«развитие науки и инновации в современном мире: проблемы и перспективы»

12 
 
Summary 
 
The autor of this article discusses the features of prosecutor`s supervision in the application of 
legislation of the novel 
 
Бірде  ғұлама  ғалым  Әбу-Насыр-Әл-Фараби:  «Әуелі  дұрысын  білу  керек, 
дұрысы білінсе, қателік те білінеді. Алайда, алдымен, қателік білінсе, дұрыстыққа 
қол  жеткізе  алмайсыз»-деген  екен.  Дұрысын  білу  -  әділдікке  апаратын  жол. 
Әділеттілікке  жете  алмау  –  еліміздің  қылмыстылықтың,  оның  ішінде  сыбайлас 
жемқорлық  пен  кӛлеңкелі  кәсіпкерліктің  шырмауына  түсетіні  анық.    Бұл  ретте 
Республикамыздың алдына қойған мақсаттарына қол жеткізуіне кері әсерін тигізіп, 
мемлекетіміздің  дамуына,  оның  экономикалық  ӛсуі  мен  саяси  тұрақтылығына 
қауіп–қатер тӛнеді.  
Прокурор  кім?  Ол  туралы  біз  не  білеміз?  Прокурор  десе  ең  алдымен  кӛз 
алдымызға  сот  процесі  елестейді.  Ондағы  үстіне  оқалы  бешпент  киген  адамды 
қаралаушы деп түсінеміз. Ары кеткенде мемлекеттік айыптаушы, тағылған айыпты 
қолдаушы деп ұғынамыз. Одан да тереңірек  үңілсек, прокуратураны заңды бұзған 
адамды  қамау  үшін  санкция  беруші,  қылмыскердің  үстінен  қылмыстық  іс 
қозғайтын  орган  деп  түсінетінбіз.  Қысқасы,  «прокурор»,  «прокуратура»  деген 
сӛздерді  тек  қылмысқа  байланысты  ұғым  деген,  қамауға  алатын  «әзірейілдей» 
кӛреміз. Халқымыздың  «Дәмденген қарсақ құлағымен ін қазар»  - деген дана сӛзін 
ескерер болсақ, сол әкі қылмыскердің кінәсін заң жүзінде дәлелдей отырып, еңбегі 
мен  ақылын  әділдіктің  арнасынан  асырмай  жаза  тағайындауға  ат  салысқан 
прокурорды,  сол  қылмыскерден  жапа  шеккен  жәбірленушінің  Ата  заңымызда, 
сондай-ақ  басқа  да  нормативті-құқықтық  актілерде  кӛрсетілген  құқықтарын 
қорғаушы  ретінде  кӛз  алдымызға  барлық  кезде  елестету  мүмкін  емес.  Бұл 
органның,  онда  жұмыс  істейтін  лауазымды  адамдардың  қоғамдық  тәртіпті 
сақтаудағы басты тұлға екендігін, прокуратураның сенің туылған күніңнен бастап, 
ӛле-ӛлгенше  бүкіл  ӛміріңді,  тұрмыс-тіршілігіңді  қорғаушы  орган  екенін  түсіне 
бермейміз.  Түсінген  күннің  ӛзінде  оған  зер  салып,  оның  қызметіне  функциясына, 
атқаратын міндетіне тереңірек үңілмейміз.  
Әрине, мұның бәрі сонау отызыншы жылдардағы  «шаш ал десе бас алатын» 
тоталитарлық  заманда  қалыптасып  қалған  үрейдің  санамызда  мықтап  орын 
алғандығының  нәтижесі.  Ешқандай  кінәсі  жоқ  адамды  қамап,  «үштік»  дейтін 
соттың заңсыз үкімі шығу үшін сол кезде прокурордың ӛзін жазықсыздың үстінен 
санкция  беруге  зорлықпен  кӛндірген  заман  болған.  Санамыздан  бұл  да  әлі  кете 
қойған  жоқ.  Әйтпесе,  прокурор  әзірейіл  емес.  Ол  да  Қазақстан  Республикасының 
қатардағы  азаматы.  Ол  мемлекетіміздің  мемлекеттігін  жеке  және  заңды 
тұлғалардың құқықтарын қорғайтын, заңның айнасы, тәртіп сақшысы, заңдылықты 
нығайтушы.  Прокуратураның  жұмысы  сан-салалы,  азаматтың,  тұрмыстың, 
экономикалық  қатынаста  ол  бәріміздің  мүддемізді  қорғайды.  Соның  бір  дәлелі 
бүгінгі тақырып.   
Жалпы  қылмыстылықпен  қатар  прокурор  адамдармен  манипуляциялау 
қылмыстарындағы  кінәліні  анықтап,  оған  жаза  тағайындауда  заң  шеңберінде 
қадағалау  жасап  қана  қоймай,  сонымен  қатар  келтірілген  залал,  зардаптардың 
орнын толыру да оның функционалды міндеттеріне кіреді. Бұл зардаптардың басым 
кӛпшілігі,  ең  кӛп  соммадағысы  экономикалық  қызмет  саласында  болып  жатқан 
қылмыстарда орын алады.   
ҚР  Бас  прокуроры  13.06.2006ж.  «Қылмыс  салдарынан  келтірілген  залалды 
қайтару  қызметтерін  жандандыру»  бұйрығына  қол  қойылған  болатын[1].  Сол 
жылғы  қылмыстардан  туындаған  мүліктік  залалдардың  90%-ы  ӛндірілген.  Құқық 

13 
 
қорғау  органдарының  қызметінде  бұл  шараларды  жандандырып  қана  қоймай, 
ашылмай  қалған  қылмыстар  бойынша  жәбірленушіге  келтірілген  залалдарды 
қайтару  мәселелері  қарастырылған  абзал.  Осы  орайда,  қылмыс  салдарынан 
келтірілген  залалды  қайтару  мақсатында  қор  құру  қажеттігі,  заман  талабы.  Ол 
қорды  соттың  заңды  күшіне  енген  үкімі  мен  шешімінің  негізінде  кінәлі  деп 
танылған  сотталушылардың  тәркіленген  мүлкі  мен  жазасын  ӛтеу  мекемелеріндегі 
еңбектерінен құрған заңды болар. Бұл ҚР Қылмыстық кодекстің 52-шы бабындағы 
жаза мақсаттарының негізінде жүзеге аспақ.   
Дегенмен,  мұны  жүзеге  асырмас  бұрын,  алдын  ала  тергеу  мен  анықтама 
жүргізудің сапасы бірінші кезекте тұрғаны. 
Қылмыстылықтың  алдын  алу  шаралары  ретінде  орасан  зор  орын  алтын 
арнайы  мамандандырылған  тұлғалардың  да  қатысы  бар.  Атап  ӛтетін  болсақ,  ол  – 
маман-криминолог.  Маман-криминолог  –  арнайы  криминологиялық  білімі  бар, 
«криминология» мамандығы бойынша аға ғылыми қызметкер, профессор атағы бар 
немесе криминологиялық зерттеулермен, криминологияны оқытумен айналысатын 
және маман-криминологтердің қатысуымен тиісті қызметке аттестатталған адам. 
Криминологиялық  сараптама  жүргізу  бір  немесе  бірнеше  маман-
криминологтарға  немесе  ғылыми-зерттеу  мекемесінің  не  жоғару  оқу  орнының 
криминологиялық  бӛлімшесіне,  егер  ондай  бар  болса,  криминологиялық  қызмет 
бӛлімшелерінің қызметкерлеріне немесе криминологтардың заңды тіркелген кәсіби 
ұйымына  жүктеледі.    Ӛз  қорытындысын  тиісті  сілтемемен  негіздеу  үшін  маман-
кримимнологтар,  қажетті  жағдайларда,  басқа  мамандардың  консультацияларын 
алады және олардың тұжырымдарын пайдаланады. 
Егер  криминолог  ӛзінің  алдына  қойылған  мәселелерін  кеңірек  зерттеу  және 
заң жобаларына және басқа нормотивтік құқықтық актілерге жан-жақты баға беру 
керек  деген  қорытындыға  келсе,  ол  тапсырыс  беруші  алдына  зерттеу  шеңберін 
кеңейту және басқа мамандар шақырып кешенді сараптама жүргізу туралы мәселе 
қояды. 
Нақты  сарапшыны  таңдағанда  оның  криминологиялық  мамандануы, 
біліктілігі,  тиісті  жобаға  немесе  қолданыстағы  нормативтік  заң  актісіне  жеке 
мүдделі еместігі, дұрыс және кәсиби зерттеулер жүргізуге қабілеттілігі ескеріледі. 
Қылмыстылықты  зерттеп-зерделеп,  оның  алдын  алуда  қолданылатын 
шараларды  кӛрсетіп  отыратын  жоғарыда  аталған  маман-криминологтар 
прокуратура  органдарында  қажет.  Біріншіден,  құқыққорғау  органдарының 
қызметтерін  үйлестіруші  орган,  (прокурор  координатор),  екіншіден  ҚР  Бас 
прокурорының  ӛкімінде  (распоряжениесінде),  №1  инструкция  бойынша 
қылмыстың  ашылуына  алдын  ала  тергеу  мен  анықтама  жүргізуші  органдарымен 
қатар  прокурорда  міндетті,  сондай-ақ  қылмыстың  ӛсуі,  динамикасы  туралы  және 
т.б.  мәліметтер  прокуратураға  қарасты  Құқықтық  статистика  мен  хабарламалар 
Орталығында  (ЦПСиИ)  бар[2].  Оларды  жоғарғы  оқу  орнындағы  ғылыми 
дәрежелері  мен  атақтары  бар  оқытушылар  қатарынан  толықтырылуы  қажет. 
Сонымен  қатар  бұл  іс-шаралар  жоғарғы  оқу  орындарын  мен  құқық  қорғау 
органдарынаның ғылыми зерттеу орталықтарын құра отырып, олардың арасындағы 
байланыстың жоғарлауына алып келеді. 
Сонымен  қатар,  бұл  орталықпен  бірге  жүргізілетін  іс  шараларда  «ҚР 
прокуратурасы  туралы»  заңның  6-бабын  басшылыққа  ала  отырып,  Қаржы,  салық, 
банк,  бағалы  қағаздар,  құрылыс  ж.т.б.  саладағы  арнайы  мамандарды  қатыстыру 
арқылы 
прокурорлық 
тексерістерді 
жүргізуі 
қылмыстарды 
ашу 
мен 
қылмыстылықтың алдын алуда үлкен тиімділігі болады[3]. 

14 
 
Қазіргі  кезде,  қылмыстық  пен  қылмыстық  іс  жүргізу  заңнамаларының 
мақсаттарын  жүзеге  асыруда,  Қылмыстық  пен  Қылмыстық  іс  жүргізу  кодекстері 
бір-бірімен  тығыз  байланыста  болады.  Қылмыстық  кодекспен  байланыссыз 
Қылмыстық  іс  жүргізу  кодексінің  ережелері  ешқашан  еш  жерде  қолданылмайды. 
Жаңа  Қылмыстық  кодекстің  қабылдануы  әрдайым  жаңа  Қылмыстық  іс  жүргізу 
кодексінің  қабылдауына  себеп  болады.  Демек,  қылмыстық  –  құқықтық 
қатынастарды  тек  қылмыстық  іс  жүргізу  түрінде  ғана  жүзеге  асыруға  болады. 
Қылмысқа  қатысты  субъективті  факторларға  қарамастан  оған  Қылмыстық  
кодекстің  нақты  бабын  қолдану  тәртібі  біріңғай  болуға  тиіс.  Қылмыстық  құқық 
нормасын қолдану процедурасы қылмыстық іс жүргізу заңында орнықтырылған.  
«Ағаш ұрлау туралы заң жӛніндегі айтыстар» деген еңбегінде К. Маркс былай 
деп жазған: «Мысалы, ӛсімдіктер нысандары ӛсімдіктермен, ал жануарлар нысаны 
–  жануарлардың  етімен  және  қанымен  қаншалықты  тығыз  байланысты  болса,  сот 
процесі  мен  құқық  бір-бірімен  соншалықты  тығыз  байланысты.  Бір  ғана  рух  сот 
процесін  де,  заңды  да  жандандыруға  тиіс,  ӛйткені  процесс  заңның  ӛмір  нысаны 
ғана,  демек,  оның  ішкі  ӛмірінің  кӛрінісі...  Егер  нысан  мазмұн  нысаны  болып 
табылмаса, онда ешқандай құныдылық болмайды» [4].  
Алайда, аталған екі заңдардың арасында да алшақтық туындайтын мәселелер 
жоқ емес. 
ҚР  Қылмыстық  кодексі  33-бабының  1-тармағында  Қылмыстық  жазаланатын 
іс-әрекет  жасаған  адамды  мемлекеттiк  органдарға  жеткiзу  және  оның  жаңа 
қолсұғушылық  жасау  мүмкiндiгiн  тыю  үшiн  ұстап  алу  кезiнде  оған  зиян  келтiру, 
егер  мұндай  адамды  ӛзге  амалдармен  ұстау  мүмкiн  болмаса  және  бұл  ретте  осы 
үшiн  қажеттi  шаралар  шегінен  шығуға  жол  берiлмеген  болса,  қылмыстық  құқық 
бұзушылық болып табылмайды делінген[5].  
        Ал,  ҚР  Қылмыстық  процестік  кодексі  130-бабының  1-тармақшасында, 
жәбiрленушiнiң,  сондай-ақ  кез  келген  ӛзге  азаматтың  қылмыстық  құқық 
бұзушылық  жасаған  адамды  оның  ӛзге  де  қолсұғушылықтар  жасау  мүмкiндiгiнiң 
жолын  кесу  мақсатында  ұстап  алуға  және  оны  қылмыстық  қудалау  органына 
немесе ӛзге де мемлекеттік билік органына беру не жеткізу үшін оның жүріп-тұру 
еркіндігін шектеуге құқығы бар[6].  
 
Айыптау  үкімі  қоғамдық-қауіпті  әрекеттердің  барлығын  нақтылайды  және 
тұлғаның қоғамға  қауіпті  іс  әрекет  еткенін  жариялайды,  яғни  оны  қылмыскер  деп 
таниды.  Аталған  тӛтенше  акт  кінәліге  ғана  емес,  сонымен  қатар  мемлекетке  де 
ауыр. К.Маркстің пікірінше: «әр азаматын қылмыскер деп таныған сайын мемлекет 
ӛзінің жанды жерлерін шауып алып тастап отырады» [4].   Сондықтан, мемлекет ӛз 
азаматтарынан  айырылмас  үшін,  қоғамдық  қатынастарды  реттеп  отырған 
заңнамаларға  толықтырулар  мен  ӛзгертулер  ӛз  уақытында  енгізілуі  не  жаңа  заң 
қабылдауға тиіс. Солардың бірі - жаңа ҚР Қылмыстық және Қылмыстық процестік 
кодекстердің қабылдануы. 193-бабының бӛліктері мен ескі ҚР іс жүргізу кодексінің 
197-бабындағы  ерекшеліктерін  салыстырмалы  түрде  қылмыстық  iзге  түсу  мен 
қылмыстық iстердi тергеу кезiнде заңдылықты қадағалауды жүзеге асыра отырып, 
прокурордың 12-тармағында, анықтау органынан қылмыстық істі алып қояды және 
алдын  ала   тергеу  органына  береді;  айрықша  жағдайларда  тергеудің  толық 
және  объективті болуын қамтамасыз ету мақсатында алдын ала тергеу органының 
жазбаша  ӛтініші  бойынша  не  ӛз  бастамашылығымен  істі  алдын  ала  тергеудің  бір 
органынан  екінші  органына  береді  не  ӛзінің  іс  жүргізуіне  қабылдайды  және  осы 
Кодексте  белгіленген  тергеуде  болу  ретіне  қарамастан,  оған  тергеу 
жүргізеді, Айрықша  ӛкілеттіліктері  193-баптың  12-бӛлігі  және  процестік 
келісімдерге  тоқтала  кетсек,  сотқа  дейінгі  тергеп-тексеруді  жүзеге  асыратын 

15 
 
органнан істі алып қояды және оны сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басқа органына 
береді;  айрықша  жағдайларда  тергеп-тексерудің  объективті  және  жеткілікті 
болуын  қамтамасыз  ету  мақсатында  қылмыстық  қудалау  органының  жазбаша 
ӛтінішхаты  бойынша  не  ӛз  бастамасы  бойынша  істі  бір  органнан  екінші  органға 
береді не ӛзінің іс жүргізуіне қабылдайды және оларды осы Кодексте белгіленген 
тергеулігіне қарамастан тергеп-тексереді; 
Қарастырып 
отырған 
қылмыстардың 
алдын 
алуда, 
лауазымды 
қылмыскерлерді  құрықтауда  прокуратура  органдарының  алар  орны  ерекше.  В.В. 
Клочковтың  пікірінше:  «Прокуратура  органдары  функцияларының  маңызын,  
мемлекет  пен  құқықтың  айқындаған  бағыт,  мақсаттарымен    байланыстағы 
функцияларымен  түсіну  қажет».  Аталған  функциялар  арасындағы  байланысты  
Сократтың  пікірімен  түсіндіріп  кӛрсек.  Сократ:  «Ең  бастысы  –  жақсы  заңдардың 
қалыптылығы  мен  заңды  сыйлайтын  азаматтар,  сонымен  қатар  білетіндерің 
басқаруы»  -  деп  кӛрсеткен.  Дегенмен,  қазіргі  таңның  проблемаларын  шешуде 
прокуратура  органдарының  барлық  қызметкерлері  талаптарға  сай  келе  бермейтіні 
мәлім.  Бұған  елбасымыздың  тапсырмасымен  құқық  қорғау  органдарында  2012 
жылы  жүргізілген  кезектен  тыс  аттестациясының  қорытындысы  дәлел. 
Аттестацияны  ӛткізгенге  дейін  жоғары  тұлғалы  республика  және  облыстар 
деңгейіндегі 28 басшының (оның ішінде прокуратура органдары қызметкерлері де 
бар)  ӛз  формаларын  шеше  отырып,  карераларын  тоқтатуы  кездесіп  отыр.  Сол 
мәселелерді  шешуде,  прокуратура  органдарының  мақсаттары  мен  бағыттары  ӛз 
қызметкерлеріменен  сай  келу  үшін,  олардың  біліктіліктерін  арттыру  мақсатында 
келесі шаралар жүзеге асырылса: 
1.  Прокуратура  органдары  қызметкерлерінің  біліктіліктерін  арттыру 
институттары  мен  орталықтарында  психолог  мамандарының  қызметтерін  кеңінен 
қолдану. 
2. 
Аттестация 
кезеңінде 
прокуратура 
органдарындағы 
басшылық 
құрамындағы  тұлғаларға  қызметтеріндегі  мәселелері  мен  оның  шешу  жолдары 
туралы мақалаларды бұқарат ақпарат құралдарында жариялауды міндеттеу. 
3.  Прокуратура  органдарында  10  жылдан  астам  еңбек  ӛтілімі  бар 
қызметкерлерге  кәсіби дайындықты арттыруы кезеңінде 20 беттен кем болмайтын 
тәжірибедегі  заңнамаларды  қолданудың  проблемалары  туралы  аттестациялық 
жұмыстарын қорғауды міндеттеу. 
4.  Аттестацияны  ӛткізгенге  дейін  екі  жыл  ішінде  құқық  магистрі    атағын  
алған  прокуратура  органдарының  қызметкерлеріне  кәсіби  біліктілігін  арттыру 
аттестациясын қысқартылған мерзімде, яғни екі апта ішінде ӛту мүмкіндігі берілсе. 
5.  Прокуратура  органдары  мен  жоғарғы  оқу  орындары  бірлесе  отырып 
ғылыми  зерттеу  орталықтарын  ашып,  тыңдаушылардың  біліктілігін  арттыруда 
профессорлық-оқытушылық  құрамымен  дәріс  оқытылып,  практикалық  сабақтар 
жүргізуге мүмкіндіктер жасалынса.      
6.  Тыңдаушыларға  прокуратура  органдары  қызметкерлерімен  оқылатын 
дәрістер жоғарғы оқу  орны професорлық-оқытушылық құрамымен рецензияланса.  
 
Аталған  іс  шаралар  тәжірибеде  орын  алып  отырса,  ҚР  Конституциясының 
83-бабындағы  прокурорларға  қойылған  міндеттемелер  нақты  орындалар  деген 
үміттеміз.   
                                                                   Әдебиеттер 
 
1. ҚР Бас прокурорының 13.06.2006ж. «Қылмыс салдарынан Келтірілген залалды қайтару 
қызметтерін жандандыру» бұйрығы. 
2.  ҚР  Бас  прокурорының  №1  ӛкімі  «Алдын  ала  тергеу  мен  анықтама  жүргізудегі 
прокурорлық қадағалау». 

16 
 
3.«ҚР Прокуратурасы туралы» Заңы, Алматы: ЮРИСТ, 2013. – 23б. 
4.Маркс К., Энгельс Ф. Соч.2-е.  изд., т.1,с.120, 122,157.   
5. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі 2014 жылғы 3 шілдедегі № 226-V ҚРЗ 
6. Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік Кодексі 2014 жылғы 4 шілдедегі № 
231-V ҚРЗ 
 
УДК 343.132 
 
КРИМИНАЛИСТИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА ЮРИДИЧЕСКИХ КАДРОВ КАК 
ВАЖНЕЙШИЙ ФАКТОР МОДЕРНИЗАЦИИ СОВРЕМЕННОГО ЮРИДИЧЕСКОГО 
ОБРАЗОВАНИЯ 
 
Есенбекова Гульжан Базарбаевна 
магистр юридических наук университет «Туран-Астана» г.Астана, Казахстан 
 
Түйін 
Бұл  мақалада    оқитындардың  криминологиялық  білімдерінің  меңгерілу  кезінде  педагогикалық 
шеберлікті үздіксіз жетілдіру  мәселелері қарастырылады. 
 
Resume 
In this article issues of criminalistics preparation of students in the process of acquisition of criminalistics 
knowledge and skills, continuing improvement of teaching mastering are considered.  
 
Криминалистическая  подготовка  юридических  кадров  в  правовом 
демократическом государстве приобретает исключительное знание для воспитания 
профессионально  грамотных,  квалифицированных  специалистов,  способных 
осуществлять борьбу с преступностью, опираясь на положения науки. Правильное 
применение криминалистических знаний и умений является важнейшим фактором 
обеспечения законности в правосудии, защите интересов личности и государства. 
Наука  криминалистика,  являясь  элементов  правовой  культуры  общества, 
неразрывно  связана  со  всем  спектром  юридических  знаний,  а  также  со  многими 
отраслями естествознания, математики, общественными науками, что обеспечивает 
широкий  простор  для  ее  развития  и  активного  влияния  на  совершенствование 
правоохранительной деятельности. 
Важнейшим  условием  эффективной  криминалистической  подготовки 
является  творческий  подход  студентов  к  овладению  криминалистическими 
знаниями  и  умениями,  непрерывное  совершенствование  педагогического 
мастерства. 
Вопросы  совершенствования  методики  преподавания  криминалистики 
необходимо  начинать  с  разработки  концепции  криминалистической  подготовки 
юридических  кадров  и  руководствоваться  ею,  учитывая  рекомендации 
предлагаемых концептуальных основ [1]. 
На  наш  взгляд,  структура  концептуальных  основ  криминалистической 
подготовки должна включать: 
1.
 
Вводную часть (общие положения); 
2.
 
Методические основы криминалистической подготовки; 
3.
 
Рекомендации в области криминалистической дидактики; 
4.
 
Принципы  организации  научно-исследовательской  работы  в  области 
криминалистики в учебных заведениях; 
5.
 
Особенности  криминалистической  подготовки  в  системе  заочного 
обучения; 
6.
 
Исходные  положения  криминалистической  подготовки  научных  и 
педагогических кадров для учебных заведений; 

17 
 
7.
 
Организационное  обеспечение  реализации  концептуальных  основ 
криминалистической подготовки. 
В вводной части обосновывается назначение концептуальных основ, которые 
предназначены  для  того,    чтобы  аккумулировать  накопленный  за  многие 
десятилетия  опыт  криминалистической  подготовки  в  учебных  заведениях 
юридического профиля, придать ему динамизм, способствовать его обогащению и 
распространению.  Кроме  этого,  сформулировать  наиболее  принципиальные 
положения, определяющие организацию криминалистической подготовки, всячески 
содействовать  творческому  подходу  и  инициативе  в  совершенствовании  этой 
подготовки  в  каждом  учебном  заведении,  исходя  из  ее  уровня,  задач,  профиля 
учебного заведения, условий его функционирования. 
Методологические  основы  криминалистической  подготовки  представляет 
собой  систему  основанных  на  теории  познания  наиболее  принципиальных 
положений, определяющих направление, структуру и методы криминалистической 
подготовки в учебных заведениях. В методологии криминалистической подготовки 
необходимо  выделить:  а)  определение  задач  и  подготовки  исходя  из  специфики 
учебного  заведения;  б)  соотношение  учебного  курса  криминалистики  с 
положениями  науки  криминалистики;  в)  место  криминалистической  подготовки  в 
системе  других  учебных  дисциплин,  характер  взаимосвязи  с  ними;  г)  уровня 
криминалистической  подготовки,  преемственность  знаний  и  условия  перехода  к 
более  высокому  их  уровню;  д)  специализация  образования  и  криминалистическая 
подготовка;  е)  соотношение  элементов  теоретического  знания  и  практической 
подготовки  в  курсе  криминалистики;  ж)  связь  криминалистической  подготовки  с 
практикой  правоохранительных  органов;  з)  соотношение  логического  и 
исторического в криминалистической подготовке. 
Важнейшими 
методологическими 
условиями 
криминалистической 
подготовки  необходимо  считать:  а)  органическую  связь  криминалистической 
подготовки с  другими юридическими и специальными дисциплинами; б) научный 
рост  преподавателей,  совершенствование  их  педагогического  мастерства, 
неразрывную  связь  обучения  с  практикой  правоохранительных  органов;  в) 
творческий  поиск  и  внедрение  новых  более  эффективных  форм  и  методов 
криминалистической  подготовки;  г)  развитие  у  обучающихся  интереса  и 
профессиональной  потребности  в  овладении  криминалистикой,  творческого 
отношения к учебному процессу. 
Важное  методологическое  значение  имеет  соотношение  учебного  курса 
криминалистики  с  наукой-криминалистикой.  Существуют  некоторые  общие 
критерии  такого  соотношения,  когда:  а)  учебный  курс  разрабатывается  в  полном 
соответствии с положениями науки криминалистики, используются ее современные 
идеи и другие достижения; б) характер  криминалистической подготовки допускает 
самостоятельную  трактовку  в  научно-исследовательской  работе  преподавателем 
отдельных  положений  криминалистики,  если  такая  трактовка  не  противоречит 
нормам и теории права, подзаконным актам. 
Методология криминалистической подготовки определяется также ее местом 
в системе других учебных дисциплин и курсов и соотношением с ними. Поскольку 
криминалистическая  подготовка  является  органически  элементов  правовой 
культуры, 
необходимо 
достигнуть 
системообразующую 
связь 
курса 
криминалистики  с  курсами  уголовного  права  и  процесса,  криминологии, 
организации  расследования,  налогового  и  таможенного  права,  логики,  теории 
государства  и  права,  теории  ОРД,  судебной  медицины  и  судебной  психиатрии, 

18 
 
общей  и  судебной  психологии.  Каждое  учебное  заведение  определяет 
междисциплинарные связи в зависимости от уровня и задач подготовки [2]. 
В  настоящее  время  допускается  не  всегда  оправданное  дублирование 
учебного  материала  по  криминалистике  в  высших  учебных  заведениях,  не 
выдерживается  преемственность  знаний  и  многие  дидактические  принципы 
(например,  принцип  перехода  от  простого  к  сложному,  ситуационный  подход  и 
другие). Все это отрицательно сказывается на усвоении криминалистики. Попытки 
углубить знания за счет усиления теоретического аспекта, не всегда оправданы. В 
связи  с  этим  при  разработке  концепции  криминалистической  подготовки 
рекомендуется: 
-  содержание  и  объем  криминалистических  знаний  и  умений  провести  в 
соответствии  с  квалификационной  характеристикой  (квалификационными 
требованиями) и профилем специальности; 
-обеспечить,  чтобы  на  каждом  последующем  уровне  подготовки  была 
выдержана  преемственность  криминалистических  знаний  и  умений,  их 
последовательное расширение и углубление. 
В  методологическом  аспекте  в  концепциях  криминалистической  подготовки 
необходимо обратить внимание на соотношение теоретического и практического в 
курсе  криминалистики.  Между  этими  аспектами  криминалистической  подготовки 
должны  быть  найдены  отвечающие  ее  уровню  и  профилю  учебного  заведения 
разумные  соотношения.  Соответственно  этому  в  концепциях  рекомендуется 
рассмотреть:  а)  какие  именно  и  каким  образом  теоретические  положения 
криминалистики  связаны  с  ее  практическим  рекомендациями,  объясняют  их 
правомерность  и  эффективность  в  собирании,  изучении  и  использовании 
доказательств;  б)  какие  теоретические  положения  криминалистики,  в  частности, 
изучаемые  ею  закономерности  непосредственно  реализуются  в  практической 
деятельности  правоохранительных  органов;  в)  в  какой  последовательности 
целесообразно  компоновать  теоретический  материал  и  отработку  практических 
навыков  в  реализации  криминалистических  средств  и  методов;  г)  процентное 
соотношение  лекционных,  семинарских,  практических  и  других  форм  ведения 
учебного процесса, сквозные программы процесса обучения: практические занятии, 
использования  контрольно-обучающих  программ,  комплексные  спецкурсы, 
комплексные оперативно-тактические учения, стажировка студентов [3]. 
Криминалистика  относится  к  прикладным  наукам.  Одна  из  важнейших  ее 
задач состоит в разработке средств и методов работы с информацией об уголовном 
правонарушении. Поэтому связь  учебного курса с практикой правоохранительных 
органов - это условие развития криминалистики и криминалистической подготовки. 
Сущность  криминалистической  дидактики  состоит:  1)  в  разработке 
принципов обучения; 2) определение объема учебного материала в соответствии с 
задачами подготовки; 3) в применении наиболее эффективных методов обучения. 
Основными  дидактическими  принципами  криминалистической  подготовки, 
на  наш  взгляд,  являются:  а)  принцип  системности  знаний  и  системности  всего 
учебного процесса, предполагающего логическую взаимосвязь  учебных курсов; б) 
перехода  от  простого  к  сложному  в  освоении  предмета;  в)  принцип  активности 
обучения, сочетания теоретических знаний с практическими навыками; г) принцип 
преемственности  знаний;  д)  принцип  развивающего  творческого  обучения, 
обеспечивающий  самостоятельное  овладение  знаниями  и  умениями;  е)  принцип 
обратной  связи,  гарантирующий  проверку  знаний  и  умений  преподавателем;  ж) 
принцип  оптимизации  обучения,  предполагающий  выбор  наиболее  эффективных 
методов подготовки; з) принцип воспитательного обучения. 

19 
 
Наибольшее 
значение 
криминалистика 
приобретает 
в 
подготовке 
следователей 
и 
специалистов 
– 
криминалистов. 
Исходя 
из 
этого, 
криминалистическая дидактика должна быть ориентирована на глубокое освоение 
криминалистики  этими  специалистами  по  расширенным  и  профессионально-
ориентированным программам. 
Особое  место  в  криминалистической  дидактике  должно  быть  отведено 
методике  анализа  и  расширения  конкурентных  ситуаций,  возникающих  в 
раскрытии и расследовании преступлений. 
Криминалистическая  дидактика  предполагает  широкое  использование  всех 
видов  наглядности  во  всех  формах  учения.  Первостепенное  значение  имеет 
использование  криминалистических  полигонов,  криминалистических  лабораторий 
для  практического  закрепления  полученных  знаний,  а  также  персональных 
компьютеров  для  решения  ситуационных  задач  и  освоения  отдельных 
теоретических положений курса [4]. 
Научно-исследовательская  работа  в  области  криминалистики  необходима  во 
всех  учебных  заведениях,  на  всех  уровнях  подготовки  юридических  кадров.  В 
высших учебных заведениях она является обязательным компонентом деятельности 
вуза. 
Основными  направлениями  НИР  кафедры  в  области  криминалистики  в  вузе 
являются: а) развитие общей и частных криминалистических теорий, учений и идей 
по  наиболее  актуальным  для  этой  науки  и  практики  проблемам  раскрытия, 
расследования  и  предотвращения  преступлений;  б)  разработка  новых  и  
совершенствование имеющихся средств и методов криминалистической техники; в) 
теоретическое  обоснование  и  разработка  организационных,  правовых  и  иных 
вопросов  внедрения  в  практику  правоохранительных  органов  средств 
автоматизации,  алгоритмизации  и  компьютерных  систем;  г)  совершенствование 
криминалистической  тактики  и  методики  расследования  отдельных  видов 
преступлений;  д)  общие  вопросы  организации  криминалистических  экспертиз, 
обобщение  опыта  работы  экспертных  учреждений,  разработка  новых  методик  и 
специальных средств для производства криминалистических экспертиз; е) вопросы 
криминалистической 
дидактики, 
организации 
учебного 
процесса 
по 
криминалистике в учебных заведениях; ж) развитие криминалистики за рубежом и 
т.д. 
Заочная  криминалистическая  подготовка  имеет  ряд  особенностей:  а)  она 
рассчитана  на  лиц,  имеющих  опыт  практической  работы;  б)  проводится  по 
усеченному тематическому плану по сравнению с очной подготовкой и в силу этого 
носит отчетливо выраженный ознакомительный характер; в) очные формы занятий 
в  ней  сведены  к  минимуму;    г)  предполагает  самостоятельное  овладение 
теоретическими  знаниями  и  практическими  навыками,  что  порождает  ряд 
дидактических трудностей. 
В  целях  повышения  качества  заочной  криминалистической  подготовки 
целесообразно:  а)  увеличить  аудиторное  время  на  изучение  криминалистики, 
главным  образом,  для  выполнения  криминалистических  практикумов  по  технике, 
тактике  и  методике,  чтобы  исключить  формализм  в  этой  форме  обучения  и 
обеспечить  ее  действенность;  б)  перейти  на  систему  индивидуального 
планирования  учебной  работы  каждым  студентом  с  учетом  его  служебной 
деятельности;    в)  практиковать  участие  студентов  в  научной  работе  кафедр, 
подготовку  рефератов  по  обобщению  опыта  раскрытия  и  расследования 
преступлений, изучению архивных уголовных дел и других материалов. 

20 
 
В  заочной  криминалистической  подготовке  должны  быть  использованы  и 
другие дидактические средства  и методы обучения, способствующие творческому 
освоению криминалистики. 
Организационное  обеспечение  реализации  концепции  криминалистической 
подготовки в каждом  учебном заведении должны: а) отражать  уровень и профиль 
учебного  заведения;  б)  соответствовать  учебному  плану;  в)  концентрировать 
сложившийся  опыт  криминалистической  подготовки,  связи  с  практикой  опыт 
научной работы; г) отражать формы связей с другими кафедрами, а также характер 
межпредметных связей; д) ориентировать педагогический коллектив на изыскание 
и  внедрение  новых  прогрессивных  форм  и  методов  учебной,  научной  и 
воспитательной работы в области криминалистики. 
Концепция 
криминалистической 
подготовки 
является 
документов, 
определяющим  содержание  системы  методического  обеспечения  учебного 
процесса. 
Создание концепций криминалистической подготовки надо рассматривать как 
серьезную  научно-методическую  работу,  а  ее  опыт  освещать  в  статьях, 
магистерских,  докторских  диссертациях  по  криминалистической  проблематике, 
обсуждать  на  научно-методических  конференциях,  теоретико-методологических  и 
методических семинарах профессорско-преподавательского состава. 

жүктеу/скачать 4,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: