurseryschools, учреждения образовательного 
типа для детей 2/3-5 лет) и классы, дневные 
ясли, семейные, игровые и ясельные центры, 
клубы матери и ребенка, игровые группы, би-
блиотеки  игрушек.  Дошкольное  образование 
обеспечивают также нулевые или подготови-
тельные  классы  школ  (приемные  классы)  и 
частные  няни,  многие  из  которых  стремятся 
получить государственную аккредитацию.
Наибольшей  популярностью  у  родите-
лей  пользуются  игровые  группы,  делающие 
акцент  на  социальном  развитии  ребенка,  а 
также  ясельные  школы  и  подготовительные 
классы,  как  заведения,  прежде  всего  образо-
вательного типа.
В Англии не существует жестких требова-
ний к зданию дошкольного учреждения: оно 
может  занимать  часть  жилого  дома,  школы 
или  представлять  собой  самостоятельную 
постройку. Внутри помещения пространство 
нередко  организуется  в  соответствии  с  «от-
крытым планом»; смежные комнаты разделе-
ны  перегородками,  и  дети  свободно  переме-
щаются по всему дошкольному учреждению. 
В  нем  предусмотрено  наличие  стеллажей 
для книг и игрушек, столов и с настольными 
играми,  в  том  числе  для  занятий  письмом. 
Специально  оборудуются  уголки  для  игры  с 
песком  и  водой,  рисования,  зона  конструк-
тивно-строительных  игр,  кукольный  домик. 
Могут выделяться тихая зона, живой уголок, 
есть компьютеры, пианино, спортивная стен-
ка. Помещение оформляется фотографиями и 
детскими рисунками [6].
Таким  образом,  концепция  английского 
детского  сада,  сложившаяся  за  длительную 
историю  развития  характеризуется,  прежде 

95
Педагогикалық жəне психологиялық ғылым - қоғамға - Педагогическая и психологическая наука − обществу
всего,  личностным  направлением  и  индиви-
дуальным  подходом  к  детям.  Важное  место 
отводится  игре,  созданию  предметно-разви-
вающей среде, причем акцент делается на его 
развивающем аспекте.
В  Англии  нет  официальных,  документов, 
регламентирующих  содержание  работы  до-
школьных  учреждений.  Работники  дошколь-
ных  учреждений  самостоятельно  составля-
ют программы в соответствии с указаниями, 
получаемыми на специальных конференциях 
и  курсах.  Однако  в  последнее  время  ученые 
и  практики  поднимают  вопрос    о  необходи-
мости  создания  национальной  программы 
воспитания  для  дошкольных  учреждений. 
Разнообразие  типов  учреждений  привело  к 
разнообразию  содержания  работы  с  детьми. 
Характерной  особенностью,  объединяющей 
практически все программы дошкольных уч-
реждений,  является  всестороннее  развитие 
детей,  при  усилении  личностной  направлен-
ности воспитания и обучения. В практике ан-
глийских  дошкольных  учреждений  активно 
используются методы М. Монтессори.
Профессиональные стандарты для педаго-
гов, в том числе для воспитателей (Professional 
Standards for Teachers), разработанные Депар-
таментом образования и Агентством по под-
готовке  и  развитию  педагогических  кадров 
(TDA),  используются  в  Англии  с 1998г.  На 
протяжении  десятилетия  эти  документы  не-
однократно  уточнялись  (последняя  версия - 
2007 г.). Эти стандарты определяют:
•  требования  к  уровню  первоначальной 
подготовки кандидатов для получения стату-
са  квалифицированного  педагога (Qualifi ed 
Teacher Status); 
• требования к профессиональной педаго-
гической  деятельности  педагогов  основного 
уровня после окончания пробного года работы 
в дошкольной организации (Core Standards); 
•  требования  к  профессиональной  педа-
гогической  деятельности  педагогов  продви-
нутого  уровня: «педагогам – специалистам» 
(Post Threshold Teachers), «педагогам – знато-
кам» (Excellent Teachers), «педагога - экспер-
там  продвинутого  уровня» (Advanced Skills 
Teachers). 
Особенностью  профессиональных  стан-
дартов  для    учителей  в  Англии  является  то, 
что  к  ним  прилагается  руководство,  которое 
обеспечивает  процедуру  выявления  сформи-
рованности  профессиональных  компетенций 
и предполагает взаимосвязь требований стан-
дартов.
Согласно требованиям стандартов, каждый 
вуз обязан:
-  разработать  программу  курса  обучения, 
содержание  которой  обеспечит  достижение 
стандарта для получения статуса квалифици-
рованного учителя;
-  оценить  сформированность  каждой  из 
компетенций стандарта;
-  подготовить  каждого  студента  к  препо-
даванию на двух основных ступенях Государ-
ственного учебного плана;
-  предоставить  возможности  реализации 
индивидуальных образовательных потребно-
стей студентов;
-  ознакомить  всех  студентов  с  требовани-
ями стандарта и помочь им выстроить обра-
зовательный маршрут оптимально, чтобы все 
требования стандарта были выполнены;
-  организовать  партнерство  со  школами  и 
детскими садами  и совместно осуществлять 
подготовку и оценивание детей;
- координировать теоретическую подготов-
ку в вузе с практической на рабочем месте
Англия является первой страной, представ-
ляющей  европейскую  модель  дошкольного 
образования  и  изучение  английского  опыта 
подго товки  специалистов  весьма  полезно  и 
актуально.
ЛИТЕРАТУРА
1  История  педагогики  и  образования:  От 
зарождения  воспитания  в  первобытном  об-
ществе до конца XX в./ Под ред. А.И. Писку-
нова. − М., 2001.
2 Монтессори М. Значение среды в воспи-
тании //Частная школа. 1995. – № 4. – С. 122-
127.
3 Коджаспирова Г.М. История образования 
и  педагогической  мысли:  таблицы,  схемы, 
опорные конспекты. – М., 2003. – С. 145.

96
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
4  Кусаинов  А.К.  Развитие  образования: 
проблемы  и  перспективы.  −  Алматы, «Изда-
тельство ROND&А», 2005. – 280с.
5  Жукова  А.С. «Страна  Ай – Кью» – М., 
Знание, 1989.
6 Воскресенская Н.М. Структура и учебно-
восиитательный процесс в 12-лсшсй общеоб-
разовательных  школах  западноевропейский 
стран. – М.: Ин-т теории образования и педа-
гогики, 2001. – 94с.
К.Ə. ТУЛЕУЖАНОВА, Ө. ҚАЛИБЕКОВ 
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті
kyralai tyleyshan nur_gosha@mail.ru
БОЛАШАҚ МУЗЫКА ПƏНІ МҰҒАЛІМІНІҢ ЭТНОМƏДЕНИ 
ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
Аннотация
Мақалада болашақ музыка пəні мұғалімінің этномəдени құзыреттілігін қалыптастыру мəсе-
ле лері жəне шамаланып отырған сапа моделін жүзеге асыру жолдары қарастырылған. 
Түйін сөздер: құзыреттілік, этномəдени құзыреттілік, этномəдени құзыреттілік қалыптастыру 
В статье рассмотрены вопросы формирования этнокультурной компетенции у будущих учи-
телей музыки и пути реализации прогнозируемой модели качества. 
Ключевые слова: компетенция, этнокультурная компетенция, формирование этнокультурной 
компетенции. 
Annotation
The article is devoted to the problems of ethno-cultural competence development of future teachers 
in music and the ways of introducing the model of quality.
Keywords: competence, ethno-cultural, quality, introduction.
Қ
азақстан  Республикасындаға  этни ка-
лық-мəдени  білім  беру»  тұжырым-
дамасында (1996) атап  көрсетілгендей, 
халықтың  этномəденисəйкестігі  өз  тарихын-
да,  мəдениетінде  болған  оқиғаларды  білу, 
қалыптасқан рухани құндылықтарға адалдық, 
ұлт  қаһармандарын  қастерлеу  нəтижесінде 
құралады [1]. Ол  ұлттық  азат  жəне  ерікті 
жасампаздық  шығармашылыға  процесінде 
қалыптасады.  Этномəдени  құзыреттілік  жағ-
дай ына  халықтың  өзі  тудырған  əлеуметтік-
мəдени жүйе арқылы қол жетеді. Бұл жүйеге 
оқу  орындары,  ұлттық,  мəдени  орталықтар, 
бұқаралық  ақпарат  құралдары,  көркем  жəне 
ғылыми  əдебиет,  ғылыми-зерттеу  жəне 
əкімшілік  мекемелері,  таға  басқалары  жа-
тады [1]. Бұл  жағдайларда  этномəдени 
құзыреттілікті қалыптастыру мəселесін педа-
го гикалық тұрғада зерттеу маңыздылыға арта 
түседі. 
Қазақстан Республикасында 120-дан астам 
ұлттар  мен  ұлыстардың  өкілдері  тұрады. 
Бұл – Қазақстан  халқының  көп  этникалық, 
көптілді  жəне  көп  дінді  екендігінің  айғағы. 
Ал  бұл  өз  кезегінде  əр  ұлт  өкілін  төл 
мəдениетін,  ана  тілін  сақтап,  ұлттық  салт-
дəстүріне қызығушылықтарын арттыру, олар-
ды игеруге ұмтылысын күшейту қажеттілігін 
туындатады. Сонымен қатар өз мəдениетімен 
қоса,  ортақ  Отанға,  мемлекеттік  тілге 
құрметті  арттыру,  халықтың  этникалық-
мəдени  мүдделерін  іске  асыру  білім  беру 
сала сындағы  аса  маңызды  міндеттердің  бірі 
екендігі сөзсіз. Мұның барлығы қазіргі таңда 

97
Педагогикалық жəне психологиялық ғылым - қоғамға - Педагогическая и психологическая наука − обществу
этномəдени құзыреттілікті қалыптастырудың 
зəру тақырып екендігін айқындай түспек. 
Құзыреттілік  жəне  құзыреттілік  қалып-
тастыру  мəселесі  бойынша  əдебиет  көзде рін 
талдау,  аталған  ұғымдарға  берілген  анық-
тамалар мен пікір-пайымдаулардың бір жақты 
емес екендігін көрсетеді. 
Латын  тіліндегі «competens» сөзін  ғалым 
К.Құдайбергенова  «Құзырлылықты  білімін, 
біліктілігін,  дағдысын,  тұлға  мінез-  құлқын, 
ең  бастысы  тұлға  мүмкіндігін  бағалаудың 
критерийі мақсатында қарастыру құзырлылық 
маңызын  толық  аша  алады.  Олай  болса, 
құзырлылық,  нəтижеге  бағдарланған  жаңа 
білім  беру  жүйесінің  сапалық  критерийі 
ретінде  кəсіби  жəне  өмірлік  көзқарастарды 
есепке алу қажет», – деп көрсетеді [2]. Енде-
ше  құзыреттілік  дегеніміздің  өзін  қазіргі  за-
ман талабына сай педагог қауымының өзін-өзі 
өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады. 
Бүгінгі  таңда  көші-қондық  жəне  демогра-
фиялық процестердің қарқын алуы жəне ара-
лас  этникалық  отбасылардың  санының  өсуі, 
əлеуметтік  институттарда  көпұлтты  ұжым-
дардың құрылуына байланысты этносаралық 
өзара  əрекеттестік  аясының  кеңейюі  жағ-
дайында халықтар мен мəдениеттердің оқшау 
өмір  сүруі  мүмкін  емес.  Бұның  бəрі  көп 
этностық əлеуметтік ортаның жаңартылуына 
себебін  тигізуде.  Адамдар  болса  алуан  түрлі 
мəдени  ортамен  жəне  өзге  құндылықтар 
жүйесімен  түйісу  барысында  сол  ортаға 
бейімделе  алмау,  сонымен  қатар  адамның 
этникалық сəйкестенупроблемаларына əкелуі 
мүмкін.
«Этномəдениет» феноменін мəдениеттану-
шылық  сипаты  этномəдени  құбылыстарын 
қарастыру  барысында  айырықша  пайым-
далады.  Осы  орайда  білім  беру  жүйесі  өзге 
халықтар  жөнінде  жəне  өзара  толерант-
тылықты қалыптастыруда бірегей мүмкіндік-
терге ие. Қазақстан жастарының көпэтностық 
қоғамды  əлеуметтенетінін  есепке  ала  оты-
рып,  өзге  халықтар  туралы  объективті  түр-
дегі  ақпарларды  шамалайтын  этномəдени 
құзыреттілікті  қалыптастыру  ісінде  жаңа 
білім  беру  стратегиясы  мен  ұстанымдарын 
өңде мелеу қажеттігі анық байқалып отыр.  
«Этномəдени құзыреттілік» кейінгі кездер-
де ғана қарастырылып келе жатқан ұғым. 
Н.М.  Лебедева  этномəдени  құзыреттілік 
терминін  түрлі  мəдениет  өкілдерінің  өзара 
тиімді  əрекеттесуін  қаматамасыз  ете  алатын 
дағдылар,  ұстанымдар  мінез-құлық  үлгілері 
арқылы жүзеге асатын өзге мəдениет туралы 
білімдер мен ұғым-түсініктер жиынтығы деп 
түсіндіреді [3]. 
Ал  Т.Г.  Стефаненко  болса  этномəдени 
құзыреттілік – тек  түрлі  этномəдени  топтар-
дың  арасындағы  жағымды  қатынастар  ғана 
емес,что, олардың өкілдерініңөзге мəдениет-
тегі  серіктестерімен  өзара  əрекеттесу  түсіну 
[4]. 
Л.В.Коновалова  педагогикалық  тұрғыдан 
этномəдени  нақты  болмыс  туралы  білім-
дердің  жиынтығының  болуында;  түрлі  ұлт 
өкілдерімен  қарым-қатынас  жасаудағы  толе-
рантты ұстанымда; өзге этникалық мəде ниет-
ті  адамдардың  мүддесі  мен  мінез-қылық-
тарына  такт  сақтап  түсінушілікпен  жауап 
қату қабілеттерінде;нақты этносаралық өзара 
əрекет  етуде  барабар  шешім  қабылдай  алу-
да; көпэтникалық əлеумет жағдайында өзінің 
кəсіби  əрекетін  мəдениетаралық  диалогта 
тиімділікпен жəне шығармашылықпен жүзеге 
асыруға  дайын  болатындығында  көінетін 
жиынтықталған кəсіби-тұлғалық сапа-қасиеті 
[5].
Т.В. Поштареваның пікірінше, этномəдени 
құзыреттілік – тиімді  этносаралық  өзара 
түсіністікке  жəне  өзара  əрекеттестікке  қол 
жеткізу  үшін  іскерліктер,  дағдылар  жəне 
мінез-құлық үлгілері арқылы жүзеге асырыла-
тын қандай да бір этникалық мəдениет туралы 
объективті ұғым-түсініктер жəне білімдердің 
жиынтығында көрінетін жеке тұлғаның сапа-
қасиеті [6]. Осы орайда білімдер этносаралық 
өзара  түсіністікке  жəне  өзара  əрекеттестікке 
қол  жеткізе  алатын  əрекеттік  негіз  ретінде 
түсіндіріледі. 
А.Б.  Афанасьева  этномəдени  құзыретті-
лікке  жеке  тұлғаның  өзінің  туған  мəдениеті 
жəне  өзге  этникалық  мəдениеттер  тура-
лы  жəне  олардың  отандық  жəне  əлемдік 
мəдениетте  алатын  орны  туралы,  сонымен 
бірге  мəдениеттер  диалогына  қабілеттілікте, 

98
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
этномəдение құндылықтарды меңгеру тəжіри-
бесінде,  көпэтникалық  ортадағы  білімдерде, 
іскерліктер  мен  дағдыларда,  мінез-құлық 
үлгілерінде  көрініс  беретін  жиынтықталған 
сапа-қасиеті [7].
Н.В. Васильеваның пайымдауынша «этно-
мəдени  құзыреттілік»  бір  мезетте  түйіндік 
жəне базалық кəсіби сапа-қасите бола тұра, бір-
бірімен  өзара  функционалды  байланыстағы 
компоненттерін  (мотивациялық-құндылық-
ты,  интеллектуалды-танымдық,  əрекеттік-
прак ти калық,  рефлексивті-баға  берушілік) 
қосып  алғандағы  жеткілікті  түрдегі  күрделі 
ақпараттық-мазмұндық  жəне  тұлғалықты- 
əрекеттік құрылымды иеленген [8].
Сонымен,  этномəдени  құзыреттілік  тек 
қана сол немесе басқа мəдениеттердің ерекше-
ліктері туралы ұғым-түсініктердің жиынтығы 
ғана  емес,  олардың  ерекшеліктерін  есепке 
ала  отырып  сол  білімдерді  түрлі  этностық 
мəдениет  өкілдерімен  өзара  араласу  прак-
тикасында  қолдана  білу  іскерлігі  ретінде 
тұжырымдауға болады.
Тұтастай  алғанда  этномəдени  құзырет-
тілік жеке тұлғаның іскеліктер мен дағдылар 
жəне  мінез-құлық  үлгілері  негізінде  жүзеге 
асырылатын көпэтностық өзара түсіністік пен 
өзара əрекеттестікке қол жеткізуші сол немесе 
басқа мəдениет жайындағы объективті ұғым-
түсініктері  мен  білімдерінің  жиынтығының 
болуында сипат алатын сапа-қасиеті.
Этномəдени 
құзыреттілік 
əлеуметтік-
мəдени  жəне  əлеуметтік-педагогикалық  фе-
номен  ретінде  талдау  оның  табиғатының 
екі  жақтылығын  көрсетеді.  Бір  жағынан 
этно мəдени  құзыреттілік  заманауи  болашақ 
маман ның  кəсіби  іс-əрекет  саласына  тəуелді 
емес  қажетті  түйінді,  ал  екінші  жағынан 
көпұлтты  өңірде  жұмыс  істейтін  педагогтың 
кəсіби  құзыреттілігінің  құрылымындағы 
базалық  сапа-қасиеті  саналады.  Сан  алуан 
этникалық  түрлілік  жағдайында  мұғалімнің 
этномəдени  құзыреттілігі  əлеуметтік-мəдени 
проблемалардың  шешімін  таба  алуына  жəне 
ұлтаралық  қатынастарды  үйлестіре  білуіне 
көмектеседі.
Біздің  пайымдауымызша  болашақ  музыка 
пəні  мұғалімінің  этномəдени  құзыреттілігін 
қалыптастыру 
музыкалық-педагогикалық 
білім берудің мақсаттық, құрылымдық-ұйым-
дас  тырушылық жəне мазмұндық-техно ло гия-
лық  компоненттердің  бірлігіндегі  тұжырым-
дық моделге негізделуі тиіс.
Мақсаттық  компонентмузыкалық-педа-
гогикалық білім беру кезеңдерін байланысты-
рады,  оның  стратегиялық  мақсаты-көп ұлтты 
өңір  жағдайында  кəсіби  іс-əрекетін  тиімді-
лікпен  жүзеге  асыруға  қабілетті  этномəде-
ниетті  ұстаз  қалыптастыру;  тактикалық 
мақсаты-этномəдени  құзыреттітілікті  тиімді 
қалыптастырудың  жолдарын  жəне  шартта-
рын  қамтамасыз  ету;  арнайы  мақсаттары-
музыкалық-педагогикалықбілім берудің əрбір 
кезеңіндегі білім берудің мазмұнын, формала-
ры  мен  əдіс-тəсілдерін  анықтау  жəне  жүзеге 
асыру.
Құрылымдық-ұйымдастырушылық  ком-
понент  музыкалық-педагогикалық  білім 
берудің  барлық  байланыстарын  біріктіретін 
кезеңдерін  қамтиды.  Бұндай  байланыстар 
біріншіден,  болашақ  ұстаздың  білімнің 
өзара  байланыстарын  жəне  сабақтастығын 
қамта масыз  етсе,  екіншіден,  білім  алудың 
элементтерінің  өзара  байланыс  жəне  қызмет 
ету логикасын сипаттайды.
Мазмұндық-технологиялық 
компонент 
бола шақ  музыка  пəні  мұғалімінің  белсенді 
білім  алушылық  жəне  практикалық  іс-
əрекетін  қамтамасыз  етуші  мазмұнда,  фор-
малар  мен  əдістерді,  сонымен  қатаролардың 
этномəдени құзыреттілігін қалыптастырудың 
барабар технологиясын өңдемелеуді қамтиды.
Аталмыш  модельдің  тиімділігін  тексеру 
мақсатында  І.Жансүгіров  атындағы  Жетісу 
мемлекеттік 
университетінде 
5В010600-
Музыкалық  білім  мамандығы  білімгер лері-
мен  тəжірибелік-эксперимент  жұмыс  ұйым-
дастырылды.
Анықтау  эксперименті  барысында  сауал-
нама, əңгімелесу көмегімен педагогика жəне 
психология факультетінде болашақ музыка пəні 
мұғалімдерінің  этномəдени  құзыреттілігінің 
қалыптасуының  деңгейлеріндиагностикалау 
нəтижелері  эксперименттік  жəне  бақылау 
топ тарындаға болашақ музыка пəні мұғалім-
дерінің  этномəдени  құзыреттілігінің  қалып-

99
Педагогикалық жəне психологиялық ғылым - қоғамға - Педагогическая и психологическая наука − обществу
тасуының  деңгейлерінің  төмендігі  екені 
анық талды.  Зерттеу  барысында  тəжірибелік-
эксперименттің анықтау кезеңінде этномəдени 
құзыреттілігінің  қалыптастасуының  жоғары 
деңгейін  студенттердің  тек 5 %-ы,  орта 
деңгейін 9%-ы ғана, ал төмен деңгейін 13%-
ды  көрсетті.  Студенттердің  көпшілігініңөз 
халқының  жəне  Қазақстан  халықтарының 
дəстүрі,  мəдениеті,  тарихы  туралы  білімдері 
таяз жəне басқа халықтардың ұлттық құнды-
лықтарына  немқұрайды  көзқараста,  ұлт-
аралық  қарым-қатынас  мəдениеті  қалып тас-
паған. 
Анықтау эксперименті кезеңіндегіпəн оқы -
ту шыларымен  өткізілген  əңгімелесу  бары -
сында  болашақ  музыка  пəні  мұғалім дері нің 
этномəдени  құзыреттілігін  қалып тас  тыру 
өзекті  мəселе  екендігіне  қарамас тан,  соған 
сəйкес  əдістемелік  нұсқау лардың  мардым-
сыздығы,  оқу-тəрбие  процесінде  сту дент тер-
дің этномəдени  құзыреттілігін қалып  тастыру 
жүйесінің қалыптаспаған дығы анық талды. 
Біздің  пікірімізше,  болашақ  музыка  пəні 
мұғалімдерінің  этномəдени  құзыреттілігінің 
тəрбиелеуге 
бағытталған 
эксперменттің 
ұста нымдық  жəне  сандық  көрсеткіштерінен 
тұжырымдағанымыз,  студенттер  бойында 
байқалған елеулі кемшіліктер алдағы уақытта 
болашақ музыка пəні мұғалімдерінің тұрақты 
өмірлік  рухани  ұстанымы  болып  шығатын, 
этномəдени  құзыреттілігінің  қалыптастыру 
қажет екендігіне көз жеткізеді деуге болады. 
Бұл тəрбие беру жұмысы жүйесінің негізінде 
жасалған біз ұсынған моделді алдағыуақытта 
болашақ  музыка  пəні  мұғалімдерін  даярлау 
процесінде  қарқынды  түрде  тəрбие  беру  іс-
əрекеттерінде пайдалануға болады. 
Осындай  нəтиже  келесі  кезекте  болашақ 
музыка  пəні  мұғалімінің  этномəдени  құзы-
реттілігін  қалыптастырудың  педагогикалық 
шарттарын  анықтауды  жəнеҚазақстанның 
оқу  орындарында  студенттердің  этномəдени 
құзыреттілігін қалыптастыру процесін жетіл-
діру бойынша ғылыми-əдістемелік ұсыныстар 
жасау қажет екендігін дəлелдейді.
ƏДЕБИЕТТЕР
1 Концепция этнокультурного образования 
в Республике Казахстан //Казахстанская прав-
да, 1996. – № 3058. 
2  Құдайбергенева  К.С.  Құзырлылық 
білім  сапасының  критерийі:  əдіснамасы: 
əдіснамасы жəне ғылыми-теориялық негізі. – 
Алматы, 2008. – 327 б.
3  Лебедева  Н.М.Межкультурный  диалог: 
тренинг  этнокультурной  компетентности / 
Н.М. Лебедева, О.В. Лунева, Т.Г. Стефаненко. 
– М.: РУДН, 2003. – 278 с.
4  Стефаненко  Т.Г.  Этнопсихология:  прак-
тикум: Учебное пособие для студентов вузов. 
– М.: Аспект Прес, 2006. – 208 с.
5  Коновалова  Л.В.  Формирование  этно-
культурной  компетентности  педагогов  на 
постдипломном  этапе  непрерывного  образо-
вания:  инновационный  подход // Материалы 
IХ международной научно-практической кон-
ференции, «Последипломное педагогическое 
образование: традиции и инновации». – СПб.: 
СПбАППО, 2011. – С. 162-164.
6  ПоштареваТ.В.Формирование  этнокуль-
турной  компетентности  учащихся  в  полиэт-
нической  образовательной  среде  образова-
ния: автореф. дисс... докт. пед. наук : 13.00.01 
/ Т.В. Поштарева. – Владикавказ, 2009. – 40с.
7 Афанасьева А.Б. Этнокультурное образо-
вание: сущность, структура содержания, про-
блемы совершенствования / А.Б. Афанасьева 
// Знание. Понимание. Умение. – 2009. – № 3 
– С.189-195.
8  Васильева  Н.В.  Формирование  музы-
кально-исполнительской  компетенции  буду-
щих  учителей  музыки:  авторев. ...дисс  канд.
пед.наук. – Магнитогорск, 2004. – 43 с.

100
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
УДК 378.14
ЧАЛДАНБАЕВА А.К.
Кыргызский государственный университет им. И. Арабаева
Факультет биологии и химии
Кафедра общей биологии и технологии ее обучения
ai_kush@mail.ru
г. Бишкек, Кыргызская Республика
СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ПОДГОТОВКИ УЧИТЕЛЯ 
БИОЛОГИИ В ПЕДАГОГИЧЕСКОМ ВУЗЕ
Аннотация
В статье рассматриваются вопросы подготовки учителей биологии в системе высшей педа-
гогической  школы  согласно  действующему  в  настоящее  время  образовательному  стандарту, 
разработанного в логике компетентностного подхода. Обсуждаются  изменения в целевой ори-
ентации, в содержательной и технологической характеристиках профессиональной подготовки 
учителя биологии.
Ключевые  слова:  компетентностный  подход,  государственный  образовательный  стандарт, 
естественнонаучное образование, учитель биологии.
Мақалада – құзыреттілік тəсілдеме логикасымен жетілдірілген, қазіргі уақытта қолданыста 
жүрген  білім  беру  стандартына  сəйкес  жоғары  педагогикалық  мектеп  жүйесіндегі  биоло-
гия пəні мұғалімдерін даярлау мəселелері қарастырылады. Биология пəні мұғалімін кəсіптік 
даярлаудың мазмұндық жəне технологиялық сипаттамаларындағы, мақсаттық бағдарланудағы 
өзгерістер талқыланады.
Түйін сөздер: құзыреттілік тəсілдеме, мемлекеттік білім беру стандарты, табиғи ғылымдар 
білімі, биология пəні мұғалімі.
Annotation
This article presents the teacher training of biology in the system of Higher Pedagogical Education 
in accordance with the current educational standard developed in the context of the competence-
based approach. The changes in target orientation, content and technological characteristics of teacher 
training of biology are discussed.
Keywords: competence-based approach, state educational standard, science education, a biology 
teacher.
В 
настоящее  время  подготовка  учителя 
биологии  в  системе  педагогического 
образования  Кыргызской  Республики  осу-
ществ ляется  согласно  Государственному 
образова тельному  стандарту  высшего  про-
фессио нального  образования  (ГОС  ВПО)  по 
направлению 550100 «Естественно-научное 
образование» (профиль  «Биология»)  в 
логике  компетентностного  подхода,  который 
является  обязательным  для  всех  вузов 
республики, реализующих профессиональные 
образовательные  программы  по  подготовке 
бакалавров по названному направлению [3]. 
В  условиях  обновляющихся  социально-
культурных  требований  к  современному 
специа листу,  перехода  к  компетентностному 
образованию  происходят  существенные  из-
менения во всех компонентах педагогической 

101
Педагогикалық жəне психологиялық ғылым - қоғамға - Педагогическая и психологическая наука − обществу
системы  подготовки  учителей  биологии:  в 
целях  обучения,  в  содержании  обучения,  в 
педагогической деятельности преподавателя, 
в  деятельности  студента,  в  технологическом 
обеспечении  образовательного  процесса,  в 
образовательной среде, в отношениях с внеш-
ней средой, в результатах обучения [4].
Прежде всего, в соответствии с ГОС ВПО 
нового поколения, происходят существенные 
изменения  в  целевой  ориентации  професси-
ональной  подготовки  учителя  биологии,  в 
содержательной  и  технологической  характе-
ристиках реализации основной образователь-
ной программы (ООП) по подготовке учите-
лей биологии.
В  качестве  целевых  характеристик  в  про-
фессиональной подготовке учителя биологии 
в требованиях ГОС ВПО должны быть зада-
ны требования не к обязательному минимуму 
содержания образования (дидактические еди-
ницы), а к результатам освоения ООП, выра-
женных в форме компетенций; зафиксирова-
ны не только профессиональные, но и обще-
культурные  качества  выпускников,  гарантия 
сформированности  которых  обеспечивается 
вузами,  реализующими  ООП  по  подготовке 
учителей  биологии;  каждым  вузом  самосто-
ятельно  устанавливаются  обязательные  ми-
нимальные  (пороговые)  уровни  сформиро-
ванности  компетенций,  достижение  которых 
является  обязательным  минимумом  для  всех 
выпускников  ООП  по  подготовке  учителей 
биологии;  рабочие  программы  учебных  дис-
циплин  (модулей),  практик  достраиваются  в 
части  ожидаемых  результатов  образования, 
переосмысливаются  с  точки  зрения  методов 
достижения  и  оценки  запланированных  ре-
зультатов образования [5]. 
В содержательной характеристике ООП по 
подготовке  учителей  биологии  появляются 
системообразующие компоненты (разделы) в 
структуре ООП, а также модернизируются ее 
традиционные  компоненты  (в  части  ожидае-
мых  результатов  образования  и  способов  их 
достижения и оценки); используется принцип 
модульной организации при проектировании 
ООП ВПО; появляются междисциплинарные 
модули,  направленные  на  формирование  от-
дельных компетенций (наряду с действующи-
ми  «внутридисциплинарными»  модулями); 
осваивается ECTS в роли многоцелевого ин-
струментария, включая определение трудоем-
кости ООП по подготовке учителей биологии; 
обеспечивается  преемственность  в  реализа-
ции традиций профессионально-педагогичес-
кого  образования:  высокий  уровень  фунда-
ментальности,  формирование  системности 
профессионально-педагогического  мышле-
ния выпускников вузов, усиление креативной 
направленности образовательного процесса.
В  технологических  характеристиках  ООП  
устанавливается  связь  между  ожидаемыми 
результатами образования, методами их фор-
мирования и оценивания (образовательных и 
оценочных  технологий);  усиливается  значи-
мость образовательных технологий, их адек-
ватность и эффективность в обеспечении до-
стижения  ожидаемых  результатов  образова-
ния; усиливается направленность на диагнос-
тику  достижений  студентов  и  выпускников, 
которые  они  обязаны  продемонстрировать; 
разрабатываются  контрольно-измерительные 
материалы  (включая  междисциплинарные) 
для  профессиональных  и  общекультурных 
компетенций.
Совершенствуются  механизмы  обеспече-
ния качества ООП со стороны вуза, возраста-
ет ответственность преподавателей и студен-
тов за эффективность образовательного про-
цесса и собственной деятельности.
Виды и задачи профессиональной деятель-
ности  бакалавров  по  направлению 550100 
– «Естественно-научное  образование»  вклю-
чают в себя учебно-педагогическую, культур-
но-просветительскую,  научно-методическую 
деятельности.  Успешное  выполнение  каж-
дого  вида  профессиональной  деятельности 
подразумевает  наличие  у  бакалавров  цело-
го  комплекса  компетенций,  которые  подраз-
деляются  на 2 группы:  а)  универсальные,  
представленные 22 компетенциями, которые, 
в  свою  очередь,  делятся  на  общенаучные (7 
компетенций),  инструментальные (5 компе-
тенций)  и  социально-личностные (5 компе-
тенций); б) профессиональные компетенции, 
представленные 12 компетенциями. Освоение 

102
ПЕДАГОГИКА ЖƏНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№3, 2014
компетенций  происходит  как  при  изучении 
отдельных учебных дисциплин, так и циклов, 
модулей, которые интегрируются в общепро-
фессиональные  и  специальные  дисциплины.
Причем  количество  универсальных  компе-
тенций превышает количество обозначенных 
профессиональных компетенций.
Все  содержание  образования  в  стандарте 
по  направлению  «Естественно-научное  об-
разование»  предусматривает  изучение  трех 
циклов  дисциплин:  цикл  гуманитарных,  со-
циальных  и  экономических  дисциплин,  ма-
тематический  и  естественнонаучный  цикл  и 
профессиональный  цикл.  Каждый  цикл  дис-
циплин  имеет  базовую  часть,  куда  входят 
обязательные дисциплины  (государственный 
минимум  или  Фундаментальное  ядро,  кото-
рые являются неизменными), и вариативную 
(профильную)  часть,  устанавливаемую  ву-
зом. На базовую часть в каждом цикле отво-
дится не менее 50% от общего объема, выде-
ляемых  на  цикл.  Вариативная  (профильная) 

жүктеу/скачать 2,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: