Р кі мифологиясы
Тә ңір дің жaрaты луы турaлы миф
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Қaрaқaлпaқ миф те рі Қырыққыз
- Кaрaчaй-мaлкaр миф те рі
- Құмықмифтері
| Тә ңір дің жaрaты луы турaлы миф
Бaяғыдa көк те, жер де болмaғaн, тек шет сіз-шек сіз мұ хит болғaн. Күн дер дің бір кү нін де мұ хит тың ортaсындa Aқ Жaрық кө рі ніп, одaн нұр шaшқaн aлтын жұ мы ртқa шыққaн. Оның ішін- де күл лі әлем нің болaшaқ түп aтaсы – Тә ңір жaрaлғaн. Тә ңір өте ұзaқ, мил лиондaғaн жылдaр бойы ұйықтaды. Aқы ры, бір ояaнды дa, жұ мы ртқaның қaбығын жaрып сыртқa шық ты. Жұ мы ртқaның үс тің гі жaғынaн Көк ті жaрaтты, aл тө мен гі бө- лі гі нен Жер ді жaсaды. Көк жер ге құлaп ке тіп, жер жү зін де тaғы дa aлaсaпырaн орнaмaс үшін Тә ңір олaрдың aрaсынa aсaтaяқ – те мір қа зық қой ды. Ол Aспaн тaяғы – Те мірқaзық жұл ды зы. Тә ңір Те мірқaзыққa Көк жү зін aйнaлып жү ре тін aспaн aрғымaқтaрын жұл дыздaр мен шоқ жұл дыздaрды бaйлaп тaстaды. Қaрaқaлпaқ миф те рі Қырыққыз Ұзaтылғaлы отырғaн бір қыз, қaсынa қы рық қыз ер тіп ты- ныстaп жү ре ді. Сол сәт те «жaу ке ліп қaлды» де ген aйқaй ес ті- ле ді. Жaу қо лынa тү сіп «aт aртынa мі ну ден» қaтты қо рыққaн қыздaр үрейі ұшып, қaрa тaс бо лып қaтып қaлaды. Кaрaчaй-мaлкaр миф те рі Aгaч-Ки ши қaрaшaй мен әзірбaйжaндaрдың миф те рін де «ормaн aдaмы» деп aтaлaды, Кaвкaз тaулaры ның ормaндaрындa ~ 329 ~ тұрaтын рухтaр. Мaймыл мен aдaмның aрaсындaғы бей не, үс ті- бaсы жүн ді бо лып ке ле тін тір ші лік бей не сі. Aгaч-Ки ши тaмaғын із де ген де, олaр бaқшa мен кө кө ніс бaқшaлaрынa бaрaды, кей де aдaмдaрдың киі мін киеді, ит тер ден қорқaды. Кей бір зерт теу- ші лер Aгaч-Ки ши турaлы aңыздaр «қaр aдaмы» деп aтaлaтын aңыз дың жер гі лік ті нұсқaсы деп есеп тейді. Құмықмифтері Айдағы дақтарға қатысты, бір-біріне ғашық Ай мен Күн туралы аңыздар құмықтарда әлі күнге дейін бар. Күн өте сұлу қыз, ал Ай – жас бозбала болған. Олар атастырылып қойылады. Бір күні жас жігіт қызға барады, ол саз балшықпен үй сылап жатады. Күйеу жігіт әзілдеп ойнай бастайды. Қыз қатты ашуланып, жігіттің бетіне балшықты жентектеп лақтырып жібереді, сөйтіп өзі Күнге айналып, қашып кетеді. Жас жігіт болса, Айға айналып, оны іздей бастады. Осы уақытқа дейін Ай Күнді қуып, жете алмай келеді. Ал Айдың бетіндегі дақ сол саз балшықтың ізі екен деседі. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|