уровня и переходит на новый, первый этап своего развития. Далее была намечена
некоторая тенденция перехода мировоззрения с одного этапа на другой, причем
даже только рассмотренные в [6 - 9] примеры позволяют нам признать, что имеет
смысл говорить о более высоких ступенях (и уровнях) мировоззрения.
В частности, к историческим личностям, как правило, носителям более
высокого уровня мировоззрения, целесообразно отнести тех, чей уровень
мировоззрения в целом можно охарактеризовать как единство, гармоническую
сопряжѐнность таких основных качеств, которые не без основания признают
общечеловеческими ценностями. Отметим из них:
-
поиск смысла своей жизни, своего предназначения, поиск Бога
(предназначения, своей сущности, своей судьбы) в себе и в других, реализацию
себя как личности, стремление помочь людям, совершать «ответственные
поступки» (М.М. Бахтин);
-
сердечная боль, беспокойство за судьбы как отдельных людей, так и всего
216
человечества, Земли, Вселенной; ответственность, подвижничество;
-
понимание того, что личность самоценна и неприкосновенна, насилие над
ней – безумство и грех; нравственность личности кратко можно определить как
«человечность, ответственность и преданность истине» (А.Д. Александров);
-
стремление к просвещению других; учитель – духовный наставник,
имеющий учеников стремление учить самого себя (быть учащим- ся) и достигать
при этом своей вершины ( акме): помнить, что ―учащийся„ - одна из первых и
жизненно важных профессий человека на Земле [5, 7];
-
постоянство в следовании моральным ценностям, самостоятельность, воля
как способность преодолевать препятствия, трудности – всѐ это условия успешного
развития, совершенствования, « доопределения мира и себя» [13];
-
признание того, что найти и реализовать себя можно только через диалог
культур с Другим [2, 3], в деятельности с другими, живя вместе с ними и для них:
мудр тот, кто учится у Природы и всякого другого человека;
-
забота о настоящем и устремленность к будущему; душевность,
совестливость, вера и в то же время – способность к борьбе и действенность,
прежде всего, в преодолении собственных прошлых привычек, вредных для себя
будущего; способность «начать строить себя с нуля, заново» (Р. Декарт);
-
глубокая вера в гуманный разум, добрую волю людей и реалистическое
видение недостатков человека и современного общества, стремление
способствовать их преодолению;
-
признание того, что «свободное развитие личности есть необходимое
условие развития всех» (К. Маркс); «кто не против вас, тот за вас» (Новый Завет,
Марк 9:40);
-
безусловное признание власти закона и свободы действий в его рамках;
«знания без воспитания – это меч в руках сумасшедшего» (Д.И. Менделеев);
-
понимание того, что личность рождается и развивается в преодолении, в
моменты (иногда мгновения) выбора через деятельность разрешения
соответствующих ситуаций;
-
владение научным методом познания, предполагающим глубокое изучение
фактов, опору на современные методы и теории познания, устойчивость основных
принципов и, одновременно, открытость их для критики и дополнений;
способность к развитию взглядов;
-
диалектический, системный и синергетический подходы к исследованию
конкретных проблем; «теоретическое вычислительное ―моделирование сложных
процессов» и другое.
Опора на многие примеры и сопровождающие их рассуждения позволяет [8]
сформулировать ещѐ одну закономерность развития мировоззрения, чтобы
обобщить наши представления о его структуре и наметить некоторые общие
принципы выделения его уровней.
Закономерность 5. Момент становления мировоззрения субъекта является
отправной точкой его дальнейшего развития. Базу развития составляют: а)
предназначение; б) взаимоотношения в парах «субъект — общество», «субъект —
среда обитания»; в) со-знание как способность с опорой на знания и опыт
переживать, моделировать и преобразовывать окружающую действительность и
себя в ней; г) разрешение жизненно важных ситуаций. Мировоззрение в своем
развитии имеет тенденцию к сохранению структуры и к прогрессивному
движению, то есть к переходу при прохождении соответствующих этапов на
более высокий уровень, помогающий человеку воспринимать законы Вселенной. Для
современного
человека
научное
мировоззрение
помогает
обоснованно
217
вырабатывать свои позиции и при необходимости отстаивать их и потому
является необходимой, но недостаточной составляющей его личности. В
развитии гуманистического мировоззрения основную роль играют духовные
ценности, самовоспитание, общественное воспитание.
Необходимо отметить, что в формулировке закономерности речь идѐт лишь о
тенденции. Иными словами, в каждом конкретном случае и без целенаправленного
воздействия могут наблюдаться и действительно имеют место и движение вспять, и
разрушение целостности мировоззрения. В последнем случае те или иные
компоненты мировоззрения не исчезают вовсе, но наполняются таким
содержанием, такими качествами, которые подчас приближают человека к
животному состоянию. Видимо, животное в человеке наличествует только как
продукт прошлого и сиюминутных обстоятельств. Человеческое же, то есть,
прежде всего, сущностное и личностное, возникает у субъекта как продукт
осмысления и прочувствования им будущего, своего и других людей, и
привнесения их результатов в настоящее в виде изменения обстоятельств и самих
себя в направлении этих результатов. Видимо, развитие мировоззрения человека и
есть процесс движения личности в этом направлении.
Обратим внимание на взаимосвязь третьей и пятой закономерностей.
Последняя постулирует отмеченную тенденцию развития мировоззрения человека,
а третья намечает необходимые условия осуществления этой тенденции:
невозможность пропустить в процессе воспитания хотя бы одну из предыдущих
ступеней и необходимость преодолевать соответствующие барьеры.
Заметим еще, что база развития мировоззрения, о которой говорится в пятой
закономерности, в общем виде содержит в себе указания на группы внешних
источников этого развития. Некоторые из них с большей или меньшей полнотой
рассматривались в [4, 5 – 8]. Чтобы более обоснованно говорить об этапах и
уровнях в развитии мировоззрения детей, необходимо хотя бы вкратце
остановиться на внутренних источниках развития, которые кроются в структуре
мировоззрения. Некоторые представления о структуре мировоззрения у нас уже
имеются, мы неоднократно пользовались ими. Сделаем нужные дополнения,
обобщим представления в виде таблицы 1 и проследим взаимосвязи отдельных
компонентов и их роль на различных этапах развития всей рассматриваемой
подсистемы личности. Для этого выделим, прежде всего, ведущую функцию
каждого из компонентов в обобщенной и целостной ориентировочно-
направляющей деятельности мировоззрения.
Завершим первую часть статью следующими краткими выводами:
1.
Система образования, хотя и с учѐтом разнообразия мировоззренческих
подходов, должна уделять серьезное внимание формированию позиций и
убеждений молодежи, в большей степени тяготеющих к мировоззрению
гуманистической направленности [9]. Необходимо воспитывать в каждом
обучаемом личность как носителя и созидателя культуры, в том числе и научной.
2.
Для этого необходимо опираться на теоретическую модель
мировоззрения личности и на концепцию мировоззренчески направленного
образования человека, в частности – мировоззренчески направленного обучения
математике (МНОМ), как процесса оказания ему в этом отношении
целесообразной и регулярной помощи [5 – 8].
Литература
1. Аверьянов, А.Н. Системное познание мира [Текст]. – М, 1985.
2. Бахтин М.М.
К философии поступка
[Текст]// Философия и социология науки и
техники. Ежегодник: 1984-1985. – М., 1986. – С. 82-138.
218
3. Выготский, Л.С. Собрание сочинений [Текст]. Т. 2. 1982.
4. Давыдов, В.В. Теория развивающего обучения [Текст]. – М., 1996. – 542с.
5. Жохов, А.Л. Как помочь формированию мировоззрения школьников [Текст]: Книга для
учителя и не только для него: В 2-х частях. Самара: Изд-во СамГПУ «ТОР», 1995. – 288с.
6. Жохов, А.Л. Научное мировоззрение в контексте духовного развития личности
(образовательный аспект) [Текст]. М.: ПО РАО, ИСОМ, 2004. – 329 с.
7. Жохов, А.Л. Стратегия и средства математического познания [Текст]// Задачи в
обучении математике: теория, опыт, инновации: Материалы Всероссийская научно-практ.
конференции. – Вологда, 2007 г. – С.26-32.
8. Жохов, А.Л. Становление и развитие мировоззрения индивида образованием и
культурой. Монография - Heinrich-Böcking-Str. Saarbrücken, Germany: Palmarium Academic
Publishing. - 2013 - 404с.
9. Зинченко, В.П. А. Аффект и интеллект в образовании [Текст]. – М.: Тривола, 1995. – 64
с.; Б. Человеческий интеллект и технократическое мышление [Текст]// Коммунист. – 1988 –
№ 3. – С. 96-104.
10. Краевский, В.В. Основы обучения. Дидактика и методика: учеб. пособие для студ.
высш. учеб. заведений [Текст]/ Краевский В.В., Хуторской А.В.–М.: Академия – 2007. –
352с.
11. Кукушкина Е.И., Логунова Л.Б. Мировоззрение, познание, практика// Над чем
работают и спорят философы – М.,1989.
12. Леонтьев, А.Н. Деятельность. Сознание. Личность [Текст]. //Леонтьев А.Н. Избранные
психологические произведения: В 2-х т. – Т.2. – М., 1983.
13. Мамардашвили, М.К. Как я понимаю философию [Текст]. 2-е изд., изменѐнное и
дополненное / Составление и общ. ред. Ю.П. Сенокосова. М.: Издательская группа
«Прогресс»; «Культура», 1992. – 416с.
ӘОЖ 372.851
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ ЖҤЙЕСІНДЕ
ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ
1
Исмаилова Л.Ә.,
2
Мамадиярова А.Е.
1
№116 орта мектеп математика мұғалімі, Шымкент қ
2
Мирас университеті-студент, Шымкент қ.
Резюме
В статье рассматривается вопросы применения инновационных технологии в системе
дошкольного образования
Summary
In article is considered questions of application innovative technologies in system of preschool education
«Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың
тағдыры ұстаздардың қолында» Н.Ә.Назарбаев
XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық
технологиялық бағытты дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты
нышаны болып табылады. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр
болмайды деп дана халқымыз бекерден бекер айтпаса керек.
Қазіргі таңда еліміздің білім саласында жүргізіліп жатқан реформаның
басты мақсаты ой-ӛрісі жаңашыл, шығармашылық деңгейде қызмет атқара
алатын, дүниетанымы жоғары, жан-жақты қалыптасқан жеке тұлға тәрбиелеу.
219
«Инновациялық технологиялар – бұл білімнің басымды мақсаттарымен
біріктірілген пәндер мен әдістемелердің: оқу – тәрбие процесін ұйымдастырудың
ӛзара ортақ тұжырымдамамен байланысқан жаңа міндеттерінің, мазмұнының,
формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері, мұнда әр позиция
басқаларына әсер етіп, ақыр аяғында баланың дамуына жағымды жағдайлар
жиынтығын құрайды». Қоғамда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық ӛзгерістер
мен еліміздің білім беру саласының әлемдік білім кеңістігіне ӛтуі білім беру
саласында, соның ішінде мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға уақыт талабына
сай ӛзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Қазіргі кезеңде білім ғылым саласында инновациялық педагогикалық
технологиялар қаншалықты маңызды болса, мектеп жасына дейінгі балаларды
оқыту мен тәрбиелеуде де педагогикалық технологиялар ұғымы кеңінен
қолданылатын ұғымдардың біріне айналды. Мектеп жасына дейінгі балаларды
дамыту мәселесі мемлекеттік саясаттың ажырамас бӛлігі болып отыр. Сондықтан
мектепке дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеудің негізгі мақсаты – баланың
жеке
басының
қалыптасуы
мен
дамуы
болып
отыр.
Жаңа заман баласы ертеңгі еліміздің болашағы. Жаңа заман баласын
қалыптастырып, дамыту үшін, тұлғаның ішкі дүниесі мен оның қыр сырын
анықтап, мүмкіншіліктері мен қабілетінің дамуына жағдай туғызу қажет. Әрине, ол
үшін мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде балалардың жеке басының
қалыптасуы мен дамуында педагогтардың педагогикалық технологияларды қолдана
білу сауаттылығына да байланысты.
Яғни, инновациялық технологияны қолдану негізінде келешек ұрпақтың
еркін дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл болуына жағдай
жасау қазіргі таңдағы әрбір педагогтың міндеті. Қоғамдағы қазіргі даму кезеңінде
мектепке дейінгі мекемелердегі білім беру жүйесінде оқыту, тәрбие беру үрдісін
технологияландыру - басты мәселенің бірі. Осыған орай мектепке дейінгі
мекемелердің тәжірибесіне оқыту мен тәрбиелеудің әр түрлі технологиялары
жасалып енгізілуде. Білім беру жүйесінде инновациялық технологияны қолдану
келешек ұрпақтың еркін дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл
болуына жағдай жасау әрбір педагогтың міндеті болып табылады. Білім беру
жүйесінде қолданылып жүрген инновациялық технологиялар: ынтымақтастық
педагогикасы, білім беруді ізгілендіру, ойын арқылы оқыту, проблемалық оқыту,
модульдік оқыту, тірек сигналдары арқылы оқыту, дамыта оқыту, оқытудың
компьютерлік технологиясы, бағдарламалап оқыту, деңгейлеп оқыту т.б.
Білім берудің алғашқы деңгейлері балабақшадан басталмақ. Мақсаты -
мектепке дейінгі білім балалардың білім алуына бірдей бастапқы мүмкіндіктерді
қамтамасыз ету. Кез келген оқыту технологиясы тәрбиешіден терең теориялық,
психологиялық, педагогикалық әдістемелік білімді, педагогикалық шеберлікті,
балалардың жан дүниесіне терең үңіліп оны ұғына білуді талап етеді. Қазіргі таңда
мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде қолданылатын педагогикалық
технологиялардың
бірнеше
түріне
тоқталайық.
Ойын арқылы оқыту технологиясының мақсаты дидактикалық, тәрбиелік,
дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойын технологиясының
ерекшелігі ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастың ӛзіндік
талап-талғамдарына сүйенеді. Баланың бойындағы білімділік, танымдық,
шығармашылық қасиеттерін аша түсуді кӛздейді. Ойын - балалар үшін оқу да,
еңбек те. Ойын айналадағы дүниені танудың тәсілі. Сонымен қатар, ойын балаларға
ӛмірде кездескен қиыншылықтарды жеңу жолын үйретіп қана қоймайды, олардың
ұйымдастырушылық
қабілеттерін
де
қалыптастырады.
220
Ойын-әлеуметтік қызмет. Ол баланың жасына қарай ӛзін қоршаған ортаны танып
білуге құштарлығын арттырады.
Дамыта оқыту технологиясы - баланы оқыта отырып, дамыту. Бала бойында
еркіндік, мақсаткерлік, ар-намыс, мақтаныш сезім, дербестік, адамгершілік,
еңбексүйгіштік, белсенділік т.б. қасиеттер дамыту.
Сонымен қатар, мектепке дейінгі мекемелерде инновациялық білім беру
құралдарын қолданудың да маңызы зор. Инновациялық білім беру құралдарына:
аудио, видео құралдар, компьютер, интерактивті тақта, интернет, мультимедиялық
құрал, электрондық оқулықтар, мен оқу әдістемелік кешендер, инновациялық
ақпараттық банк, инновациялық сайт және тағы басқалары жатады. Қазіргі таңда
кӛптеген интерактивтік бағдарламалық бӛлімдер, қозғалмалы объектілер құруға
мүмкіндік беретін векторлық және графикалық жабдықтар кӛптеп шығып,
қолданыс табуда. Осындай құралдардың бірі-мультимедиялық оқулықтарды
балабақшаларда кеңінен пайдалану. Бұл жағдайда тәрбиеші әр оқу іс-әрекеттерін
бастар алдында жиі кӛрнекіліктер ауыстырмаған болар еді. Ал, мультимедиялық
оқулықтар арқылы тәрбиеші уақытты тиімді және ұтымды пайдаланар еді. Бала
бақша
баласына
мультимедиялық
оқулықтар
біріншіден,
балалардың
қызығушылығын арттырады, екіншіден, зейін қойып кӛрумен қатар түсінбеген
жерлерін қайта кӛруге мүмкіндік алады. Мультимедиялық оқулықтар балабақшада
балаларға арналған таптырмас құрал болып табылады. Ӛйткені, балалардың зейіні
әр түрлі әдемі түстерге, ойыншықтарға, әдемі суреттерге, әсемдікке әуес болады.
Мультимедиялық электронды оқулықтар бала үшін де, тәрбиеші үшін де күнде
дамытылып отыратын анық түрдегі әдістемелік жүйе болып табылады.
Мектепке дейінгі мекемелерде ақпараттық қатынастық технология
құралдарын қолданудағы мақсаты - баланың танымдық қызығушылығын
қалыптастыру. Балада танымдық қызығушылықтың болуы олардың оқу іс-
әрекеттерге белсенді, білімінің сапалы болуына, жағымды мінез құлықтарын
қалыптастыруға мүмкіндік береді. Заман талаптарына сай мектепке дейінгі
мекемелерде АКТ оқыту процесінде кенінен пайдаланады. Түрлі танымдық
салаларына арнаулы компьютерлік бағдарламалар құрылуда. Баланың жас
ерекшелігіне және пайдаланатын компьютерлік бағдарламаларға сай интерактивті
тақта ойындағы баланың оппоненті, бағдарлаушы (әңгімелеуші), жаттықтырушы,
емтихан қабылдаушы болуы мүмкін. Оқытуда балалардың түрлі психикалық
функцияларын дамытуға араналған пайдаланатын компьютерлік құралдар бар: олар
қӛру, есту арқылы қабылдау, зейін, есте сақтау, логикалық ойлау, т.б.
Интерактивті тақтаның жетістіктерінің кіші жастағы балаларда оқуға, жаңа
білім алуға деген құштарлық туғызады. Интерактивті тақта ақпаратты кеңінен
ұсыну құралы болып келеді және баланың мотивациясын күшейтеді.
Мультимедиалық технологияларды пайдалану арқылы (түс, графика, дыбыс,
замануи видеотехникалық құралдар) түрлі жағдайлар мен ортаны моделдеуге
болады. Мультимедиалық бағдарламаларға еңгізілген ойын компоненттері
үйренушінің таңымдық әрекетін белсендіреді және материалды ұғынуды
күшейтеді.Оқытуда пайдаланатын интерактивті құралдар: тақта, компьютерлер
балаларды диагностикалауда жақсы кӛмекші болып келеді:
Зейінің дамытуда
Есте сақтау қабілетін дамытуда
Ойлау қабілетін дамытуда
Тілін
Жеке тұлғасын дамытуда
Оқу әрекетінің дағдыларын қалыптастыруда
221
Ақпараттық мәдениетке бейімдеу – ол тек ғана компьютерлік суаттылық емес,
соңымен қатар этикалық, эстетикалық және интеллектуальдық сезімін меңгеруі
болып табылады. Балалардың оңай түрде түрлі электронды, компьютерлік
жаңалықтармен жұмыстана білу тәсілдерін меңгеруі сӛзсіз. Бала бір минутта 1
мыңға дейін шартты бірлік ақпаратты қабылдап ӛндей алады, ал кӛру органдары
«қосылғанда» 100 мың шартты бірлік ақпаратты қабылдайды деген эксперимент
арқылы дәлелденген. Мектепке дейінгі ересек жастағы балада ырықсыз зейіні
жақсы дамығаны белгілі, бірақ балаға ақпарат қызықты, кӛрнекілік болғанда зейіні
жинақталатыны, жағымды эмоциялар туғызатыны да белгілі. Компьютерді біріккен
және ӛзбетімен әрекеттенуде қолдану баланың мотивациясын кӛтеру және оқуға
деген жекелендіруінің бір тиімді тәсілі болып келеді, шығармашылық қабілеттерін
дамытады және жағымды эмоциялық фон туғызады. Осыдан АКТ-ні оқытуда
пайдаланудың тиімділігі кӛрінеді.Мектепке дейінгі мекемелерде АКТ пайдалану
балаларда қоршаған ортаның ақпарат ағымын бағдарлай білу дағдыларын
дамытуға, ақпаратпен жұмыстанудың практикалық тәсілдерін меңгеруге
кӛмектеседі, заманауи техникалық құралдар арқылы ақпаратпен бӛлісу дағдыларын
дамытады.Оқу іс-әрекеттерінде АКТ пайдалану түсіндірмелі-иллюстративтік оқыту
тәсілінен гӛрі әрекет жасауға кӛшу мүмкіндігін береді, бала педагогикалық
ықпалдын пассивті обьектісі емес, белсенді субьекті болады. Осы, мектепке дейінгі
балаларды саналы білім алуға әкеледі. Интерактивті оқу іс-әрекеттерін ӛткізу
бӛлмесі келесі міндеттерді орындайды:
балаларды жаңа технологиялар арқылы оқыту;
сауық және ойын орталығы;
мұнда кӛлемді білімдендіру және сауықтыру міндеттер орындалады;
балаларға және тәрбиешілерге жұмыстануға ӛте жағымды жағдайлар
туғызады;
балаларды компьютерлік технологияның мүмкіндіктері мен дағдыларымен
таныстырады.
Интерактивті тақтаны пайдалану оқытуда интерактивті кешендерді
пайдалану сапалы, қызықты және оңтайлы болып келеді. Электрондық
мультимедиялық бағдарламаларды дәстүрлі оқыту және педагогикалық
инновациялармен қатар, оқыту үрдісінде үнемі қолдану дайындығы әртүрлі
деңгейдегі балаларды оқыту тиімділігін кӛтереді. Бірнеше технологиялардың
пайдаланудың
әсері,
оқыту
нәтижесінін
сапасын
күшейтеді.
Электрондық жүйеде оқытуда мультимедияны пайдалану, балаларға
ақпаратты беру жылдамдығын, оны түсінуді кӛтеріп ғана қоймай, соңымен қатар
мынандай маңызды сапаларды интуиция, образдық ойлауын дамытады.
Достарыңызбен бөлісу: |