Шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем

---

88
Шартты бағыныңқылы сабақтастың бағыныңқы сыңары әртүрлі

тұлғада келеді:
1. Етістіктің шартты рай тұлғасы: Қаранардың мен кедейлігін, аты-
жөнін, фамилиясын пайдаланып жүрген болсам, сен оның өзін, қара күшін 
пайдаланып жүрсің (Р.Райымбеков).
2. Көсемше, кейде оның үстіне -ынша/-інше жұрнағы қоса жалғанады:
Жаман айтпай, жақсы жоқ (Мақал).
3. Жатыс септігіндегі өткен шақтық есімше: Дәл осы минутта 
мұғалім кіріп келмегенде, мұның аяғы жақсылықпен тына қоюы екіталай 
еді (М.Иманжанов).
Шарт бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемнің компоненттері бір-
бірінен үтір арқылы ажыратылады.
Шарт бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемнің бағыныңқы сыңары
қайтсе? не етсе? қайткенде? не еткенде? қайтпейінше? не етпейінше? 
қайтпей? не етпей? деген сұрақтарға жауап береді.
2. Қимыл-сын бағыныңқылы (амал бағыныңқылы) сабақтас 
құрмалас сөйлем. Бағыныңқы сыңары басыңқы сыңарда айтылған іс-
әрекеттің, қимылдың орындалу тәсілін, амалын білдіретін сабақтас 
құрмалас сөйлемнің түрін қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас сөйлем 
деп атайды. Кейбір еңбектерде сабақтас сөйлемнің бұл түрін амал
бағыныңқы деп атау да кездеседі.
Қимыл-сын бағыныңқы сабақтастың бағыныңқы сыңары қалай? 
қайтып? не етті? деген сұрақтарға жауап береді.
Сабақтас құрмалас сөйлемнің бұл түрінің бағыныңқы сыңарындағы
баяндауыш:
1. -ып,-іп,-п, -а, -е, -й тұлғалы көсемше түрінде келеді: Шашырай 
ұшып, жан-жаққа безіп бара жатқан үлкенді-кішілі үйрек, қаздар да 
көрінді (М.Әуезов).
2. есімшеге -дай/-дей, -лай/-лей, -тай/-тей жұрнақтарының жалғануы
түрінде келеді: Кең бөлме бос қалғандай, ой ұясы қаңырап тұр 
(Ғ.Мүсірепов).
3.

жүктеу/скачать 0,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: