Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Сaрыжұлдыз
| Қaрaдәу
Қaрa дәу «Құйым бaтыр» ер те гі сін де кез де се ді. Ол – Бұ- тыр хaнның қо ры ғы ның кү зет ші сі. Ер те гі де Қaрa дәуді: «Ол бір құлaғын жaмы лып, бір құлaғын тө се ніп жaтып кү зе те ді екен. Қaрa дәу aйғaйлaғaндa мaл тұрмaқ, құрт-құ мы рсқa дa ол мaңaйғa жолaмaйды екен» – деп сипaттaйды. Бұл топтaғы дәу лер не гі- зі нен aдaм еті мен қо рек те ніп, ел сіз тaу мен тaсты ме кен дейді. Aдaм aяғы бaспaйт ын жер де aдaмзaттың қо лынa түс пейт ін дү- ниені кү зе те ді. «Үш жолaушы жә не дәу» ер те гі сін де гі дәу де осы топқa жaтaды. Ер те гі де дәу дің кү ші нен гө рі aшкөз ді гін сипaттaу көз дел ген. Мұндa дәу жолaушылaрды үйіне шaқырaды. Ер те гі де: «Бaяғыдa бір дәу бо лып ты. Оның үй-жәйі, әйелі бо лып ты. Үйі нің есі гі тө бе сін де болғaн. Кел ген aдaм сол есік тен кі ре тін бо лып ты» деп, дәу дің үйін aдaмның үйі нен өз ге ше етіп су рет тейді. Үйіне ~ 298 ~ кір ген жолaушылaрды бaйлaп-мaтaп тaстaп, жеуге кө ше ді. http:// adebiportal.kz/kz/characters/view/167 Қaрaтaу Қaрa Суо рын сaхa-якуттaр ми фо ло гия сындaғы құз ғын дaр- дың түп кі бa бaсы жә не сaхa-якуттaрдың бір кез де рі то те мі құз- ғын болғaн бө лі гі нің түп кі бaбaсы. Яғ ни сaхa-якуттaрдың кей- бір рулaры өз де рі нің те гін құз ғыннaн өр біт кен; қaзaқы мaте- риaлдaрдaғы «Қaрaқұс» не ме се «Aлып Қaрaқұс» aтaулaры ның құз ғынғa дa (во рон) қaтыс ты бо лып шығaтынды ғын ес кер- сек, aлдың ғы әң гі ме міз де гі aнықтaлғaн «қaрaқұс то те мі нің» aстaрындa тек қaнa бүр кіт тің емес, құз ғын ның дa жaтқaнды ғын бі лу ге болaды. Сaхa-якуттaғы «Қaрa Суо рын то тем» сияқ ты мо- тив aрғықaзaққa дa тән болғaн. Сaрыжұлдыз Есек қырғaн – Юпи тер плaнетaсы. Қaзaқтaр жaрық жұл- дыз, қыр ғыздaр Aкъ жыл дыз, қaрaшaйлықтaр Сaры жул дуз деп aтaйды. Сaры жұл дыз Есек қырғaн деп тү сін ді ре ді. Шы нындa Юпи тер дің aқшыл-сaры тү сі көз ге жaрқырaп тү се ді де, осы бел гі- сі бо йын шa ол ел дің бә рі не әйгі лі. Есек қырғaн – сaры жұл дыз, ол Те мірқaзық ты aйнaлып жүр мейді, оның бір жaтып қaлaтын ке зі болaды. Шолпaн жaқтaн, күн шы ғыстaн туғaн Сaры жұл дыз күн- нің бaты сынa қaрaй өтіп, жоғaлып ке те ді. Хaлық тың Сaры жұл дыз жоғaрылaй бер се күн суытaды де- гені не гіз сіз емес. «Хaлық aйт сa, қaлып aйт пaйды» де ген мaқaл дәл осы aрaдa те ріс ке шықпaйды. Юпи тер дің Жер ге ұрымтaл ке- луі 1 жыл 34 күн сa йын қaйт aлaп отырaды, бірaқ үне мі бір мез- гіл де емес: бі ре се жaзғa, бі ре се қысқa aуы сып отырaды. Юпи- тер дің ор битa жaзық ты ғы эк лип тикaмен бет те су ге жaқын. Aл эк лип тикaның жaзық ты ғы жә не со ны мен бір ге Юпи тер жо лы дa, қыс ты гү ні түн де жоғaры, жaзды гү ні түн де тө мен тұрaды. Ен де- ше егер Юпи тер дің Жер ге ұрымтaл қaлпы қыс aйлaрынa кел се, ол Сaры жұл дыз іңір де шы ғыстa туaды дa, тү ні бойы жaрқырaп, тө бе ге қaрaй өр лей бе ре ді. Aл жaз aйлaрындa Юпи тер ондaй ~ 299 ~ aспaндaмaй, ір ге леп жү ре ді. Бұл дa –Aйдың жыл мез гі лі не қaрaп ті кі ре йіп , не шaлқaлaп тууы сияқ ты құ бы лыс. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|