ҚҰрамы әшімбаев М. С., кеңес төрағасы Асқаров Ә. А, жауапты хатшы

92

92

93

ЖАНУАРлАР,  МАҚұлыҚТАР

Айтайын бір жұмбағым тұңғиықта,

Жаратқан барша жанға бір бұйрықты.

Болғанда қоян құлақ, қой құйрықты,

Болғанда мысық аяқ, түлкі тұмсық,

Айнала тікенек, бір жүні қылшық.

 

 

 

 

 

(Кірпі)

 

 

 

 

 

Бір түйем бар үстіне жантақ артқан,

Өзі сондай кетеген Құдай атқан.

 

 

 

 

(Кірпі)

Бір мақұлық бар еді жүрген саяқ,

Кеудесіне қарасам, мүштімдей-ақ.

Түрін байқап қара да, ет тамаша,

Үстінде көтеріп тұр бір мың таяқ.

 

 

 

 

(Кірпі)

 

 

 

 

 

Жәндік көрдім аласа,

Түрі басқа тамаша,

Ешбір жанға қосылмас,

Жүреді өзі оңаша.

Бірі бата алмайды 

Қасқыр, аю, жолбарыс,

Ортаға алып қамаса.

 

 

 

(Кірпі)

 

 

 

 

 

Жер астында жездем қамшысы жатыр.

 

 

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

ұзын-ұзын, ұзын келер,

ұзын бойлы қыз келер,

Қабақтары қалтырап,

Маңдайлары жалтырап.

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Аяғы жоқ, қолы жоқ,

Жүріп кетсе, жолы жоқ,

Үстіне біткен жүні жоқ,

474.

475.

476.

477.

478.

479.

480.

94

ЖұМБАҚТАР

94

95

Сыйдырып қойған таспадай,

Сипаласаң, міні жоқ.

 

 

 

(Жылан)

Аттап болмас алтын қазық,

ұстап болмас темір қазық.

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Жылт-жылт еткен,

Жылға сайын өткен,

Бар адам безген.

 

 

(Жылан)

Ізі бар, 

Адымы жоқ. 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Төсек астында шылғи қайыс.

 

 

 

(Жылан)

 

 

Жапырақ астында қара пышақ.

 

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Жол үстінде майлы қайыс.

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Шөп арасында ұзын қамыс.

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Ши түбінде шығыршық.

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Айтайын бір жұмбақты сізге батыр,

Өзінің асты кеуек, үсті жалтыр.

Қазандай қара тастың бауырында,

Бір сүйір адам таппас зәрлі жатыр.

 

 

 

 

(Жылан)

Шел басқан шыбық,

Кетті құмға сіңіп.

 

 

(Жылан)

481.

482.

483.

484.

485.

486.

487.

488.

489.

490.

94

94

95

ЖАНУАРлАР,  МАҚұлыҚТАР

Дүниеде бір найза бар сапталмаған,

Мүлкім деп ешбір адам сақтамаған.

Бұрынғы өтіп кеткен қариялар

Найзаның тиген жерін мақтамаған.

 

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Айыр-айыр тілі бар,

Шұбар ала түрі бар,

Бәр жәндіктің ішінде

Қауіптісі сол, біліп ал.

 

 

 

(Жылан)

Жап-жалаңаш мақұлық,

Адам көрер түрі жоқ.

Тиіп кетсе, қақсатар,

Қабырғада міні жоқ.

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Жоқ екен бір құйрықтан басқа қару,

Ешқандай кәсіп етпес, пайда табу.

Өзіне жастан болған әдет екен,

Мақұлыққа жақындасқан найза салу.

 

 

 

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Орманнан шығар,

Сырты шұбар.

Ала түрлі,

Кілтең сырлы.

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Кемпір—тіссіз,

Жүрсе—ізсіз,

Тисең—зиянды,

Өлтірсең—қиянды.

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Иір-иір ізі бар.

 

 

(Жылан)

 

 

 

 

 

Дүнияда кірпіксіз жан не болады?

 

 

 

 

(Жылан)

491.

492.

493.

494.

495.

496.

497.

498.

96

ЖұМБАҚТАР

96

97

Ши түбінде шұбар кездік.

 

 

 

(Кесіртке)

 

 

 

 

 

Жау келсе, қатты сасады,

Құйрығын тастай қашады.

 

 

 

(Кесіртке)

 

 

 

 

 

Сауыттан мықты шапаны,

Жиырылып кейде жатады. 

 

 

 

(Тасбақа)

Асты тас,

Үсті тас,

Ортасында шандыр бас.

 

 

 

(Тасбақа)

 

 

 

 

 

Айдалада тостаған,

Оны нағып тастаған.

 

 

(Тасбақа)

 

 

 

 

 

Өмірі шықпай үйден бір,

Өз үйін өзі сүйреп жүр.

 

 

 

(Тасбақа)

 

 

 

 

 

Базардан келген көк лөк,

Көк лөктің көзі көк.

Үстіндегі Жәнібек,

Жәнібектің жаны жоқ.

 

 

 

(Тасбақа)

 

 

 

 

 

Көк ала бас көк бура,

Сырты сұлу, күмбездей,

Далада оттап жүрсе де,

Бауырын жазып шаба алмас,

Үйірін іздеп таба алмас.

Үстіне киген киімі

Бір жыртылса, жамалмас,

Оны адамзат баға алмас. 

(Тасбақа)

 

 

 

 

 

499.

500.

501.

502.

503.

504.

505.

506.

96

96

97

ЖАНУАРлАР,  МАҚұлыҚТАР

Бір нәрсе төрт аяқты, мал басты емес,

Не адам, не дерексіз албасты емес.

Астында бір нәрсесі салбыраған,

Аттың жалы, атанның шудасы емес.

 

 

 

 

(Тасбақа)

 

 

 

 

 

Бір жігіт ақ боз үйден шыға келді,

Үстінде алтай қызыл ішігі бар.

Жалма-жан қол көтеріп сәлем берді,

Жанында кейде нөкер, күшігі бар.

 

 

 

 

 

(Суыр)

Жер астында жездекем аты кісінейді.

 

 

 

 

 

(Суыр)

 

 

 

 

 

Ары жүгір қара шарт,

Бері жүгір қара шарт.

Тал түбіне тасталған,

Жылқыны қарнына қыстырған.

Түйені ерніне жапсырған,

Мұрты бар, сақалы жоқ,

Айт дегенде аяуы жоқ.

 

 

(Құндыз)

 

 

 

 

 

Кішкене ғана бойы бар,

Айналдырған тоны бар.

Қанар қапта не болса,

Бәрін жейтін ойы бар.

 

 

 

(Тышқан)

 

 

 

 

 

Ат та емес, ит те емес, 

Тістейтінін қайтерсің.

 

 

 

(Тышқан)

Буда-буда, буда жүн,

Будаланған шуда жүн.

Сыпырып қойған сұр таспа,

Қоңыр шұнақ құнажын.

 

 

 

(Тышқан)

7-298*

507.

508.

509.

510.

511.

512.

513.

98

99

Қырық қылыш, найзалы қай жануар,

Асынған және он екі қанжары бар.

Көңіл жер мен көктің арасында,

Жігіттер, мұны байқап аңғарыңдар. 

Болады бұған әуес көп адамзат,

Шежіре көкірегі жазылған хат.

Қолына шынжыр арқан ұстап жүріп,

Астына мініп отыр алтыннан тақ.

Басында құрулы тұр алтын шатыр,

Ғайыптан қызығы бар бұл бір батыр.

Барғанын тіпті аман жібермейді, 

Адамзатсыз болмайды әуел ақыр.

(Бүркіт, қырық қылыш—жиырмадан екі 

қанаты, он екі қанжар—он екі тал ұзын 

құйрығы, сегіз найза—тұяқтары, 

шынжыр арқан—аяқ бауы, алтыннан тақ—

 тұғыры, алтын шатыр—томағасы)

 

Үйде отырады, жатпайды, 

Көзін терімен қаптайды.

Жазда бекер тұрса да,

Бергенді қыста ақтайды. 

 

 

 

(Бүркіт)

 

 

 

 

 

Далаға отау тіктім қонақ үшін,

Қонақ кісім ақылы шолақ үшін,

Қонақ қонып жатқанда үй жығылып, 

Үй үстінде қалыпты қонақ кісім.

 

 

 

 

(Бүркіт)

Құстар

514.

515.

516.

98

99

ҚұСТАР

Таудан тоқым лақтырдым.

 

 

 

(Бүркіт)

Бір нәрсе екі аяқты, сегіз бармақ,

Іліксе, дүниенің бәрін алмақ.

Өзінің тілі бар да, тістері жоқ,

Жұтады көрінгенді алмап-жалмап.

 

 

 

 

(Бүркіт)

 

 

 

 

 

 

 

Қара арғымақ мінгенім,

Қыр айнала жүргенім,

Сегіз найза сенгенім,

Он екі қылыш ілгенім.

 

 

 

(Бүркіт)

 

 

 

 

 

Айуан екі аяқты, асқан батыр,

Басына о батырдың тіккен шатыр.

Шешерсің, дана болсаң, бұны біліп,

Кел-кел деп, қан майданға шығысқанда,

Бір айла адамзатта болып жатыр.

 

 

 

 

(Бүркіт)

 

 

 

 

 

Елең, елең етті,

Қарға ауылға қона кетті,

Қақтың суын іше кетті.

 

 

 

(Бүркіт)

 

 

 

 

 

Жер басқанның жүйрігі,

Аспаннан келер бұйрығы.

Бұйрығы жетіп келгенде

Шошаңдайды құйрығы.

 

 

(Бүркіттің қоянды алуы)

Кішкене ғана бойы бар, 

Тамақта ғана ойы бар.

Тіршілік құрып жүреді

Шамасы аз жануар.

 

 

       (Сұңқар)

 

 

 

 

 

517.

518.

519.

520.

521.

522.

523.

100

ЖұМБАҚТАР

100

101

Ерте тұрады,

Жар шақырады. 

 

 

(Қораз)

Таңертең тұр-тұрлайды,

Кешке жат деп жыр жырлайды.

 

 

 

 

(Қораз)

Шашы жоқ, тарағы бар,

Егіні жоқ, орағы бар.

 

 

 

(Қораз)

 

 

 

 

 

Басы тарақ, 

Арты орақ.

 

(Қораз)

 

 

 

 

 

Қызылдан киген киім, басқа қалпақ,

Саусағы төртеу болған, емес жалпақ.

Үстіне неше түрлі тон жамылып,

Басады мас адамша талтақ-талтақ.

 

 

 

 

     (Қораз)

 

 

 

 

 

Дүниеде бір молда

Уағында азан оқиды.

Мезгілінде айқайлап,

Қайтып кеп жер шұқиды.

 

 

 

(Қораз)

 

 

 

 

 

Бір топ қамыс ішінде 

Шақырады жанды гүл.

 

 

     (Қырғауыл)

 

 

 

 

 

Бір топ жыңғыл ішінде,

Бір жапырақ қызыл гүл.

 

 

      (Қырғауыл)

 

 

 

 

 

Айтамын бір жұмбақты сізге нұсқап,

Басына бөрік киер, құндыз ұстап.

524.

525.

526.

527.

528.

529.

530.

531.

532.

100

100

101

ҚұСТАР

Үстіне ақ камзолын киіп алып,

Жүреді екі қолын артына ұстап.

 

 

 

 

(Сауысқан)

Бір мақұлық түспейді екен мұнарадан,

Бір күнде тағам татар әр қарадан.

Басында қара жылтыр кепесі бар,

Белінде белбеуі бар күлпарадан.

 

 

 

 

(Сауысқан)

 

 

 

 

 

Бір құс бар жан білмейтін ішкен асын,

Адамға көрсетпейді жұмыртқасын.

 

 

 

 

(Жарқанат)

 

 

 

 

 

Бар екен бір мақұлық шағын ғана,

Мекені күндіз оның биік жарда.

ұшпайды ол мақұлық күндіз тіпті,

ұшады кешке таман күн батқанда.

 

 

 

 

(Жарқанат)

 

 

 

 

Әкесі тышқан,

Шешесі құстан.

     

    (Жарқанат)

 

 

 

 

 

Күндіз жоқ, 

Түнде бар.

 

(Жарқанат)

 

 

 

 

 

Жар басында жарбиған,

Құлақтары қалбиған.

Тышқан, құс аңдып жүреді,

Бұл құсты кім табады?

 

 

 

(Жарқанат)

 

 

 

 

 

Күндіз ұшпас,

Түнде ұшар,

Құс қанатты, 

Тышқан суретті.

   

     (Жарқанат)

533.

534.

535.

536.

537.

538.

539.

102

ЖұМБАҚТАР

102

103

Бір құс бар үлпілдеген жүні жұмсақ,

Тұяғы бейне болат алмас пышақ.

Тұмсығы имек, көрмейді күндіз көзі,

Шарықтап көкті кезіп, түнде ұшады.

 

 

 

 

 

(Үкі)

Мысық бастан,

Жапалақ түстен.

 

 

(Үкі)

 

 

 

 

 

Қайталап атымды,

Көктемде ән саламын.

Кез келген ұяға,

Жұмыртқа табамын.

 

 

(Көкек)

 

 

 

 

 

Даланың көріп пе едің молдаларын,

Тыңдаңыз ол сорлының айтқан зарын.

Жиылып бір араға ойбайлайды,

Кез келген дүниеге ол бір жарым.

 

 

 

 

(Торғай)

 

 

 

 

 

Тал басында ағаш үй,

Терезесіз тамаша үй.

Соны мекен етеді,

Қыста алысқа кетеді.

 

 

(Қара торғай)

 

 

 

 

 

Желіп кетсе, жеткізбейді,

Тап қасында жатса да, адам көрмес.

 

 

 

 

(Бөдене)

Меңгіл-меңгіл, меңгілше,

Меңгілде бар тарғылша.

Желіп кетсе, жеткізбес,

Жерге түссе, табылмас.

 

 

 

(Бөдене)

540.

541.

542.

543.

544.

545.

546.

102

102

103

ҚұСТАР

Сөйлесе, сөзді,

Айтса, ауызды,

Тынысы басқа,

Маңдайы қасқа.

 

       (Тоты құс)

 

 

 

 

 

Аққу емес, мойны ұзын,

Тырна да емес, сирақты.

Аулайды балық күн ұзын,

Түсіреді еске жирафты.

 

 

(Балықшы құс)

 

 

 

 

 

Тұмсығымен ояды,

ұя салып қояды.

Табыңдаршы, балалар,

Ол қандай құс болады?

 

 

 

(Тоқылдақ)

 

 

 

 

 

Қызыл жыңғыл түбінде

Қыздай болып отырмын.

Беті-қолымды жуып алып,

Мұздай болып отырмын.

 

 

 

(Қырғауыл)

Ай астында жортқан,

Күн астында жортқан,

Күміс сырнай тартқан.

 

 

 

(Қаз, қу)

 

 

 

Балпаң-балпаң басады,

Адамнан қатты сасады.

Саусақтары салалы,

Қыста жылыға қашады.

 

 

 

(Қаз)

 

 

 

 

 

Айтайын бір жұмбақты саған нұсқап,

Басына бөрік киер қара пұшпақ.

547.

548.

549.

550.

551.

552.

553.

104

ЖұМБАҚТАР

104

105

Үстіне ақ камзолын киіп алып,

Тұрады екі қолын артына ұстап.

(Ала қарға)

ұзын сирақ, түйе бас,

Жібек жалды қара шаш.

Қарап тұрсаң керуен,

Жасағаны серуен.

 

 

(Тырна)

Күні-түні тіл қатпай,

Қол шалғыны өкшелеп.

Шапқан шөпті құрғатпай,

Жинайды ол дестелеп.

 

 

жүктеу/скачать 2,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: