ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

234

234

235

ОТ  ЖАҒУ,  ЖАРыҚ  ҚылУ

Қыста тамаққа тоймайды,

Жазда ұйқысын қоймайды.

 

 

 

     (Пеш)

 

 

 

 

 

 

Аузы қара індікеш,

Түбі қара қиямет,

Ән шақырған Мұхаммед.

 

 

(Пеш, мұржа, түтін)

 

 

 

 

 

 

Мың дозақ қиямет дерсің,

Ішіне нанды пісіріп жерсің.

 

 

 

(Тандыр пеш)

 

 

 

 

 

 

Үсті бүтін, 

Іші түтін.

 

(Тандыр пеш)

 

 

 

 

 

 

Іші қызыл әлеумет,

Сырты қызыл керемет.

Тыңдап тұрып дәл ұрсаң,

Пайғамбарға сәлем ет.

 

 

      (Тандыр пеш)

 

 

 

 

 

 

Аузы қара, 

Түбі жара.

Сулап салсаң,

Шығады сары бала.

 

 

(Тандыр пеш)

 

 

 

 

 

 

Арқаға міндім, хан болдым,

Үйге келдім, құл болдым.

Отқа жандым, күл болдым.

 

 

 

    (Отын)

 

 

 

 

 

 

Шешесі мәсісін кигенше,

Қызы Мәскеуге барып қалды.

 

 

 

 

(Түтін)

 

 

 

 

 

 

1549.

1550.

1551.

1552.

1553.

1554.

1555.

1556.

236

ЖұМБАҚТАР

236

237

Атасы аяғын кигенше,

ұлы базарға барып қайтар.

 

 

 

(Түтін)

 

 

 

 

 

 

ұзыннан ұзақ, 

Көкке тұзақ,

Балапан жапырақ,

Батпан топырақ.

 

     (Түтін мен күл)

 

 

 

 

 

 

Көк лағым көлеңкеде сүйретіліп барады.

 

 

 

 

 

   (Түтін)

 

 

 

 

 

 

Көк өгізім жүреген, 

Мүйізін көкке тіреген.

 

 

       (Түтін)

 

 

 

 

 

 

Көк итім көкке қарап ұлиды.

 

 

 

       (Түтін)

 

 

 

 

 

 

Ана ауылдың бурасы,

Мына ауылдың бурасы,

Желкілдейді шудасы.

 

 

      (Түтін)

 

 

 

 

 

 

Жұмбағым жұтылды,

Көкке қарай тұтылды.

 

 

       (Түтін)

 

 

 

 

 

 

Үй үстінде ақ аю билеп тұр.

 

 

 

   (Түтін)

 

 

 

 

 

 

Қарны жуан қампайған,

Серейіп бойы талтайған.

Ерте-кешке бір жазық,

Тапа-тал түсте жантайған.

 

 

 

 (Түтін)

 

 

 

 

 

 

Көк көйлекті жеңешем

Көлбең-көлбең етеді,

1557.

1558.

1559.

1560.

1561.

1562.

1563.

1564.

1565.

1566.

236

236

237

ОТ  ЖАҒУ,  ЖАРыҚ  ҚылУ

Артындағы баласы

Елбең-елбең етеді.

 

 

(Түтін)

Сандық толы қызыл алма,

Жей алмайсың, амал бар ма?

 

 

 

        (Шоқ)

Құп-құрғақ,

Жанбайды ол бірақ.

 

 

     (Күл)

 

 

 

 

 

 

Болат жапырақ,

Батпан топырақ.

 

 

(Шоқ, күл)

 

 

 

 

 

 

Пеш ішінде отырмын,

Өзім шикі қотырмын.

Қотырыма тимеңдер,

Өлейін деп отырмын.

 

(Шала жанған қоламта)

 

 

 

 

 

 

Тас таяқ қағысар да соғысар,

Ортасында бөдене, қырғи келіп қағысар.

 

 

 

 

        (Шақпақ тас)

 

 

 

 

 

 

Кішкентай ғана сандығым,

Өмірге керек жабдығым.

Сандығыммен бітірем,

Керегімнің барлығын.

 

 

 

(Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Бір қорада қамалған сансыз жануар,

Әрқайсысының басында тұрған панар.

Аңдаусызда сүйкеніп тиіп кетсе,

Тыз етіп сол жануар от боп жанар.

 

 

 

 

     (Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

1567.

1568.

1569.

1570.

1571.

1572.

1573.

238

ЖұМБАҚТАР

238

239

Елу тентек тып-тыныш,

Бір сарайда жатады.

Тысқа шықса біреуі,

Жарқ етіп от шашады.

 

 

      (Сіріңке)

Кішкентай ғана арық,

Іші тола балық.

 

 

(Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Кішкене ғана мүсәтір,

Ол мүсәтір жоқ болса, 

Елдің бәрі мүсәпір.

 

 

     (Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Бір бөлмеде көп тентек,

Әрқайсысы отпен тең.

Жатпайды олар біз-сіз деп,

Шыға келер шыж-быж деп.

 

 

 

    (Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Бір үйде тұрады екен елу батыр,

Үй сыртына сүйкенсе-ақ, өліп жатыр.

 

 

 

 

        (Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Ағаштан үй салдырдым аузы ашық,

Ішінде елу жігіт қылар кәсіп,

Біріне ажал жеткен уақытта

Кетеді жанып, елге пайда шашып.

 

 

 

 

    (Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Сен өзің сандықсың ба, сарайсың ба,

Қайтадан мүлік болып жарайсың ба?

 

 

 

 

(Сіріңкенің қорабы)

 

 

 

 

 

 

Өзі ала,

Жан-жағы қара,

Ортасында бала,

Баласының басы қара. 

 

 

        (Сіріңке)

1574.

1575.

1576.

1577.

1578.

1579.

1580.

1581.

238

238

239

ОТ  ЖАҒУ,  ЖАРыҚ  ҚылУ

Қамалып бір сарайда солдат жатқан,

Далаға шыққандары мылтық атқан.

Салмағы аз бұл сарайдың солдатында

Ойланып милы кісі мұны тапқан.

 

 

 

 

         (Сіріңке)

Іші алпыс, екеу екен сырттан қабы,

Байланыс тіршілікпен мұның жаны.

Сырты да әкесінен ажыраса, 

Ешқандай болмайды екен мұның сәні.

Пайдалы адамзатқа болғаннан соң,

Қолынан тастамайды елдің бәрі.

 

 

 

  

     (Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе төрт бұрышты білесіз бе,

Жаны жоқ қимылдауға денесінде.

Ішінде жансыз шоқпар тығулы тұр,

Қажетін кешке жақын білесіз де.

 

 

 

 

    (Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Кілті жоқ суырмалы бір сандық бар,

Ішінде елу екі тайлағы бар.

Тайлақты қасына алып еңбек еткен,

Адамға оның өте керегі бар.

 

 

 

 

(Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Кең балақтың ішінде

Кетпен сап болады.

 

 

(Сіріңке)

 

 

 

 

 

 

Үйге кіріп ақ бала,

Болып шықты қап-қара.

 

 

 

(Көсеу)

 

 

 

 

 

 

От басында ұзын темір.

 

 

 

(Көсеу)

 

 

 

 

 

 

Жұмбағым жұты қара,

Таба алмаған кісінің беті қара.

 

 

 

 

(Көсеу)

1582.

1583.

1584.

1585.

1586.

1587.

1588.

1589.

240

ЖұМБАҚТАР

240

241

Іші қара, 

Тысы ақ.

 

(Мұржа)

 

 

 

 

 

 

Дүниеде бір сұлу бар жылтыраған,

Көргенде жел мен суды қалтыраған.

Сен оны қасына алып жүре қалсаң,

Нәрсе жоқ қараңғыда табылмаған.

 

 

 

 

       (Шам)

 

 

 

 

 

 

Бір тон бар өте әлді болған түзік,

Ешкімге қарамайды түсін бұзып.

Жаман-жақсы пайдасы көпке бірдей,

Сол себепті біз көрдік қанша қызық.

 

 

 

 

 

(Шам)

 

 

 

 

 

 

Ақ тауға бір бәйтерек қарсы біткен,

Басына бір адамзат мекен еткен.

Әділдігі елге бар, өзіне жоқ,

Ақырында өз басына өзі жеткен.

 

 

 

 

(Шам)

 

 

 

 

 

 

О жағы дуалша,

Бұ жағы дуалша,

Ортасында молда бала.

 

 

 

(Шам)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе әділ етті,

Әділ етті де, өліп кетті.

 

 

 

(Шам)

 

 

 

 

 

 

Жапанда бір бәйтерек жалғыз біткен,

Басына бір азамат мекен еткен.

Пайдасы жұртына бар, өзіне жоқ,

Басынан алтын шоғы ұшып кеткен.

 

 

 

 

 

(Шам)

 

 

 

 

 

 

Бір тастың қақ басында құдығы бар,

Құдықтың айналасы бәрі де жар.

 

 

 

 

(Білте шам)

1590.

1591.

1592.

1593.

1594.

1595.

1596.

1597.

240

240

241

ОТ  ЖАҒУ,  ЖАРыҚ  ҚылУ

Бір тілім ет не қаны жоқ,

Азғана май қорегі,

Тапсаң ойлап, тез шешіп, 

Жауабын кім береді?

 

 

 

(Шам)

 

 

 

 

 

 

Арықтаса сөнеді,

Адам үшін көнеді.

Мінезі жаман өзінің,

Білдірмей тебеді.

 

 

(Шам)

 

 

 

 

 

 

Ақ шатыр, ақ шатыр,

Ақ шатырдың ішінде

Қызыл көзді шал жатыр.

 

 

 

(Шам)

Мекен қып бұ жиһанды падиша өткен,

Ол падиша алтын тақты мекен еткен.

Басында падишаның алтын тәжі,

Сол тәжі ақырында түбіне жеткен.

 

 

 

 

 

(Шам)

 

 

 

 

Бір түйем бар қамыстың басын жейді,

Шу-шулесең жануар бір жүрмейді.

Қағып-соғып шандаққа шөгерсем де,

Төс табаны, сірә, бір жер тимейді.

 

 

 

 

    (Шам)

 

 

 

 

 

 

Бір түйем өлді арықтап майы көптен,

Жануар семірмейді жеген шөптен.

Ол түйем зәудеғалам өліп кетсе,

Сүйегі табылмайды жерден, көктен.

 

 

 

 

     (Майшам)

 

 

 

 

 

 

Сығырайып қарады,

Аласарып барады.

 

 

(Майшам)

 

 

 

 

 

 

16-298*

1598.

1599.

1600.

1601.

1602.

1603.

1604.

242

ЖұМБАҚТАР

242

243

Жіңішке жуан емес, өзі арық,

Тілі шықса, дүниені қылар жарық.

Сүйегі жоқ, денесі жұмсақ өзі,

Суға салса, батпайды сондай парық.

 

 

 

 

(Майшам)

 

 

 

 

 

 

Бір жылан су ішінде жуан қарын,

Басы аппақ, тілінен шығар жалын.

Түн ішінде адамға пайдасы көп,

Күзетіп бақылайды адам халін.

 

 

 

 

(Майшам)

 

 

 

 

 

 

Судан шығып жалаңдайды бір жалын,

Аузында алтын балық жарқыраған.

Жыланның тіршілігі суыменен,

Су құрыса, балық өлер әрі жылан.

 

        (Шамның білтесі, жалыны, керосин)

Білтесі жоқ, майы жоқ,

Жарқырап от жанады.

Тұтанады шырпысыз,

Өзінен ұшқын шығады.

 

 

(Электр жарығы)

 

 

 

 

 

 

Жарығы күндей, 

Таңғалдырар адамды,

Жалындап күймей.

 

 

(Электр жарығы)

 

 

 

 

 

 

Сыртының сырнайы бар,

Ішінің бүтін айы бар,

Май ішінің өзегі бар,

Бір апта өшеді, 

Бір апта көшеді, 

Кезегінде керегі бар. 

 

 

(Шам, білте)

  

 

 

 

 

 

Үй сайын бір-бір құсты қойдық байлап,

Тұрады уақытында көзі жайнап.

1605.

1606.

1607.

1608.

1609.

1610.

1611.

242

242

243

ОТ  ЖАҒУ,  ЖАРыҚ  ҚылУ

Ішіне бір сырғалы салып қойсаң,

Бар суын ішіндегі шығады айдап.

 

 

 

 

    (Шам)

Бір нәрсе заты тастан, іші қуыс, 

ұстауға қиын екен, қылса жұмыс.

Өтпейді өткір пышақ, шажан қылыш,

Қайтадан күл болады, қылсаң соғыс.

 

 

 

 

(Шамның шынысы)

 

 

 

 

 

 

Бір жерде бір бәйтерек жеке біткен,

Басында әділ патша мекен еткен.

Неше күн жер астында жатып-жатып,

Жолай алмай қасына қыршын кеткен.

 

 

 

(Шырақ пен шіркелер)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе тау үстінде мекен еткен,

Басына шарбақталып күмбез тіккен.

Болғанда судан себеп, тастан бөгеу,

Жеріне күрмек шыбық тетік еткен.

Еш нәрсе өз тұсынан істемейді,

Сыртынан бірнәрсе кеп хабар еткен.

Адамға түнде пайда беру үшін, 

Дүниеге аты мәлім, даңқы кеткен.

 

 

 

 

(Керосин, шам)

1612.

1613.

1614.

244

245

ұзын терек, 

Саясы жоқ. 

 

   (Жол)

 

 

 

 

 

ұзын-ұзын ұз келер,

ұзын бойлы қыз келер.

 

 

       (Қара жол)

 

 

 

 

 

ұзын-ұзын, ұзын жіп,

ұшы қайдан табылар? 

 

 

        (Жол)

 

 

 

 

 

Таудан баспағым домалап келе жатыр.

 

 

 

 

 

(Қара жол)

Жусаннан аласа, таудан биік.

 

 

 

 

(Жол)

 

 

 

 

 

Адамзаттың баласы,

Менсіз кәсіп қылмас та,

Басымды мен көтерсем,

Аспан көкке жетермін.

 

 

       (Қара жол)

 

 

 

 

 

Бір қырман ұп-ұзын қып қойдым шауып,

Көмекке елдің көбін қойдым жауып.

Аспанда бұрқырады, топан ұшты,

Алмады жалғыз дәнді адам тауып.

 

 

 

 

(Қара жол)

Қатынас, жүріс-тұрыс

1615.

1616.

1617.

1618.

1619.

1620.

1621.

244

245

ҚАТыНАС,  ЖҮРІС-ТұРыС

Бір жолда екеуі жарысады,

Бір-бірінен оза алмай алысады.

 

 

 

 

(Темір жол)

 

 

 

 

 

Бір заттың салмағы ауыр сансыз тонна,

ұстаған емес оны ешкім қолға.

Пайдасы барлық заттан артығырақ,

Сәнменен кере тартып жатар жолда.

 

 

 

 

 

(Рельс)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе өзі жансыз ырғатылып,

Өзінің аяғы жоқ бір мақұлық.

Жаз болса, көк шалапты сапырады,

Шөмішін бір шығарып, бір батырып.

 

 

 

 

        (Қайық)

 

 

 

 

 

Тап-тап, тап басқа,

Табаны жалпақ көк қасқа,

Үйірге салсаң, кісінемес,

Шөптің басын тістемес.

 

 

 

(Қайық)

 

 

 

 

 

Адам істеп шығарған бір жануар,

Құрғақ жерде жаны жоқ, суда болар,

Жаз болса, күні-түні су ішінде,

Бұл не еткен жануар, табыңыздар.

 

 

 

 

     (Қайық)

 

 

 

 

 

 

Белдіксіз, дөңгелексіз күймелі арба,

Қозғасам, бара берген жардан жарға.

 

 

 

 

         (Қайық)

 

 

 

 

 

 

Шапсаң, жаңқасы жоқ,

Жүрсең, ізі жоқ,

Кессең, қаны жоқ.

 

 

(Қайық)

 

 

 

 

 

 

Сойсаң, қаны жоқ,

Жеуге еті жоқ. 

 

 

(Қайық)

1622.

1623.

1624.

1625.

1626.

1627.

1628.

1629.

246

ЖұМБАҚТАР

246

247

Екі басты белі бар, омыртқа жоқ,

Сүбелік бүйрегі бар, қабырға жоқ.

Жүргенде құс табаны жерге тимес,

Бақай, тірсек, толарсақ, тобық та жоқ.

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: