ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

28

Төңірегі тең көрініп,

Теген жатыр төңкеріліп,

Жас та сиған, кәрі сиған,

Астына оның бәрі сиған. 

 

 

 

(Аспан)

Күндіз беті таза,

Түнде бетін әжім басты.

 

 

 

(Аспан)

 

 

 

 

 

 

Дүниеде бір қарбыз бар солмайтұғын,

Жаз шіріп, қыста үсіп тоңбайтұғын.

Жаһанның жерін, суын, жәндіктерін,

Іші кең бәрін салса толмайтұғын. 

 

 

 

 

(Көк, аспан)

 

 

 

 

 

Бір түкті кілем,

Бірі түксіз кілем. 

 

 

(Аспан, жер)

 

 

 

 

 

Жапанда жайнап тұрған бір бәйтерек,

Заты бар бұтақ сайын жанға керек.

Балта, шөміш, түрен мен мойынтұрық-

Төртеуін таңдап алдым ерекше елеп. 

  

(Түнгі аспан, үш арқар, жетіқарақшы, 

  

көк бозат, ақбоз-ат, арқан, таразы

  

 жұлдыздары)

Аспан әлемі

1.

2.

3.

4.

5.

32

ЖұМБАҚТАР

32

33

Түбі көк дария, 

Іші мұнара, 

Отыз шешегі.

 

(Аспан, отыз күн)

 

 

Екі тері, 

Екеуі де кең тері.

 

 

(Аспан, жер)

 

 

Тең, тең, тең киіз,

Екі ортасы кең киіз.

 

 

(Аспан, жер)

Бір қоян қайың тауды арқалаған,

Ертерек қоян еді марқалаған.

Жолында алтын гауһар толып жатыр,

Еш адам ала алмайды балталаған. 

 

 

 

 

(Күн мен сағым)

 

Бір үйде қос сұлу қыз ағайынды,

Екеуі қызықтырған талайыңды.

Жүдемес төрт маусымда мұңаймаса,

Тұрады нұрға малып маңдайыңды.

 

 

 

 

(Ай, күн)

 

 

 

 

 

Су ішінде екі жайын,

Бірі кетсе, бірі дайын.

 

 

      (Ай, күн)

 

Айтайын мен жұмбақ сексен сегіз,

Шешуі қиын емес ескерсеңіз.

Болады бірі өткір, бірі өтпес,

Ақылы мұны тапқан ұшан-теңіз.

 

 

 

                (Ай, күн)

  

Тең,тең, тең киіз,

Екі ортасы кең киіз.

Арасында киіздің

Сайрандаған қос мүйіз. 

 

 

 

        (Ай, күн)

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

32

32

33

АСПАН  ӘлЕМІ

Біреудің бір ұлы бар және қызы,

Біледі ол екеуін дүние жүзі.

ұйықтайды ұлы түнде, қызы күндіз,

Жүргенде білінбейді басқан ізі.

 

 

 

 

(Күн мен ай)

 

 

 

 

Алтын кетті, 

Күміс келді.

 

(Күн мен ай)

 

 

 

 

Дарияда жайын жүзер дөп-дөңгелек,

Қанаты асты қара бір көбелек.

Жанады бір шаһардан сансыз шырақ,

Адамға қиын екен санап білмек.

 

 

(Ай, күн, күндіз,  түн, жұлдыздар)

 

 

 

 

Бір анасы, бір атасы,

Бірнеше мың баласы.

 

 

(Ай, күн, жұлдыздар)

 

 

 

 

Көрінді ту алыстан көкше теңіз,

Тырнадан он бірі арық, бірі семіз,

Бөлініп бір топ үйрек кетті-ау ұшып,

Ол үйрек әлде жеті, әлде сегіз.

 

(Аспан, он екі ай, бір ай ораза, үркердің 

 

бірде жеті,бірде сегіз болып көрінуі)

Ай далада ақ шатыр,

Ақ шатырдың ішінде

Қызыл көзді шал жатыр. 

 

 

 

(Аспан, күн)

 

 

 

 

Жалғанда бір нәрсе бар аяқ қапты,

ұшады кешке дейін дамыл таппай.

 

 

 

 

 

(Күн)

Табан, табан, табан ақ,

Табаны жалпақ қоян ақ.

3-298*

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

34

ЖұМБАҚТАР

34

35

Күлген көзі күмістен,

Келе жатыр қоян ақ. 

 

 

 

(Күн)

Ар жағында орманның, 

Ар жағында таулардың,

Алтын кеспек домалар.

 

 

 

(Күн)

 

 

 

 

 

Дүниеде бір алыпты көрдім күшті,

Бар салмақ дүниедегі соған түсті,

Құнарлы қуатынан тояттанып,

Әртүрлі жер бетінде жеміс пісті.

 

 

 

 

(Күн)

Көк жиекті шай табақта

Алтын алма тербелер.

Кейде бүркер алма жүзін

ұлпа мақта пернелер.

 

 

 

(Күн)

 

 

 

 

 

Қызыл күлше тау асады,

ыстық нұрын шашады.

 

 

 

(Күн)

 

Аспанда бір айна бар,

Әлемді көріп айналар.

 

 

 

(Күн)

 

ұзын-ұзын сырғанақ,

ұшығына кім жетер?

Асыл бесік күйкентай,

Жұмыртқасын кім табар? 

 

 

(Күннің батуы, шығуы)

 

Ақ сандығым ашылды,

Ішінен дүрлер шашылды.

 

 

 

(Күннің көзі)

 

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

34

34

35

АСПАН  ӘлЕМІ

Ақ сандығым ашылды,

Қызарып жалын шашылды.

 

 

 

 

(Күн)

 

 

 

 

 

Жалғанда бір нәрсе бар аяқ қапты,

ұшады кешке дейін дамыл таппай.

 

 

 

 

(Күннің көзі)

 

Керегенің басында кепкен жаулық,

Кет десем де кетпейді, неткен жаулық? 

 

(Күннің кереге басына түскен сәулесі)

Бір анасы,

Бір атасы,

Бірнеше мың баласы.

 

 

(Ай, күн, жұлдыздар)

 

 

 

 

Көк жүзіне қарасаң, төбеңде тұрады,

Көл бетіне қарасаң, төменде тұрады.

 

 

 

(Күн, ай, жұлдыздар)

 

 

 

 

Ғажайып сылақтаған бір арғымақ,

Бірі алтын, бірі күміс екі құлақ,

Болғанда жеті әйелмен аямай-ақ.

 

 

(Күн, ай, отыз күн, апта)

 

Қарындасы қонаға

Ағасын іздеп келгенде,

Ағасы қашып кетеді,

Үйден шығып бір жерге.

 

 

 

(Ай мен күн)

 

Ақырған айдаһардай арыстаным,

Айтысып тағы жұмбақ қалыспағын.

Екі өркеш, жеті башпай жұмбағым бар,

Осыны ойламай тап, данышпаным.

 

 

 

 

(Ай, күн, апта)

 

 

 

 

 

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

36

ЖұМБАҚТАР

36

37

Қонақтап күнде қонар су бетіне,

Сүйсінер барлық адам келбетіне.

Тұлғасы су ішінде көрінеді,

Таңырқап қарап тұрсам суретіне.

 

 

 

 

(Ай)

Төсек астында жарты нан.

 

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

Жабық астында жарты күлше.

 

 

 

 

(Ай)

Үй астында ақ тоқым.

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

Көлде жүрген ақ үйрек,

Түнде бар да, күндіз жоқ.

 

 

 

(Ай)

 

 

 

Көп моншақ ішінде бір түйір қалам.

 

 

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

Керегенің басында кепкен бауыр,

Кесіп алса таусылмас неткен бауыр?! 

 

 

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

Айдаһар күндіз жатып, түнде шығар,

Қаһарлы қалыбына әркім құмар,

Болыпты туғаннан-ақ күнмен талас,

Күнді көрсе, айдаһардың жүзі солар.

 

 

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

Күндіз әйнегі сынады,

Түнде орнында тұрады.

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

 

 

Кішкентай нан барша ғаламға жетеді.

 

 

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

 

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

36

36

37

АСПАН  ӘлЕМІ

Жабықта жарты нан.

 

 

 

(Ай)

Көк көрпенің ішінде жарты нан.

 

 

 

(Бұлт ішіндегі ай)

 

 

 

 

Қонақтап күнде келер су бетіне,

Пар келмес гауһар заты келбетіне.

Сәулесі су жүзінде дірілдейді,

Тамаша қарап тұрсаң суретіне.

 

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

 

Күндіз күннен таярмын,

Түнде әлемге аянмын.

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

 

Кейде орта, кейде толы бір тегене,

Көрінер кейде күндіз, кейде түнде,

Бетіне ақ шағыдан перде тартқан,

Балалар, ойлап қара, бұл немене?

 

 

 

 

      (Ай)

 

 

 

 

 

 

Он төрт—он бес жасында 

Адамның басындай.

Бір және отыз жасында

Адамның қасындай.

 

 

 

(Ай)

 

 

 

 

 

 

Тап-тап, табан ақ,

Табаны жалпақ қоян-ақ,

Тайшыағардан су ішіп,

Туып тұрған дуадақ. 

 

 

 

(Ай)

Көп бауырсақ ішінде бір қалаш.

 

 

 

 

(Ай)

Қырда қылыш жарқырайды,

Ойда атан бұрқырайды.

 

 

 

(Ай, өзен)

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

38

ЖұМБАҚТАР

38

39

Тақырда тайдың ізі,

Айналасы қойдың ізі.

 

 

(Ай мен жұлдыз)

Әуелі айтатыным асыл шөлмек,

Бір толып, бір азайып қайта келмек.

Сарайда жанып тұрған сансыз шырақ,

Адамға оңай емес санап білмек.

 

 

 

 

(Ай мен жұлдыз)

 

 

 

 

 

Тақырда Аймағамбет өліп жатыр,

Қасында есек жемі толып жатыр.

 

 

 

(Ай мен жұлдыз)

 

 

 

 

 

Үй үстінде ұсақ тас.

 

 

(Жұлдыз)

Үй үстінде алтын тас, 

Алайын десем алынбас.

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

 

Көп моншақ үй үстіне қойдым шашып,

Қарасам толып жатыр көзін ашып.

Үйіме сәулеленіп түссе жарық,

Кетеді әлгі моншақ бәрі қашып.

 

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

 

Біреуде отряд көп сан жетпейді,

Күндіз олар ешкімге көрінбейді.

Мізбақпай ұзақ түнде күзетте боп,

Тұруға бір орында ерінбейді.

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

 

 

Етегім толы сөк,

Ерте тұрсам жоқ.

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

 

Тақиям толған сөк,

Ерте тұрсам дым да жоқ. 

 

 

 

(Жұлдыз)

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

38

38

39

АСПАН  ӘлЕМІ

Шым-шытыр,

Шиедей қотыр. 

 

 

(Жұлдыз)

Біз, біз, біз едік,

Отыз арба қыз едік,

Бір тақтайға жиналдық,

Таң атқанда жоқ болдық.

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

 

Таң атқанша тары шаштым.

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

Бірталай тары шаштым там басына,

Әуре болып толтыра алмай қамбасына,

Қиыстырып өлеңмен жұмбақ қылдым,

Ойлағандар мәнісін аңдасында.

 

 

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

 

Бір байдың мың қойы қоздайды екен,

Біреуі біреуінен озбайды екен.

Болғанмен алтын астау, күміс күндеу,

Болғанша қиямет қайым тозбайды екен.

 

 

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

Атасы мен анасы,

Миллионнан көп баласы.

 

 

 

(Жұлдыз)

 

Күндіз бәрі қашады,

Түнде аспанды басады.

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

Көкте күлімдейді,

Қолға ілінбейді.

Бірінен бірінің

Қашықтығы білінбейді.

 

 

 

(Жұлдыз)

 

 

 

 

 

65.

 

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

40

ЖұМБАҚТАР

40

41

Күн батқан соң жайылдық,

Таң атқанша тойындық.

Таң атып жарық түскен соң,

Тойынып алып жойылдық.

 

 

 

(Жұлдыз)

Шым-шытыр, шиедей қотыр,

Оның ішінде әкем отыр.

 

 

 

(Жұлдыз бен ай)

Қиырсыз бір теңіз бар ол немене,

Құбылып қалқиды алтын бір тегене,

Сансыз құс жүзеді ортасында,

Алты қаз, жеті үйрек, үш бөдене.

Оқшау жүр ақ шағала, көк шағала,

Теңіздің ортасында күміс кесе.

 

 

 

(Аспан әлемі, жұлдыз)

 

 

 

 

 

Алтын бәкі,

Күміс сәкі,

Қырық қысырақ, 

Бір сәуірік.

 

(Күн, шолпан, жұлдыз, ай)

Бір емен, жеті терек, алты қайың,

Бұтағы толып жатыр дайым, дайым,

Ішінде шынар терек, үш қарағай,

Өңгесін айта беріп не қылайын?

       (Шолпан, жеті қарақшы, үркер, үш таразы)

Аспанда ұшып жүрген жеті торғай,

Барады бір-біріне қосыла алмай.

 

 

 

(Жеті қарақшы)

Жеті ағам жерге түспейді.

 

 

 

(Жеті қарақшы)

 

 

 

 

 

Алты қаз, жеті үйрек, бір бөдене,

Кейде орта, кейде толы сары тегене,

73.

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

40

40

41

АСПАН  ӘлЕМІ

Тұнық пенен лайдың арасынан,

Бір аққу ұшып шықты қанат кере.

 

     (Жеті қарақшы Шолпан, үркер, күн)

Алты қоян қашады бұдан былай,

Жеті лашын қуады ұдай-ұдай.

Артынан екі бүркіт тағы кетті,

Шешіп бер жұмбағымды қарап тұрмай.

 

 

(Үркер, жеті қарақшы, ай, күн)

Мен бір жұмбақ айтайын асыл досқа,

Бір сарай толып тұрған ақ күміске,

Болғанда алты тауық, жеті тақ-тақ,

Баршасы қорқады екен тоты құстан.

 

 

(Үркер, жеті қарақшы, Шолпан)

Бап-бап, басы бар,

Алтын ердің қасы бар,

Бұны тапқан адамның

Жүз жиырма да жасы бар.

 

 

 

(Шолпан)

 

 

 

 

Байладым бір қазыққа екі жылқы,

Екі жігіт ала алмай болды күлкі,

Жетеуі бір қызға ғашық болып,

Ағарды қасіреттен сақал-мұрты.

 

 

(Темірқазық, ақбозат, көкбозат, 

 

 

Жеті қарақшы, Шолпан жұлдыз)

 

Туғанда алтау едім,

Өле-өле жетеу болдым.

 

 

 

(Үркер)

Аспанда ұшып жүрген алты торғай,

Өмірбақи жүреді жерге қонбай.

 

 

 

 

(Үркер)

 

 

 

Бар ма, жоқ па, анық білмейсің,

О жоқ жерде өмір сүрмейсің. 

 

 

 

 

(Ауа)

81.

82.

83.

84.

85.

86.

87.

42

ЖұМБАҚТАР

Бір нәрсе жер мен көктің арасында 

Көрінбейді өзі түгіл қарасы да,

Білінбей жер үстінде жүрсе дағы,

Пайдалы адамзаттың баласына. 

 

 

 

 

(Ауа)

Салмағың бар өлшесем,

Көрінбейсің көзге сен.

 

 

 

(Ауа)

Аппақ жолға қараймыз тамсанып,

Сүтін төгіп кеткен кім, жол салып?

 

 

 

 

(Құс жолы)

88.

89.

90.

42

Сатайын десем ауыр кілем,

Сатпайын десем тәуір кілем.

 

 

 

       (Жер)

Өлшеусіз піштім,

Жіпсіз тіктім.

 

 

(Жер)

Зер, зер кілем, зер кілем,

Көтерейін десем зор кілем.

 

 

 

    (Жер)

Қағар, қағар, қағар кілем,

Қағайын десе ауыр кілем.

 

 

 

   (Жер)

Бір жатқан зор кемеңгер қара кісі,

Қимылдар сол кісіден елдің тісі.

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: