Р. Т. Айтбай, Ә.Қ. Қасымова, А. О. Ешмұқамбетов
XV ғасырдағы Америка халықтары
жүктеу/скачать 4,4 Mb. Pdf көрінісі
|
| XV ғасырдағы Америка халықтары. Қазіргі американдық үндістердің
бабалары осыдан 25–30 мың жылдай бұрын Беринг бұғазы арқылы Азиядан Америка құрлығына келген. Өткен ғасырда басталған Аме- рика халықтарының тарихын зерттеу үндістердің таңғажайып әлемін, олардың ежелгі мемлекеттерін және өздеріне тән мәдениетін ашты. Американы көптеген тайпалар мен халықтар мекендеді. Халқының көпшілік бөлігі аң және балық аулаумен шұғылданды. Солтүстік Аме- риканың оңтүстігінде, Орталық және Оңтүстік Американың қыратта- рында егіншілік дамыды. Егіншілер жерді егіске дайындар алдында ор- манды тас балтамен шауып, ағаштарды өртеді. Жерді ағаш кетпенмен өңдеді. Мұнда еуропалықтарға әлі белгісіз жүгері, картоп, күнбағыс, қызанақ, какао, темекі өсірілді. Американың көп бөлігінің тұрғындары жануарларды қолға үйре- туді білмеді, жылқы болмады. Солтүстікте ғана итті, ал оңтүстікте түйе тәрізді ламаны қолға үйретті. Құстан күркетауық, үйрек өсірді. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 108 Басқа құрлықтардағы белгілі бірқатар жетістіктерді – темір, тісағаш пен дөңгелек, мылтықты үндістер білген жоқ. Олар еңбек құралдары мен қаруды ағаш, тас, қоладан жасады. Бытырап жатқан үндіс тайпалары алғашқы қауымдық құрылыста өмір сүрді. Шаруашылығы мен мәдениетінің дамуы жағынан майя, ацтектер, инк тер басқа халықтардан жоғары тұрды. Майя. Майя халқы Орталық Америкадағы қалың джунгли орма- ны басқан Юкатан түбегін мекендеді. Жер қауымға қарады. Қауым әр отбасына орманнан тазартылған жер үлесін бөліп беріп отырды. Қатардағы қауымдастарға шонжарлар мен абыздар үстемдік етті. Олар қауымдастардың егін өнімінің бір бөлігін алатын еді. Тұтқындар мен бо- рыштылардан құралған құлдарды да қанады. Біздің заманымыздың 1 мыңжылдығында өмір сүрген майяларда қала-мемлекеттер пайда болды. Әр қаланы «ұлы адам» деп аталатын билеуші басқарды. Билік мұрагерлікпен ауысып отырды. Ол өлкенің халқынан салық жинады. Шонжарлар қала орталығындағы тастан салған сарайларда, ал «төменгі адамдар» – шаруалар мен қолөнершілер қала шетіндегі төбесін қамыс құрағымен жапқан лашықтарда, едені жер үйлерде тұрды. Біздің заманымыздың бас кезінде Майяда жазу пайда болды. Олар иероглифтерді қышқаламмен қағазға түсірді, қолжазбаларды суреттермен безендірді. Храмдардың қабырғаларына да, биік тас бағаналарға да ойып жазу жазды. Абыздар дұғаларды, аңыздар мен тарихи оқиғаларды жазып отырды. Абыздар қауымдастықтағы егіншілік жұмыстарын жүргізу мерзімдерін белгіледі. Егіншілік күнтізбе жасауды қажет етті. Ол ертедегі халықтар күнтізбелері ішіндегі ең дәл күнтізбе болды. Күнтізбе жасау ма- тематика жетістіктерімен байланысты еді. Майя қалаларының орнынан астрономиялық обсерваториялар табылған. Абыздар ғаламшардың Күнді Майя жазуы Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 109 Ацтек құдайының бет-бейнесi айналып шығуын есептеп шығарды. Күннің және Айдың тұтылуын алдын ала болжай білді. Сәулет өнерінде де майялардың жетістіктері зор болды. Олар биік тұғырларға және жасан- ды төбелерге сарайлар мен текшелі пирамида түрінде храмдар салды. Құрылыстарды бедер өрнекпен, құдайлардың мүсіндерімен және фрес- калармен безендірді. жүктеу/скачать 4,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|