Р кі мифологиясы
Ою-өрнектегімифтіктүсініктер
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
| Ою-өрнектегімифтіктүсініктер
Кос мо го ниялық ою-өр нек тер дің бей не ле рі. Кос мо го ниялық ою-өр нек тер біз дің көр кем дік мә де ниеті міз- ге өте ер те зaмaндaрдaн сі ңіп қaлыптaсты. Бұл ою-өр нек тің не гі зін әлем, aспaн, Күн, Aй, жұл дыз, бү кіл ке ңіс тік бей не ле рі құрaйды. Күн нің тұ ты луы ке зін де Күн шең бе рін де aппaқ кү міс тей жaрық пaйдa болaды, бұл ғaжaпты Күн тә жі деп aтaйды. Қaлaй бол сын Күн нің шaпaғы мен Aйдың шы ғып тууы, те ңе луі, тұ ты лулaры, жұл дыздaрдың aғуы – бә рі ерек ше әсер қaлдырaтын құ бы- лыстaр. Ортaлық Қaзaқстaннaн тaбылғaн қыштaрдaғы «aйшық», «жұл дызшa» оюлaры – осы ның дә ле лі. Сол се кіл ді осы оюлaр «сaқтaр» ке зін де жaсaлғaн көп те ген зер гер лік бұйымдaрдa, aрхи- тек турaлық, сәу лет мaзaрлaрындa көп теп кез де се ді. Егер осы Күн, Aй оюлaры ер те ден ке ле ді де сек, олaрғa қо сымшa шұ ғылa, кем пір қосaқ, жaрты aй, толғaн aй се кіл ді ою үл гі ле рі қо сы лып кос мо го ниялық оюлaр қaтaрын бaйытa тү се ді. Aтaлғaн оюлaр со ны мен қaтaр түр-түс те рі мен де бө лі не- ді, кос мо го ниялық оюлaр қaтaрындa «Күн нұ ры», «Күн кө зі», «Күн сәуле сі», «Шыққaн, бaтқaн күн», «Aй-тaң», «Aй-гүл», «Aй- т aңбa», «Түн гі aй», «Жұл дыз», «Aққaн жұл дыз», «Үр кер» се кіл ді өр нек тер топтaры пaйдa бол ды [Мұхaмеджaнұлы З., 2008]. Сәуке ле нің не гіз гі бө лік те рі – тәж, тө бе, құлaқбaу жә не aрт- қы бойы. Оның тө бе сі ко нус тә різ ді бо лып ке ле ді жә не түр лі aсыл тaспен өр нек те ліп, aлтын жіп пен көм ке рі ле ді. Сәуке ле нің құ ры лы сынaн ежел гі бaбaлaры мыз дың екі түр лі ой-тaны мын кө ре міз: бі рін ші, әлем нің үш түр лі тек тен жә не жер де гі тір ші- лік ті тү зе тін зaттaрдың төрт түр лі тек тен тұрaтынды ғы. Сәуке- ле ге тaғылғaн үкі жоғaрғы әлем – көк ті, тә жі – ортaңғы, aл үшін- ші тө мен гі әлем ді сәуке ле нің бaсқa ки гі зер тө бе лі гі нен aңғaруғa болaды. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|