ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

200

200

201

ШАРУАШылыҚ  ҚұРАлДАРы

Арқасында аузы бар,

Тұмсығында құйрығы бар.

 

 

 

(Диірмен)

 

 

 

 

Күйсеп жатқан тас көрдім.

 

 

 

(Диірмен)

 

 

 

 

Бір нәрсе керегесіз дөп-дөңгелек,

Қозғалса, жүгіреді зыр дөңгелеп.

Аузына керек асын салып қойсақ,

Шығарат мына жақтан екі бөліп.

 

 

 

 

(Диірмен)

 

 

 

 

Бір нәрсе өзі жансыз жоқ қой жаны,

Бір тарау ортасында байлағаны.

Өзінің жұтатұғын көмейі жоқ,

Қалады жерге түсіп шайнағаны.

 

 

 

 

(Диірмен)

 

 

 

 

Елу аяқты, 

Екі шолда,

Салады елу аяқпен жалғыз жолды.

 

 

 

 

(Қол диірмен)

 

 

 

 

Бір нәрсе асты-үстілі алты қақпақ,

Бар пенде ырызығын онан таппақ,

Бұлт алып айналасы күркіресе,

Қар жауып арасынан болады аппақ.

 

 

 

 

(Жел диірмен)

 

 

 

 

Қайнап жатқан тас көрдім,

Тұзсыз піскен ас көрдім.

 

 

(Диірмен мен ұн)

Апам астында жатыр,

Атам үстінде жатыр.

Қызылы кіріп жатыр,

Ағы шығып жатыр.

 

 

(Диірмен, бидай, ұн)

1290.

1291.

1292.

1293.

1294.

1295.

1296.

1297.

202

ЖұМБАҚТАР

202

203

Дария күркірейді көбік атып,

Әркім-ақ іздеп барар жүгін артып.

Дарияның әрі-бері өткелі жоқ,

Біреуі кеткен емес тірі қайтып.

 

 

 

(Диірмен, бидай)

 

 

 

 

Бір топ қой бір көпірден өтіп жатыр,

Астында бір қобдиға кетіп жатыр.

Өзгеріп заңдары да басқаланып,

Будалап әрбір жоққа жетіп жатыр.

 

 

 

(Диірменге түскен бидай)

 

 

 

 

Есік, 

Ортасы тесік.

 

    (Құдық)

 

 

 

 

Өзі тоқ,

Көлеңкесі жоқ. 

(Құдық)

Аузы үстінде,

Көзі түбінде.

 

   (Құдық)

 

 

 

 

Өзі бар,

Көлеңкесі жоқ. 

(Құдық)

 

 

 

 

Дүниеден бір құжыра көресің бе,

Жалғыз көзі көрінер төбесінде?

Өзіне барған мақұлық құр қайтпайды,

Жаны жоқ қимылдауға денесінде.

 

 

 

 

(Құдық, су алу)

 

 

 

 

Салбыратып салдым,

Тамшылатып алдым.

 

 

      (Қауға)

 

 

 

 

Ашықса, құлайды,

Тойынса, жылайды.

 

 

  (Қауға)

1298.

1299.

1300.

1301.

1302.

1303.

1304.

1305.

1306.

202

202

203

ШАРУАШылыҚ  ҚұРАлДАРы

ұзын құйрық сауысқан,

Бір көлдің суын тауысқан.

 

 

 

   (Қауға)

 

 

 

 

Құс бар өзі жансыз, бауы аспанда,

Кетеді айқайласып тау асқанда.

Қасымда аңдып тұрған бір адам бар,

Кетеді іліп алып жанасқанда.

 

 

 

 

(Қауға)

 

 

 

 

Құдыққа мың қойым түсіп кетті, 

Манақбай-санақбайымен түсіп кетті.

 

 

 

 

        (Қауға)

 

 

 

 

Су тамнан суырып алдым.

    

 

 

(Қауға)

 

 

 

 

Бір нәрсе басы төмен, бауы аспанда,

Құс келер бір адамға тау асқанда.

Бір адам қарсы алдыңда уәзір боп тұр,

Кетеді іліп алып жанасқанда.

 

 

 

 

(Қауға)

 

 

 

 

Қырық кез оқ,

Қарағай садақ,

Қырық дуадақ,

Бір арықтан су ішеді.

 

 

    (Шығыр)

 

Үй артында бүкір терек,

Күресуге кісі керек.

 

 

  (Иінағаш)

 

 

 

 

Бір құс бар басы төмен, бауы аспанда

Көзінен жас ағады тау асқанда.

Өзінің аңдып тұрған бір жауы бар,

Кетеді іліп-алып жанасқанда.

 

 

 

(Қауға шелек)

 

 

 

 

1307.

1308.

1309.

1310.

1311.

1312.

1313.

1314.

204

ЖұМБАҚТАР

204

205

Боз атым кетті қамшылап,

Тұра алмас оған жан шыдап. 

Кіреді де шығады,

Басынан суы тамшылап.

 

 

 

(Қауға шелек)

 

 

 

 

Болғанда басы біреу, көп-көп тісі,

Сабақтап есіп қойған өткір ұшы.

Ертеден шөп жесе де, бір тоймайды,

Томпайып көрер көзге шықпайды іші.

 

 

 

 

 

(Орақ)

 

 

 

 

Бір бұтақ,

Бір бұтақта 

Төрт бұтақ.

 

 (Айыр)

 

 

 

 

Төрт мүйіз, бір құйрықты,

Тындырады бұйрықты.

Көктен бөрік киеді,

Көктен таулар үйеді.

 

 

 

(Айыр)

 

 

 

 

Бір дәу жалғыз тұрып қарғылдайды,

Қызметін екі жендет бар қылады.

ысқырып қызыл жалын шыға келсе,

Келдекпен бір-ақ ұрып дал қылады.

 

 

 

 

 

(Күрек)

 

 

 

 

Жұмылмайтын жұдырық,

Бүгілмейтін білек.

 

 

(Күрек)

 

 

 

 

Алғашқы темір саптаған,

Жұқартып ептеп баптаған.

Керек қылар диқаншы,

Нағыз керек кезінде,

Сат десең де, сатпаған.

 

 

 

(Кетпен)

1315.

1316.

1317.

1318.

1319.

1320.

1321.

204

204

205

ШАРУАШылыҚ  ҚұРАлДАРы

Ойдым-ойдым, ойдым жер,

Ойдым жердің шөбін жер.

Жабағылы көк қойды

Жалбыратып қасқыр жер.

 

 

 

(Қырықтық)

ұзыны ұзын жатқан,

Балалары түзу жатқан.

 

 

 

(Мәтке)

 

 

 

 

Тұтам ағаш тау жайлаған.

 

 

 

(Мұрындық)

 

 

 

 

 

Отырған жері ой-шұңқыр,

Басқан жері бай-шұңқыр.

Алдымда қылқан,

Артымда қылқан.

 

(Ер, үзеңгі, аттың жалы, құйрығы)

Екі темір, бес ілгек,

Ортасында селкілдек. 

 

 

    (Жүген)

 

 

 

Бір нәрсе бес буынды, тиегі бар,

Темірден салбыраған иегі бар.

Болғанда бірі қолда, бірі белде,

Адамға әрқашанда керегі бар.

 

 

 

 

(Жүген)

 

 

 

 

 

Балдыр-балдыр басынан алыпты,

Тәңірберген тамағынан алыпты,

Құдайберген құйрығынан алыпты,

Ең мықтысы белінен алыпты.

(Жүген, сағылдырық, құйысқан, тартпа)

Жәндікке барып жабысар,

Асаумен де алысар.

Бағыт сілтеп адамға 

Көмекші болып алысар.

 

 

(Жүген, ноқта)

1322.

1323.

1324.

1325.

1326.

1327.

1328.

1329.

206

ЖұМБАҚТАР

206

207

Алдында екі аяғы,

Артында бір аяғы.

 

 

(Шідер)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе екі аяқты, бөксесі жоқ,

Қолы бар, белі нәзік, кеудесі жоқ. 

Тамаша ұстағанын жібермейді,

Әркімнен қуаты артып, көңліне тоқ.

 

 

 

 

    (Шідер)

 

 

 

 

 

Аттан биік, иттен аласа.

 

 

 

(Ер-тоқым) 

 

 

 

 

 

Отырса аттан биік,

Тұрғанда аласа.

Ойлап көріңіз,

Бұл не деген тамаша?

 

 

(Ер-тоқым) 

 

 

 

 

 

ұзын еді кестім,

Қысқа еді керттім,

О қылдым, бұ қылдым,

Көтіңе үлгі қылдым. 

(Ер)

 

 

 

 

 

ұзын еді кестім,

Жуан еді жондым.

Құдай мұндай қылар ма,

Отыруға ыңғайлы болар ма?

 

 

 

 

(Ер)

 

 

 

 

 

Таппақ, табыспақ,

Тай үстіне жабыспақ. 

(Құйысқан)

 

 

 

 

 

Отырғаным оба жер,

Басқаным бақыр шанақ.

 

 

 

(Үзеңгі)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана тостаған

лақтырып мені тастаған.  (Үзеңгі)

1330.

1331.

1332.

1333.

1334.

1335.

1336.

1337.

1338.

206

206

207

ШАРУАШылыҚ  ҚұРАлДАРы

Тептім, терекке шықтым.

 

 

 

(Үзеңгі)

 

 

 

 

 

Аяғыңнан алады,

Көтеріп жерден салады. 

(Үзеңгі)

 

Білесің ғой жарты айды,

Міне, осындай төрт айды.

Екі он екі шеге геп,

Қойды тасқа шегелеп. 

(Таға) 

 

 

 

 

 

Жүгіріп келе жатып,

Шақшам түсті. 

(Таға) 

 

 

 

Бір күмбездің ішінде мың күмбез.

 

 

 

 

 

(Таға) 

 

Бір қыздың жүз жиырма түймесі бар,

Бес аспап дөңгелексіз күймесі бар.

Құдайдың құдіретін қарап тұрсаң,

Астында төсек, үстінде көрпесі бар.

 

 

 

(Күмістелген ер-тоқым)

 

 

 

 

 

Жансыздан алты жігіт дос болыпты,

Бөгдеден біреу келіп еш болыпты.

Мұрнын тесіп өткізіп тұйық бұйда, 

Жетектеген адамдар хош болыпты.

 

 

 

 

(Қамшы)

Желе-желе, желе келе,

Қамқа тонын піше келе,

Қанден суын іше келе.

 

 

 

(Қамшы)

Мәулім-мәулім бастан, 

Орта мәулім төстен,

Құлама ет құйрық ұстайды,

Ең жаманы бақай ұстайды.

(Аттың жүгені, айылы, құйысқаны және тұсауы)

1339.

1340.

1341.

1342.

1343.

1344.

1345.

1346.

1347.

208

ЖұМБАҚТАР

Бауырым баштар,

Ала бауыр тоштар.

Құламет құйрық ұстар,

Пайғамбар паш еткізер.

 

 

(Аттың саймандары)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе иілмейді күйеу дейін,

Болады қанша жанға сүйеу дейін.

Бармақтай басқан ізі сол хайуанның,

Басады аттап-аттап түйе дейін.

 

 

 

 

(Таяқ)

 

 

 

 

 

Басқан жері бармақтай,

Аттаған жері атандай.

 

 

 

(Таяқ)

 

 

 

 

 

Бойы түйедей,

Ізі түймедей.

 

     (Таяқ)

 

 

 

 

 

Барады да, барады,

Теңгедей жерді алады.

 

 

 

(Таяқ)

 

 

 

 

 

Пышақ емес, біз емес, кетпен емес,

Шот емес, темір емес, сабы бар.

Саптағанның жаны бар,

Тұтамнан асқан сабында

Жалғыз-ақ бау табылар.

 

 

 

(Бұйда)

 

 

 

 

 

Қолы төрт, аяғы екеу, белі бір кез,

Ешнәрсе оған тура келмейді кез.

Қолына түскен жанды жібермейді,

Оншама кетпейді де, жүгіріп тез.

 

 

 

 

(Шідер)

 

 

 

 

 

Албыр-жалбыр бір тамыр.

 

 

 

(Көген)

1348.

 

 

1349.

1350.

1351.

1352.

1353.

1354.

1355.

208

Қабақта қара бурам шөгіп жатыр.

 

 

 

 

(Қазан)

 

 

 

 

Түгел айтсаң не барын,

Төрт құмалақта бір қарын.

 

 

 

(Қазан)

 

 

 

 

Болғанда бір атасы, төрт баласы,

Адамзат толған қоршап айналасы.

Қойсаң да айдаһардың аузын ашып,

Адамға қызмет ету бар шарасы.

 

 

 

 

(Қазан)

 

 

 

 

Бір мешкей бар төрт құлақты,

Қою, сұйық жегізіп жұртқа ұнапты.

 

 

 

 

      (Қазан)

 

 

 

 

Аяғы жоқ, қарны тоқ,

Құлағы бар, басы жоқ. 

 

 

 

(Қазан)

 

 

 

 

Бір нәрсе көлге қарап аузын ашқан,

Түседі аузына талай қашқан.

Болғанмен басы қиын, түбі рақат,

Онымен талай адам жағаласқан.

 

 

 

 

(Қазан)

 

 

 

 

 

Атқа мінді,

Отқа қырды. 

 

(Шойын ыдыс)

Ыдыс-аяқтар

14-298*

1356.

1357.

1358.

1359.

1360.

1361.

1362.

210

ЖұМБАҚТАР

210

211

Аузын тартса,

Демін тартқан сөзі бар.

 

 

 

(Шәугім)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе жансыз, аяғы жоқ,

Су мен шөптен басқа тамағы жоқ.

Ішін ашып қарасаң әрбір кезде,

Тұрады жегендері жабағы боп.

 

 

 

 

(Шәугім)

 

 

 

 

 

Мұрыны бар кеудесінде ұзын тұрғы,

Салғаны құлағына үлкен сырға.

Басында кемерленген кепесі бар,

Бейнеті арылмайтын бір бишара.

 

 

 

 

(Шәугім)

 

 

 

 

 

Айтайын мен бір жұмбақ табасың ба,

Таба алмай аң-таң болып қаласың ба?

Дарияның ортасында қоңыр үйрек,

Құйрығы дарияның жағасында.

 

 

 

(Қазан, қазанның 

 

 

 

 ішіндегі шөміш)

 

 

 

 

Беті үлкен тым-ақ өзге денесінен,

Бұлаңдап түсіп шығар кемесінен,

Ішіне қарын-қарын суды құйып,

Шығады сүңгіп-сүңгіп денесімен.

 

 

 

 

(Ожау)

 

 

 

 

 

Бір таудан бір таудың басы биік,

Тұрады ортасына бәле жиып.

Бәленің зардабына шыдай алмай,

Жіберді бұтына сиіп-сиіп.

 

 

(Самауыр, керней, суы)

 

 

 

 

Тұрады кісі келсе сары болып,

От пен су тұрады жары болып,

Ішінде қазынасы сол сары алтын,

Жақсылар бөліп алады бәрі болып.

1363.

1364.

1365.

1366.

1367.

1368.

1369.

210

210

211

ыДыС-АЯҚТАР

Түйенің төрт табанындай табаны бар,

Мойынына сәлде салады кәрі болып,

Өзінде ашып кірер есігі бар,

Дәм татып шығатұғын тесігі бар.

 

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Жансызда төрт аяғын басып тұрған,

Аузынан гауһар отын шашып тұрған.

Айналып машинасы келгенінде,

Өзіне көп адамды асық қылған.

 

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Ақ сәлделі қожалар,

Зікір салып сұңқылдар.

Өз тамағы тойған соң,

Бейне жынды бұлқылдар.

 

 

 

(Самауыр)

 

 

 

 

Көрінер анадайдан сары болып,

Қайнайды от пен су сары болып.

Өзінің ұстайтұғын құлағы бар,

Және де ағызатын бұлағы бар.

 

 

 

 

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: