Пунктуациясы

28 
76-жаттығу. Төмендегі қысқарған сөздерге түрлі қосымша жалғап, 
жаттығуды орындаңыздар. 
АҚШ, ҚазҰПУ, ПМУ, Газ-53, БТА, ИнЕУ, ТМД, 30 %, пединститут, ЯК-42, 
ҚР ҰҒА, БҰҰ, медколледж, ПМПИ, ИЛ-62, кг, 25°, ҚарМУ, ТУ-104, ҚБТУ, 
медпункт, АН-24, МАИ, мм, км. 
 
77-жаттығу. 
Төмендегі 
сөздерге 
үндестік 
заңына 
бағынбайтын 
қосымшаларды жалғап, сөйлем құрастырыңыздар. 
Мейір, көке, сауда, дәм, сәуле, Құм, кінә, тіл, арба, қас, әсем, жем, еңбек, 
аға, күнә, діл, дәрі, өсім, бас, білім, бата, бейнет, қалам, майдан, айла, кәсіп, 
әзіл, бәле, бала, Асан, сән, пайда, өнер, дұға, Асқар, ақыл, есеп, Өзбек, сезім, 
сөз, қалам, ем. 
Қосымшалардың жалғануы 
Мысалы 
Нд, нз, нк, нг, мп, мб, мт, кт, вт, фт, пт, ск дыбыстарына аяқталатын сөздерге 
қосымшалар ы, і дәнекер дыбыстар арқылы жалғанады 
фактісі, 
киоскілер 
Сс, лл, тт, пп, ст, кст, сть, зд, кк дыбыстарына біткен сөздерге қосымша 
жалғанғанда түбірдің соңғы дауыссыз дыбысы түсіріліп жазылады. Алайда 
жалқы есімдер бұл заңдылыққа бағынбайды 
съезге, 
металға, 
Гриммге 
Соңғы екі дауыссыздың арасында жіңішкелік белгісі бар сөздерге қосымша 
буын үндестігі бойынша жалғанады 
асфальтқа, 
рельске 
Жіңішкелік белгісіне аяқталған көп буынды сөздерге қосымша буын үндестігі 
бойынша жалғанады 
лагерьге, 
фестивальға 
 
78-жаттығу. Көп нүктенің орнына емле ережесіне сай тиісті қосымшаларды 
жалғап, жаттығуды көшіріңіздер. 
І. Жапсарына өрнек жүргізілген майлы көк бояулы оң қабырғадағы үлкен 
қара сағат күмбір-күмбір қоңырауын соғып, вестибюль... жаңғыртып әкетті. 
(С.Ш.) Төрт-бес квартал төменіректегі жаңа салынған трамвай паркі... биік 
күмбезі күнге шағылысып, сәулесін Мәулен тұрған терезеге қадап тұр. (С.Ш.) 
Етектен жоғары қарай жамырай тартқан қалың қарағайлар да мына альпинис... 
ұқсап бетті биікке сілтеген. (С.Ш.) Он қадамдай алда жол асфальт... 
шағылысқан күн сәулесі қашқан қоянның құйрығы тәрізді, айнымас бір 
қашықтықта шапшаң ілгері сырғанап, толқи зырлайды. (С.Ш.) Кемпір шалға 
біраз кінә... қарап отырды да астыңғы ернін тістеп алып, қолындағы көктеп 
отырған дүниесімен әуре бола берді. (Ш.А.) Алла тағалам сендерге бір бала 
беріп, соның іңгә... жылаған даусын естіген күні құдай маған ажалын жіберсе, 
арманым жоқ. (Ш.А.) Басында Құтжан өлген соң осы көктемде жұрт Жексенді 
кінә... бастады. (М.Ә.) Қарқаралы деген округ... әміршісі – Құнанбай мен осы 
Майыр. (М.Ә.)
ІІ. 1) Темекі шеккен адамдарда миокарда инфаркт... жиі асқынып кетеді. 2) 
Бейімбет шаруалардың өмірін жақсы біліп қана қойған жоқ, ол сол өмірге үңіле 
қарап, өмір романтикасын, неше алуан конфликт... тапты. 3) Алғашқы адамдар 
бумеранг... аң аулауда қолданды. 4) Құрылыс материалдарын қандай объект... 

29 
жіберудің қажеттілігі туралы пікір алысты. 5) Қара халықтың съезд... 
қатысқаны үлкен жаңалық болды. 6) Әуелі әдемі костюм... әсерімен тұрып, әлгі 
әңгіменің түп төркінін аңғармаппын. 7) Қарағанды митинг... өткен күні кешке 
Катченко Жабайдың екі бөлмелі ескі үйінде лекция жасап еді. 8) Гүлшат он екі 
килограмдық рюкзаг... қайыс батып ашыған арқасынан сыпырып алып, қасына 
қойып еді, енді қараса сол рюкзак жан біткендей қозғалып кетті. 
Қосымшалардың жіңішке түрде жалғануы 
Рк, рг, нк, нг, кс, кт, ск, 
лк, нкт, кль, брь, бль 
дауыссыздар тіркесіне 
аяқталған сөздерге 
Ог, 
уг 
дыбыстары
на 
біткен 
сөздерге 
Соңғы буынында 
не бір буынды 
сөздің өзінде и 
дыбысы келгенде 
Соңғы буынында ю, 
э, ē дауыстылары 
келетін сөздерге 
Жіңішкелік 
белгісіне 
аяқталатын 
бір 
буынды сөздерге 
полктер 
округке 
кассирге 
дуэльге 
оське 

жүктеу/скачать 1,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: