ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

44

ЖұМБАҚТАР

44

45

Жаһанда бір алыпты көрдім күшті,

Барлық салмақ дүниеде соған түсті.

Қандайын дүниеде барлық жеміс,

Солардың атырабында құрап пісті.

 

 

 

 

      (Жер)

 

 

 

 

 

Көк жүнді бір өгіз бар еті қара,

Тілгіле өне бойын етіп пара.

Етін жеп жатсам дағы майын сорып,

Болмайды өлмек түгіл титтей жара.

 

 

 

 

       (Жер)

 

 

 

 

 

Көкторғын көрдім мен

Көп асыл қадаған.

Адам жоқ өмірде

Асылын санаған.

 

 

(Жер)

 

 

 

 

 

Бір зат бар дүниеде құшағы кең,

ұшқан құс, жүгірген аң бәріне тең.

Адамзат, жан-жануар арасында

Мәңгілік өсіп-өніп өмір сүрген.

 

 

 

 

(Жер)

 

 

 

 

 

Жүресің-жүресің, ұшын таппайсың,

Ары жүрсең, қайтып келесің.

 

 

 

 

(Жер)

 

 

 

 

 

Жайы-жайы, жай кілем,

Жайылып жатқан бір кілем,

Түр-түр кілем,

Төгіліп жатқан кір кілем.

 

 

(Көктемдегі жер)

 

 

 

 

 

Аждаһа жерден шығып көкке өрлер,

Қысылып өзгелерден бұрын терлер.

Түрі бар аждаһаның  неше түрлі,

Алады қолы жеткен мініскерлер.

 

 

 

 

      (Жер) 

97.

98.

99.

100.

101.

102.

103.

44

44

45

ЖЕР,  ТАБИҒАТ ҚұБылыСТАРы

ұзын кілемім бар,

Көтеріп ала алмаймын.

ұзын арқаным бар,

Оны жиып ала алмаймын.

 

 

 

(Жер мен жол)

 

 

 

 

 

 

Үлкен, үлкен түйені

Тастапты атам шөгеріп.

Өркеші бұлтқа тиеді,

Бауыры жатыр көгеріп.

 

 

 

(Тау)

Өркешіне мұз артқан,

Шудасынан су аққан,

Мынау неткен қара нар,

Күншіліктен мұратқан?

 

 

 

(Тау)

 

 

 

 

 

Көтеріп орман, тоғай, тастың бәрін

Жапанда шөгіп жатыр үлкен нарым.

 

 

 

 

 

(Тау)

 

 

 

 

 

Ақ жылан аяғы жоқ, көзі де жоқ,

Сөйлеген не бір ауыз сөзі де жоқ.

Тоқтамай қысы-жазы кезе берер,

Үстінде бір жапырақ бөзі де жоқ.

 

 

 

 

(Өзен)

 

 

 

 

 

Күлің, күлің, күлің ат,

Күліп өтті, көрдің бе?

Көлеңкесін көрсетпей

Жүріп өтті, көрдің бе?

 

 

 

(Өзен)

Дедектейді, зырлайды,

Артқа мойын бұрмайды. 

 

 

 

(Өзен)

Шыққанда шығыны жоқ,

Жауса жауын бүйірі тоқ,

104.

105.

106.

107.

108.

109.

110.

111.

46

ЖұМБАҚТАР

46

47

Қыста жылтыр қақ болар,

Түртінектеп тынымы жоқ.

 

 

 

   (Өзен)

 

 

 

 

 

Бар-бар, атым бар,

Жүйрік қана затым бар.

Жылқыға ұқсап кісінемес,

Қолға ұстасам, тістемес.

 

 

(Арықтың суы)

 

 

 

 

 

Бір шұқырда көп шұқыр,

Іштен түртіп көп шұқыр.

 

 

        (Бұлақ суы)

 

 

 

 

 

Ақ боз атым арынды,

Ақ көйлекке малынды,

Таудан тасты атқылап,

Таудан түсті шапқылап.

 

 

     (Тау бұлағы)

 

 

 

Жылт-жылт еткен,

Жырадан өткен.

 

 

(Су)

ұзын-ұзын ұз келеді,

ұзын бойлы қыз келеді.

Қасы қалтырап,

Көзі жалтырап.

 

 

 

(Су)

 

 

 

 

 

Қара атым қалтырауық,

Қабырғасы жалтырауық. 

 

 

 

 (Су)

 

 

 

 

 

Бір жылан жол салыпты әрбір сайға,

Сай түгіл жол салыпты әрбір жайға.

 

 

 

 

 

(Су)

Бар-бар, бар атым,

Бар бойынша жорға атым.

112.

113.

114.

115.

116.

117.

118.

119.

46

46

47

ЖЕР,  ТАБИҒАТ ҚұБылыСТАРы

Ажырақ көрсең, тістеме,

Байтал көрсең, кісінеме.

 

 

 

(Су)

Аяғы жоқ жүреді,

Сылқ-сылқ күледі.

 

 

     (Су)

 

 

 

Қасқанасы қылтылдап,

Көз қарасы жылтылдап. 

ұзын-ұзын ұз келер,

ұзын бойлы қыз келер.

 

 

    (Ағынды су)

Бар екен бір мақұлық өзі жансыз,

Келеді кей жері әлді, кей жері әлсіз.

Кеудесі жерден шығып, жерге кірген,

Шешуін мұның біраз ойланарсыз.

    

 

 

 

(Аққан су)

 

 

 

 

 

Базардан әкелген бұлымыз,

Жон терісін тіліңіз.

Еті арам, сорпасы адал,

Мұны не деп біліңіз.

 

(Құдықтың суы, топырақ)

 

 

 

 

 

Қайда қазған,

Тағдырда жазған,

Барлық жұртқа бір ана.

 

 

 

(Су, дария)

 

 

 

 

 

 

Отқа жанбас, 

Суға батпас.

 

 

(Мұз)

 

 

 

 

Суда жаралады,

Суда жоғалады. 

 

 

(Мұз)

120.

121.

122.

123.

124.

125.

126.

48

ЖұМБАҚТАР

48

49

Отқа күймейді, 

Суға шөкпейді.

 

 

(Мұз)

 

 

Адам тимей қағанағым жарылды.

 

 

 

 

     (Мұз)

 

 

 

 

 

Қыста өседі ақ сәбіз

Төбесінде үйлердің.

Дәнегі жоқ шақсаңыз,

Соның үшін тимедім.

 

 

 

(Мұз)

 

 

 

Арқалық салмай үй жаптым,

Суықта жылжымай жаттым.

 

 

 

 

(Мұз)

 

 

 

Қарағайсыз, тақтасыз,

Көпір салдым балтасыз.

 

 

 

(Мұз)

Шешесі-су да, әкесі-суық,

Көктемде өлер, күз күні туып.

 

 

 

 

(Мұз)

 

 

 

 

 

Төмен қарап өседі,

Күн жылына өшеді.

 

 

   (Сүңгі)

 

 

 

 

 

Қыстыгүні аппақ,

Жаздыгүні сұп-сұйық.

 

 

 

(Қар, су)

 

 

 

 

 

Ақ қойым тұрып кетті,

Қара қойым жатып қалды.

 

 

 

(Қар мен жер)

 

 

 

 

 

Қыста бар да, жазда жоқ,

Ол көп болса, көңіл тоқ. 

 

 

 

(Қар)

127.

128.

129.

130.

131.

132.

133.

134.

135.

136.

48

48

49

ЖЕР,  ТАБИҒАТ ҚұБылыСТАРы

Ақ сиыр туып кетер, 

Қара сиыр жатып қалар.

 

 

(Қардың кетуі)

Мамықтай ұлпа,

Қанттай ақ.

Қыста жер бетін басады,

Жазда сайға қашады.

 

 

 

(Қар)

 

 

 

 

 

Жер жиһанға ұн шаштым.

 

 

 

     (Қар)

 

 

 

 

 

Жерге қонған аспаннан көп көбелек,

Жазда іздесем, бірі де жоқ көбелек.

 

 

 

 

 

(Қар)

Бір көрпем болушы еді ақ бәтестен,

Кім екен ыстық қолмен оны сөккен.

Төсекке көк пүліштен кілем салып,

Ғайып боп кетті өзі жер мен көктен.

 

 

 

 

 

(Қар)

 

 

 

 

 

Аппақ етіп айналаны,

Ақ көбелек айналды,

Әбден қонып болған соң,

Жер әлемде жайланды.

 

 

 

(Қар)

 

 

 

 

 

Ақ жібек асыл көрпедей,

Қыс болса жерді жабады.

Жазғытұрым болғанда,

Су болып сайға ағады.

 

 

 

(Қар)

 

 

 

 

 

Батырмай жерге қонады,

Жердің беті оңады.

Қыста ғана тұрады,

ұстасаң, қолың тоңады. 

 

 

 

(Қар)

4-298*

137.

138.

139.

140.

141.

142.

143.

144.

50

ЖұМБАҚТАР

50

51

Бір түйем жүре алмайды майы көптен,

Ол түйем тойынбайды жеген шөптен.

Егер де осы түйем өліп қалса,

Сүйегі табылмайды жер мен көктен.

 

 

 

 

 

(Қар)

Бөркін ағай киеді ошырайтып.

 

 

 

(Томарға түскен қар)

 

 

 

 

Бір нәрсе өліп жатыр, жетіп ажал,

Малының қисабы жоқ безбенге сал.

Сүйегі көкте де емес, жерде де емес,

Жігіттер, көңіл қойып, ойлаңыздар.

 

 

 

 

 

(Қар)

 

 

 

 

 

Ақ шапанын үстінен

Алты ай бойы шешпеді.

Қара шапаны үстінен 

Алты ай бойы түспейді.

 

(Қысқы ақ қар, жазғы қара жер)

Жездекем жезді қамшысымен жер шұқылайды.

 

 

 

 

 

         (Тамшы)

 

 

 

 

Тама-тама тас тескен.

 

 

     (Тамшы)

 

 

 

 

Мұрынсыз шымшық мұз теседі.

 

 

 

 

(Тамшы)

 

 

 

 

Шолақ мылтық жер теседі.

 

 

 

(Тамшы)

 

 

 

 

Жазда болмайды,

Қыста болады.

Терезеге қонады,

Әсем ою ояды.

 

 

(Қырау)

 

 

145.

146.

147.

148.

149.

150.

151.

152.

153.

50

50

51

ЖЕР,  ТАБИҒАТ ҚұБылыСТАРы

Құлағы мен көзі жоқ,

Жоқ тіпті қол мен аяғы.

Бірақ ғажап өнерпаз,

Мәнерлеп ою ояды.

 

 

         (Қырау)

Мөлдіреген жүзімді,

ұстап едім үзілді.

 

 

(Шық)

 

 

 

 

 

Қолы жоқ, сурет салады,

Тісі жоқ, тістеп алады.

 

 

 

(Аяз)

 

 

 

 

 

Есіктен кірді еңкейіп,

Төрге шығады қампайып.

 

 

 

(Аяз)

 

 

 

 

 

Терісін жыртпай етін жеген,

Жілігін шақпай майын жеген.

 

 

 

 

(Аяз)

 

 

 

 

 

Қуып едім мойнын бұрмады,

ұстайын деп ем қолға тұрмады.

 

 

 

 

(Боран)

 

 

 

 

 

Қанаты жоқ ұшады,

Аяғы жоқ желеді,

Аузы жоқ ұлиды.

 

 

(Боран)

 

 

 

 

Қыс болса, қыр мен ойды аралайды,

Жаз болса, қозғалуға жарамайды.

 

 

 

 

        (Боран)

 

 

 

 

 

ұстасаң, қолға ілінбес,

Қарасаң, көзге көрінбес.

Жүрсе, ізі жоқ,

Көретін көзі жоқ.

154.

155.

156.

157.

158.

159.

160.

161.

162.

52

ЖұМБАҚТАР

52

53

Гулесе, күші бар,

Таңғаларлық ісі бар.

 

 

 

(Боран)

Қолтықтан кірер қоңқайып,

Төрге шығар томпайып.

 

 

 

(Боран)

 

 

 

 

 

Қусам да жеткермеді, тұра қашты,

Барды да бұрыш қаптың аузын ашты.

 

 

 

 

 

(Боран)

 

 

 

Жер түбінен боз жорға ат келеді.

 

 

 

 

(Боран)

 

Ақ боз жорға,

Күн бұрын ойламасаң,

Кезігерсің көп сорға.

 

 

      (Боран)

 

 

 

 

Жол үстінде семіз тоқты,

Құйрығын көтере алмай жерге соқты.

 

 

 

 

 

(Боран)

Шөміші жоқ, теңізді сапырады,

Кебісі жоқ, егінді жапырады.

 

 

 

 

(Дауыл)

Жоқ аяғы, жоқ қолы

Жұрттың бәрін сілкілейтін көк долы.

 

 

 

 

 

(Дауыл)

 

 

 

 

 

Қол-аяғы жоқ болса да,

Қақпа есікті аша алған.

 

 

 

(Жел)

Жерде емес, аспанда емес, арасында,

Қол жетпес ұсынғанмен саласына.

163.

164.

165.

166.

167.

168.

169.

170.

171.

52

52

53

ЖЕР,  ТАБИҒАТ ҚұБылыСТАРы

Өзінің ұшқырлығы құстан жүйрік,

Ойланып бұл жұмбақты табасың ба?

 

 

 

 

 

(Жел)

Бар екен бір мақұлық боздайтұғын,

Жұлқынып төңіректі қоршайтұғын.

Жаһанды жалпағынан басып өтіп,

ұшқан құс, жүгірген аң озбайтұғын.

 

 

 

 

 

(Жел)

 

 

 

 

 

Бір нәрсе көрінбейді, бар ғой өзі,

Адамзат ол нәрсені көрмес көзі.

Жансызды қимылдатып жанды қылар,

ызылдап, ызың қағар айтқан сөзі.

 

 

 

 

 

(Жел)

Аяғы жоқ, қолы жоқ,

Жүретұғын жолы жоқ.

Мінезі де жеңілтек,

Тіл алмайтын бір тентек,

Шөпшілердің шөбін шашты,

Қалпағымды ала қашты.

 

 

 

         (Жел)

 

Желіп кетсе, жеткізбес,

Жерге түссе, табылмас.

 

 

 

(Жел)

 

Әне барады өзі,

Көрінбейді ізі.

 

 

(Жел)

 

Құйрығы, екі мүйізі,

Түбінде шидің шықпаған.

Ту қоян жатыр тумаған,

Шыбықпен ұрсам, шықпаған,

Қарғыды тамнан соқпаған.

 

 

 

 

(Жел)

 

 

 

 

172.

173.

174.

175.

176.

177.

54

ЖұМБАҚТАР

54

55

Алдымнан өтті бұлдырлап,

Тұра қалдым жолында.

ұстайын деп ойладым,

Ілінбеді қолыма.

 

 

 

(Жел)

 

 

 

 

Бір нәрсеге қарап тұрсаң, дүбірлейді,

Алыстан көзің салсаң, күлімдейді,

Екпіні сонша қатты болса дағы,

ұстасаң, қолыңызға білінбейді.

 

 

 

 

(Жел)

 

Бір нәрсе жер мен көкті шарлап тұрған, 

Дамылсыз бәйіт айтып зарлап тұрған.

Тамаша қылығына қарап тұрсам,

Арасын жер мен көктің барлап тұрған.

 

 

 

 

 

(Жел)

Ашуланып бұртиды,

Аузы көпіріп құтырды.

Ашушаң ақымақ,

Кез келгенді ұшырады.

 

 

 

(Құйын)

 

Өрге қарай құтылды,

Сырына келіп қосылса, 

Өз-өзінен құтырды.

 

                       (Құйын)

 

Жұмбағым жұтылды, 

Ойға қарай құтылды.

 

 

       (Құйын)

 

 

 

 

 

 

Бір хайуан елге мәшһүр таңғажайып,

Жүреді кейде көп боп, кейде азайып.

Барлығы көпке мәлім болса дағы,

Еш адам ұстай алмас ебін тауып.

 

 

 

 

(Құйын)

 

 

 

 

 

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

54

54

55

ЖЕР,  ТАБИҒАТ ҚұБылыСТАРы

Қу талақай үйірілген,

Желден шүйке иірілген.

 

 

 

(Құйын)

 

 

 

 

 

 

Бір нәрсе көруге көп, ұстауға жоқ,

Жаздыгүні көп болар, қыстауға жоқ.

Тұрмайды бір мекенде қарауытып,

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: