ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

212

ЖұМБАҚТАР

212

213

Атқа мінбес,

Жаяу жүрмес.

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Бір ердің қарнында от жанады,

Қарамай өлгеніне шоқ салады.

Халықты айналдырып жиып алып,

Ол ердің бергеніне жұрт қанады 

 

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Көрдім бір зат расында,

Ақ қалпағы басында.

Үлкен-кіші жиылса,

Отырады қасында.

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Төрт аяғы астында,

Ақ сәлдесі басында.

Нелер жақсы келгендер

ұялмай ішер қасында.

 

 

      (Самауыр)

 

 

 

 

Анау тұрған нар ма екен,

Нар ботасы бар ма екен?

Табанында тас қойып,

Дәрет алған бар ма екен.

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Бір жәндік айдалада жүрген неғып,

Киімін мінсіз қылып пішкен неғып?

Киімі: бөрік, тақия, бір қамзол,

Алып тұр екі иініне үкі тағып.

 

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Бір нәрсе аш жыландай жылап тұрған,

Көзін жұмып, ақырын бұлап тұрған.

Төбесінен азырақ алтын құйсаң,

Бұрқыраған бұлағы құлап тұрған.

 

 

 

 

(Самауыр)

1376.

1377.

1378.

1379.

1380.

1381.

212

212

213

ыДыС-АЯҚТАР

Ішпей-жемей тұрады суға тойып,

Жар басынан кетеді құдық ойып.

 

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Кішкене ғана келіншек,

Екі шелек су ішеді.

Бір адамды қинайды,

Көп адамды сыйлайды.

 

 

      (Самауыр)

 

 

 

 

Базардан алып келген алтын сандық,

Он жігіт омыраудан кілт салдық,

Су ішіп, көмір жеп, күл түскен.

 

 

 

 

(Самауыр)

Су келеді сылдырап,

Қос қоржыны жанында,

Қоңыр телпек басында,

ұзын бойлы қарадан,

Жолдасы бар қасында.

Бұрқан-талқан болады,

Шыдамаса ашуға.

 

 

        (Самауыр)

Айуан төрт аяғын басып тұрған,

Аузынан заһар отын шашып тұрған.

 

 

 

 

    (Самауыр)

Айтайын бір жұмбағымды саған нұсқап,

Басына бөрік киер, құндыз ұстап.

Үстіне ақ бешпетін киіп алып,

Жүреді екі қолын артына ұстап.

 

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Ғаламат төрт аяғын басып тұрған,

Сырғасын құлағына асып тұрған.

ысқырған айдаһардай айбыны бар,

Аузынан гауһар отын шашып тұрған.

 

 

 

 

      (Самауыр)

1382.

1383.

1384.

1385.

1386.

1387.

1388.

214

ЖұМБАҚТАР

214

215

Жылғасы жоқ, саясы жоқ,

Су ағар жылтырап.

Ортасында бір нәрсе

Қызарады қылтырап.

Дәлекей қалпақ басында,

Екі бала қасында.

Қайда тақыр көрінсе,

Қақаяды қасында.

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Қоқан бөркі басында, қос қоржыны қолында,

Хан да жақсы көрініп отырады қасында.

Өзен емес, көл емес, су ағады жылпылдап,

Ортасында бір нәрсе қызарады қылтылдап.

 

 

(Самауыр)

 

Арығы жоқ, жабы жоқ,

Су ағады сыртылдап.

Ортасында бір нәрсе

Қызарады жылтылдап.

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Аузы бар арқасында иегі жоқ,

Далаға кіріп шығар тірегі жоқ.

Күл менен жаңқа жеп, су ішеді,

Байғұстың онан басқа қорегі жоқ.

 

 

 

 

(Самауыр)

 

 

Көзіме көрінеді сары болып,

Ішінде от пен су жары болып.

Төрт аяғы түйенің табанындай,

Екі құлағы шошқаның қабанындай.

 

 

 

 

(Самауыр)

 

Сылдыр-сылдыр сары айғыр,

Ашуланса кісінер.

Құлындары құла ала, 

 

 

Құйрық жалы қара ала.

 

 

(Самауыр, шәй, шыныаяқ)

1389.

1390.

1391.

1392.

1393.

1394.

214

214

215

ыДыС-АЯҚТАР

Адамға қарайтұғын қабағы жоқ,

От пенен судан басқа тамағы жоқ.

Біраздан соң қарасаң аузын ашып,

Ішіндегі қалады жабағы боп.

 

 

 

(Шәйнек, шәмбі)

 

 

 

 

Бір нәрсе өзі жансыз, аяғы жоқ,

Су менен шөптен басқа қорегі жоқ,

Ішін ашып қарасаң бір мезгілде,

Тұрады жеген жемі жабағы боп.

 

 

 

 

(Шәйнек)

 

 

 

 

Мұрны ұзын, аузы көрдей қара кемпір,

Төркіні Бұқар жақта, өзі жесір.

Бір күні бұл қашып кетер-ау деп,

Сыртынан бес кісіні қойдық кепіл.

 

 

 

 

 

(Құман)

 

 

 

 

От басында бүкір шал,

Тірлігіне шүкір шал.

 

 

      (Құман)

 

 

 

 

От басында таукешік.

 

 

     (Құман)

 

 

 

 

От басында омпиған,

Омырауы томпиған.

 

 

    (Құман)

 

 

 

 

Бір қарыс, екі тұтам бойы бар-ды,

Өзінің сақилықтан ойы бар-ды.

 

 

 

 

(Құман)

 

 

 

 

Таңертең тұрып шатырымды құрдым.

 

 

 

 

 

(Шайтабақ)

Ерте тұрып шатыра жайдым.

 

 

 

(Шыныаяқ)

 

 

 

 

1395.

1396.

1397.

1398.

1399.

1400.

1401.

1402.

1403.

216

ЖұМБАҚТАР

216

217

Тұтқасы бар ұстайтын,

Алақандай жерге қыстайтын.

Сағат болмай көшеді,

Тиіп кетсең, ұшады.

 

 

(Шыныаяқ)

 

 

 

 

Он екі аққу, бір тақыр,

Бір тақыр көлді жағалайды.

 

 

 

(Шыныаяқ, поднос)

 

 

 

 

Кішкене ұлым бар,

Кірген-шыққан сүйеді.

 

 

 

(Кесе)

 

 

 

 

ымпиттым да жымпиттым,

Жүнін алып сымпиттым.

 

 

 

(Мес)

 

 

 

 

Аузы бар да, тілі жоқ,

Құйрығы бар да жүні жоқ.

 

 

   

    (Мес)

 

 

 

 

Бір нәрсе аяғы бар, тұяғы жоқ,

Мойны бар, басы менен құлағы жоқ.

Артында бір көлденең ағашы бар,

Сонда да мал секілді сияғы жоқ.

 

 

 

 

(Мес)

 

 

 

 

Көк өгізім гүрілдейді,

Жансыз ағаш дірілдейді.

 

 

 

(Саба піспек)

 

 

 

 

Екі малта, бір көсік, 

Екеуінің бірлесіп

Көтергені бір көсік,

Үшеуінің аңдығаны бір тесік.

 

 

(Саба, қос бүйректі піспек)

Бір бием желіні жетіп егіз тапқан,

Айғыры туар күні үйірін тапқан.

1404.

1405.

1406.

1407.

1408.

1409.

1410.

1411.

1412.

216

216

217

ыДыС-АЯҚТАР

Бірі ұлпал, ласының бірі жаңқа,

Япырай, неткен зерек мұны тапқан.

 

 

 

(Саба, піспек, май, құрт)

 

 

 

 

Түнде буаз, күндіз қысыр,

Күндіз буаз, түнде қысыр.

 

 

 

(Саба, етік)

 

 

 

 

Айдаһар жылан көрдім екі басты,

Бір басы бір басынан екі елі асты.

Аузына қанша нәрсе түссе дағы,

Аптығып өз-өзінен жұта алмасты.

 

 

 

 

    (Бәкі)

 

 

 

 

Буынын басса, былқ етер,

Тайып кетсе, шық етер.

 

 

 

(Бәкі)

 

 

 

 

Үлкен келін есік ашты,

Кіші келін ұрып қашты.

 

 

(Келі мен келсап)

Кішкене ғана келіншек,

Бет моншағы төгілшек.

 

 

(Келі мен келсап)

 

 

 

 

Аузы бар да тісі жоқ,

Оны ұрмаған кісі жоқ.

 

 

 

(Келі)

 

 

 

 

Жансызда бір жансыз бар тоймайтұғын,

Қолында шоқпары бар қоймайтұғын.

Белінде үш-төрт жерден белбеуі бар,

Өзі өлмесе, белбеуі тозбайтұғын.

 

 

 

 

(Күбі)

 

 

 

 

Кең балақтың ішінде

Кетпен сап болады.

 

 

     (Күбі)

1413.

1414.

1415.

1416.

1417.

1418.

1419.

1420.

218

ЖұМБАҚТАР

218

219

Бір ағаштан үй тіктім, тиып-қиып,

Ішіне неше мың жан кетер сыйып,

Тек біріне ғана сен тиіп қалсаң,

Баршасына кетеді бүлік тиіп.

 

 

 

 

(Күбі)

Кең шалбардың ішінде 

Кертік басым ойнайды.

 

 

(Күбі, піспек)

 

 

 

 

Тамаша құстар көрдім құйған қыштай,

Қапаста жатыр алтау іші пыспай,

Қапастан сол алтауы шыға келсе,

Қылады әркім құрмет қолын ұстай.

 

 

 

 

      (Кесе қап)

 

 

 

 

Жоғарыдан асқан,

Ортасына көр-жөр басқан.

 

 

 

(Аяқ қап)

 

 

 

 

Ана беттен бір ұрды,

Мына беттен бір ұрды.

Апам ұра берген соң

Аппақ тозаң құйылды.

 

 

      (Елгезер)

 

 

 

 

Тап-тап етеді,

Астынан керуен өтеді.

 

 

      (Елгезер)

 

 

 

 

Аласа үйден қар борайды.

 

 

 

(Елгезер)

 

 

 

 

Үйге біткен бәйтерек,

Жапырағы жыртық терек.

Жапырағы жыртық болса да,

Бәйбішеге сол керек.

 

 

    (Елгезер)

 

 

 

 

1421.

1422.

1423.

1424.

1425.

1426.

1427.

1428.

218

218

219

ыДыС-АЯҚТАР

Кішкене ғана аран,

Асты толған боран.

 

 

  (Елеуіш)

 

 

 

 

Көз алмассың жүзінен,

Үй өткерер көзінен.

 

 

      (Елеуіш)

 

 

 

 

Өзі—жаңа,

Өзі—тесік.

 

(Елеуіш)

 

 

 

 

Бір жансыз, өзі жаңа, дөп-дөңгелек,

Жұтатын қисабы жоқ тамақ керек,

Өзіне керек асын бере берсең,

Қылады ірілі-уақты екі бөлек.

 

 

 

 

(Елеуіш)

 

 

 

 

Жаңа табақ түбі тесік,

Тақ-тақ етті,

Астынан керуен өтті.

 

 

(Елеуіштен өткен ұн)

 

 

 

 

Ішкен суын шұңқырға құяды.

 

 

 

        (Шөміш)

 

 

 

 

Үйректің өзі тереңде,

Ақ құйрығы ернеуде.

 

 

    (Шөміш)

 

 

 

 

Басы ұяда,

Құйрығы қияда.

 

 

(Шөміш)

 

 

 

 

Асқа бармайды,

Аспаздан қалмайды.

 

 

    (Кепсер)

 

 

 

 

1429.

1430.

1431.

1432.

1433.

1434.

1435.

1436.

1437.

220

ЖұМБАҚТАР

Сүбелі, бүйірі бар, қабырға жоқ,

Жүреді екі қолымен омыртқа жоқ,

Ал өзі өмір бойы жер баспайды,

Бақай, тірсек, тілерсек, тобық та жоқ.

 

 

 

 

 

(Оқтау)

 

 

 

 

Аппақ, ұзын қозғалмай жатыр сулап,

Сол нәрсе қолға түссе, кетер турап.

 

 

 

 

(Пышақ)

 

 

 

 

Бір хайуан ұзын түсіп, жатыр сұлап,

Адамзат көтермесе кетер құлап.

Бетіне келген жанды тіліп тастап,

Қозғалар адамнан тек көмек сұрап.

 

 

 

 

(Пышақ)

 

 

 

 

Басына темір киген, қос құлағы

Бар екен адамзатпен ынтымағы.

Жүрмейді өздігінен сүйремесең,

Мекені отыратын тамақ жағы.

 

 

 

 

(Қазан)

 

 

 

 

Мен көрдім бір теңізден темір қайық,

Әр пенде сол қайықты көрер лайық.

Үстінде түндігі жоқ үйді тігіп,

Кетеді риза болып барша халық.

 

 

 

 

(Поднос, кесе)

 

 

 

 

Бар екен бір асыл зат белін буған,

Қаншама жиренбейді лас судан.

Кеудесінде жаны жоқ болса дағы

Қалмайды көп жиналған ұлы дудан.

 

 

 

 

(Шылапшын)

 

 

 

 

Аузы бар да, тілі жоқ,

Терісі бар да, жүні жоқ.

 

 

        (Тістеуік)

1438.

1439.

1440.

1441.

1442.

1443.

1444.

220

Бір нәрсе зында деген онан да әрі,

Жауады бұршақ-бұршақ оның қары.

Сол қары көк соқта боп ерігенде,

Үміткер татайық деп жанның бәрі.

 

 

 

(Елеген ұн, иленген нан)

 

 

 

 

Ағарып кіреді,

Қызарып шығады.

 

(Нанның тандырға кіріп шығуы)

 

 

 

 

Үсті тас, асты тас,

Ортасында піскен ас.

 

 

     (Таба, нан)

 

 

 

 

Үсті темір, асты темір,

Ортасын ал да, кемір.

 

 

    (Таба, нан)

 

 

 

 

Былқ-былқ, былқ семіз,

Қабырғасы жоқ семіз.

 

 

        (Қамыр)

 

 

 

 

Бар еді бір жұмбағым егін емес,

Кісінің егейін десе, ебі келмес.

Барлық ел аттарға тегіс бірдей,

Көтерсең, ешнәрседен жеңіл емес.

 

 

 

 

    (Тұз)

 

 

 

 

Тамақтар мен сусындар

1445.

1446.

1447.

1448.

1449.

1450.

222

ЖұМБАҚТАР

222

223

Судан шығар жарқырап масаттанып,

Тіл шықса, дүниені қылар жарық.

Қайтадан суға түсе ғайып болар,

Адамзат керек қылар рақаттанып.

 

 

 

 

      (Тұз)

 

 

 

 

Бір нәрсе өзі нәзік керек еді,

Қолынан жерде жатса не келеді.

Дариға ағып жатқан салса тастан,

Сонымен даражаға тең келеді.

 

 

 

 

(Тұз)

 

 

 

 

Құрғақ жерде сақтайсың,

Онсыз тамақ таппайсың.

 

 

 

(Тұз)

 

 

 

 

Алыстан қарасам, аппақ,

Татып қарасам, тәтті-ақ.

 

 

 

(Қант)

 

 

 

 

Аппақ қардай өңі бар,

Тамақ болар түрі бар.

Одан қашар адам жоқ, 

Төрт бұрышты қыры бар.

 

 

 

(Қант)

 

 

 

 

Өзі аппақ қардай,

Шайға салсаң, балдай.

 

 

 

(Қант)

 

 

  

Бір қазанның ішінде екі түрлі ас.

 

 

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Кішкене ақ шыныда екі түрлі су.

 

 

 

 

(Жұмыртқа)

 

 

 

 

Бір құдықтың екі алуан суы бар-ды,

Қайнатса оның суы мұз болады.

 

 

 

 

(Жұмыртқа)

1451.

1452.

1453.

1454.

1455.

1456.

1457.

1458.

1459.

222

222

223

ТАМАҚТАР  МЕН  СУСыНДАР

Құдайдың құдіреті көп болады,

Бір кеседе екі түрлі сүт болады.

 

 

 

      (Жұмыртқа)

 

 

 

 

Суға қайнап сорпасы шықпас.

 

 

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: