Редакторы Кәмшат Әбілқызы Суретшісі Ақназ Молдаш Роман туралы
«ӘРКІМНІҢ ӨЗ БОРЫШЫ БАР, ПОЛЛИАННА!»
жүктеу/скачать 223,9 Kb.
|
| 6. «ӘРКІМНІҢ ӨЗ БОРЫШЫ БАР, ПОЛЛИАННА!»
Поллианна таңғы жетіде оянды. Оның бөлмесіне әлі күн сәулесі түсіп үлгерген жоқ, себебі терезе оңтүстік батысқа қарайтын. Есесіне Поллианна таңғы шуаққа оранған ашық аспанды көрді де, бүгінгі күннің тамаша болатынын сезді. Шатырдағы кішкентай үйшік кешегі күнге қарағанда салқындау болды. Бірақ Поллианна терезеден соққан таза, салқын ауаны қуана, құшырлана жұтты. Құстардың сайрағанын естігісі келіп, терезеге қарады. Терезеден тәтесін көрді де, амандасуға жүгіре жөнелді. Бөлме есігін айқара ашық қалдырып, баспалдақтармен құйындай зырғып өтіп, қонақ бөлмедегі кіреберіс есіктен бақшаға қарай ытқып шықты. Полли тәтесі бір егде кісімен раушан гүлдерінің қасында әңгімелесіп тұр. Ол бақташыға бірнәрсе айтып жатыр. Дәл осы сәтте Поллианна жүгіріп келіп, тәтесінің мойнына асыла кетті. – Полли тәте! Полли тәте! Мен осы өмірде бар екеніме қуаныштымын! Тәтесі қатаң дауыспен: – Поллианна! – деді де, мойнына асылып тұрған Поллианнамен бірге көтеріліп. – Сен күнде осылай амандасасың ба? – деді таңырқап. – Жоқ, әрине, Полли тәте! Мен тек жақсы көретін адамдарыммен ғана осылай амандасамын. Мен таңертең терезеге қарадым да, сізді көрдім. Сіз менің тәтемсіз ғой, сіз «Әйелдер көмегі» ұйымынан емессіз және өте жақсы адамсыз. Мен шыдай алмай кеттім, Полли тәте! Сондықтан бөлмемнен жүгіріп шығып, сізді құшақтай алдым. Бүкірейген шал басын бұрып оларға қарап қалыпты. Полли бикеш қабағын шытып, ашулағандай болды. – Поллианна... сен... мен... Томас... – өзі не айтып тұрғанын түсінбей, шатасып, сәл абдырап қалды да: – бүгінше осы тұрғанымыз да жетер. Томас, сізге мына раушан гүлдері туралы бәрін айттым ғой деймін. Полли бикеш дереу бұрылып, үйіне асықты. – Сіз үнемі осы бақта жұмыс істеп жүресіз, мистер ... – деп кәрі бақташының атын білмей, Поллианна іркіліп қалды. Бақташы ата оған бұрылып қарады. Көзінде мұң бар екен. Жаңа ғана жылаған сияқты. Бірақ ол жыламапты. Жымиып қарап тұр. – Иә, бикеш, мен осы жердің бақташысымын. Бәрі мені қарт Том деп атайды. Бір белгісіз күш оның қолын кішкентай қызға қарай созды, толқынды сары шаштарын бір сипап өтті. – Сен анаңа қатты ұқсайды екенсің, қошақан. Мен сенің анаңды кішкентай кезінен бері білемін ғой. Мен көп жылдан бері осы бақта жұмыс істеймін. Поллианна тамағына бірдеңе тұрып қалғандай, жұтынып қалды. – Білетін бе едіңіз? – деді қайталап: – Сіз расында анамды білетін бе едіңіз? Ол сонда жұмақтағы періште емес, кішкентай тірі қыз болған ба? Том мырза, маған анам туралы айтып беріңізші? – деп Поллианна анасы жайлы естігісі келіп, жерге отыра кетті. Дәл осы мезетте үйден қоңыраудың сылдыры естілді. Асүйдің есігі сарт етіп ашылды да, ішінен Нэнси ханым атып шықты: – Поллианна бикеш! Таңертеңгі қоңырау – таңғы асқа шақыру. Егер басқа мезгілде соғылса, демек түскі не кешкі асқа шақыру болады. Есіңде болсын! – деді ол қыздың қасына ентіге жүгіріп келіп: – Осы қоңырауды естіген бойда бәрін тастай сала, асүйге жүгіруің керек. Егер сен осыны жақсылап ұғып алмасаң, бізден ақылдырақ біреу әлгі сенің ойыныңдағыдай, бізді қуанышқа бөлеуі мүмкін. Солай деді де, тыңдамаған балапанды тауық қораға кіргізген секілді қыздың арқасынан қақпақайлап, үйге қарай алып кетті. Таңғы астың алғашқы бес минуты тыныш өтті. Содан Полли тәтесінің көзіне үстел басында сайран құрған екі шыбын түсті. – Нэнси, біздің үйде шыбын қайдан жүр? – деді шытынып. – Білмеймін, ханым. Асүйде бірде-бір шыбын жоқ. Кеше Нэнси Поллианнаны іздеп жүріп, шатырдағы бөлменің терезелері ашық қалғанын байқамай қалған еді. – Мүмкін бұл менің шыбындарым шығар, – деді Поллианна. – Олар жоғары жақта өріп жүрді. Нэнси асүйден зытып шықты. Қолында шайға деп пісірген ыстық тәтті тоқаштарды үстелге қоймастан, өзімен бірге ала кетті. – Менің шыбындарым дейді?! Мұнымен не айтпақшысың? Олар үйде қайдан жүр? – Бәрі түсінікті ғой, Полли тәте. Олар есік пен терезе арқылы ұшып кірген. Олардың кейбірі даладан тура біздің үйге қарай ұшып бара жатқанын өз көзіммен көргенмін. – Сен көрдің бе? – деді Полли бикеш аса байқампаздықпен. – Сен өз терезелеріңді аштың ба? Терезеге әлі тор қойылмаған ғой! – Дұрыс, онда ешқандай тор жоқ. Осы кезде Нэнси ыстық тоқаштарды асүйге қайта әкелді. Түрінен түр қалмай, беті қызарып кетіпті. – Нэнси, – деді Полли бикеш суық кейіппен. – Ұстап тұрған тәтті тоқаштарды үстелге қоя салсаң, ештеңе етпес деп ойлаймын. Қазір барып Поллианнаның терезелерін жап. Ыдыстарды жуып болған соң, шыбын ұрғышты алып бөлмелердің бәрін аралап шық. Мына үйде бірде-бір шыбын қалмасын! – Поллианна! – деп сіңлісіне бұрылды. – Сенің бөлмеңе тор терезе алуға тапсырыс бердім. Мен өз айтқанымды орындамасам, біртүрлі қызық болар еді. Мен әрдайым сөзімде тұрып, борышымды орындайтын жанмын. Байқаймын, сен өз борыштарың туралы ұмытып кететін сияқтысың. Поллианнаның көзі шарасынан шыға жаздап таңғалды. – Борыштарымды ұмыттым ба? – деп қайталап сұрады. – Әрине, – деді тәтесі сөзін жалғап. – Қазір күн жылы. Мүмкін ыстық та шығар. Бірақ соған қарамастан, сенің борышың – күн суығанша терезелеріңді ашпау. Есіңде болсын, Поллианна, шыбындар жиіркенішті, сондай-ақ лас жәндіктер. Олар денсаулыққа өте зиян. Таңғы асты ішіп болған соң, саған шыбын туралы кішкентай кітапша беремін. Шыбындарды үйге кіргізуге болмайтынын әрқашан есіңде сақта! – Оқуға ма? – деді қуанған Поллианна. – Рақмет, мен кітап оқығанды жақсы көремін! Полли бикеш ауыр күрсінді де, езуін тез жиып алды. Поллианна тәтесінің бұл қылығын түсінбей, ұзақ ойланып тұрды. – Мен өзімді кінәлі сезініп тұрмын, Полли тәте, маған жүктелген міндеттер туралы білген жоқпын, енді олай істемеймін. Терезелерді жауып жүремін, – деді кінәлі дауыспен. Тәтесі жауап қайтармады. Ол таңғы ас біткенше ештеңе деп үн қатқан жоқ. Тамақ ішіп болған соң ғана кербез кейіпте кітап сөресіне қарай беттеді. Сөреден кішкентай кітапты алды да, жиеніне қайтып келді. – Мен саған осы кітап туралы айттым, Поллианна. Өз бөлмеңе бар да, осы кітапты оқы. Жарты сағаттан кейін сенің бөлмеңе келемін, саған қандай киім керек екенін талқылаймыз. Поллианна кішкентай кітапты алды да, мұқабасында тұрған шыбынның үлкейтілген бейнесіне қарап таңғалды. – Рақмет сізге, Полли тәте! – деді де, кері қарай жүгіре жөнелді. Полли бикеш түксиіп, бір сәт шарасыз күйде тұрып қалды да, бірден дәлізге шықты. Жиені бөмесіне қарай жүгіргені сонша, тапырлаған аяқ дыбысы шатырдағы бөлме жақтан естіліп жатты. Жарты сағаттан кейін Полли баланың бөлмесіне кірді. Поллианна тәтесін көргенде қуанышында шек болмады. – Полли тәте, қымбаттым! Рақмет сізге! Бұл өте қызық кітап екен. Шыбындардың соншалықты еңбекқор және көп нәрсені алып ұшатынын білмеппін... – Жә-жә, қоя ғой, – деп Полли қыздың әңгімесін бөліп жіберді. – Қазір басқа нәрсемен айналысамыз. Шкафтан киімдеріңді шығар. Мен олардың қандай күйде екенін көрейін. Саған шақ келмейтіннің бәрін Салливандарға жөнелту керек. Поллиана тәтесімен шыбындар жайлы тағы әңгімелескісі келген еді. Сондықтан шкафта тұрған киімдерін шығарғысы келмесе де шығарды. – Менің киімдерім сізге ұнамайтын шығар деп қорқамын. Соңғы уақытта «Әйелдер көмегіндегілерден» келген киімдердің ішінде не үлкендерге, не ұлдарға арналған киімдер ғана болды. Сіз мұндай киімдерді ешқашан кимеген боларсыз, Полли тәте? Поллидің жалт қарағанын көргенде, Поллианна сөзін қайтып алғысы келді. – Әрине, қалай ұмыттым? – деп дереу сөзін түзеуге көшті. – Бай адамдар ешқашан қайырымдылық көмек күтпейді ғой. Мен осы бөлмеде отырған соң ба, сіздің бай екеніңізді ұмытып кете беремін. Полли бикеш бұл сөздерден кейін ызаланып, беті қуарып кетті. Бірақ не айтарын білмей, үндемей отырып қалды. Поллианна тәтесін ұялтқанын сезер де емес. – Сонымен, бұл қайырымдылықтан келген заттарым, – деп сөзін түк болмағандай жалғастыра берді, – ішінде іліп алар ештеңе де жоқ деуге болар. Бұл заттардың бәрі ескі-құсқы ғой. Қалағаныңдай зат келмейтінін біліп тұрсаң да, бір жақсы бұйымдар күтіп жүресің, сондай зат шығып қалатындай үмітіңді үзбейсің, бірақ олай болмайды. Дәл осы көмектен кейін біз әкем екеумізге... – Поллианна бірден есін жиып, – маған ойнау қиын болды, – деді де, шкафтан көйлектерін тез-тез шығара бастады. – Киімдерім түк те әдемі емес, – деді де мұрнын тартып қойды. – Олар маған қара түсті көйлек алмақшы болған, бірақ ол ақшаға шіркеуге кілем аламыз деп шешті. Басқа көйлегім жоқ. Полли бикеш баланың киімдеріне саусағының ұшын тигізер-тигізбестен қарап шықты да, жиені мұндай қалған-құтқан киім кимеуі керек деп шешті. Жамалған киімдер тұрған жәшікке бұрылып та қарамады. – Ең әдемі киімдерімді қазір киіп жүрмін, – деді Поллианна сасқанынан. – «Әйелдер көмегі» мені киіндірген. Ол ұйымның төрайымы Жонс ханым шіркеу баспалдақтарына кілем алмаса да, маған көйлек-көншек алатынын айтты. Бірақ кейін бәрібір кілем алатын болды. Өйткені Уайт мырза – бай адам. Оған тоқылдаған дыбыстар жақпайды екен. Ол кісі жүйкесін жұқартқанша, жетпей тұрған ақшаны кілемге беретінін айтыпты. Менің ойымша, Уайт мырза жетім-жесірлерге көмек беріп жүргеніне қуануы керек. Жүйкесі нашар болғаны, әрине, жаман. Дегенмен оның ақшасы бар ғой. – Сен мектепке бардың ғой, иә? – деді тәтесі Поллианнаның жүрекжарды әңгімесін елемеген қалпы. – Әрине, Полли тәте. Сондай-ақ әкем мені... – бірден үндемей қалып, – менің айтқым келгені – өзім де үйде дайындалатынмын, – деді. Полли бикештің қабағы түсіп кетті. – Дұрыс-ақ! Күзде осындағы мектепке барасың. Холл мырза, яғни мектеп директоры сенің қай сыныпқа лайық екеніңді анықтайды. Ал әзірге маған күн сайын жарты сағаттан дауыстап кітап оқитын боласың. – Кітап оқығанды жақсы көремін. Егер менің дауыстап оқығанымды қаламасаңыз, мен ішімнен де оқи беремін. Шын айтам, Полли тәте. Іштей оқыған жақсы, өйткені кітапта ұзақ сөздер бар. Мен оларды ішімнен оқысам да болады, дауыстап оқысам айта алмай қалуым мүмкін. – Саған сенемін, – деді Полли салқын кейпін бұзбай. – Ал енді мына сұрағыма жауап берші. Сен музыкамен айналысып көрдің бе? – Көп емес. Мен күйсандықта ойнауды үйрене бастағанмын. Бірақ мен музыканы онша ұнатпаймын. Маған өзім ойнағаннан көрі, басқалардың ойнағанын тыңдаған ұнайды. Мысалы, Грей ханымды сүйіп тыңдаймын. Ол біздің шіркеуде ойнайтын және маған да үйрететін. Шынымды айтсам, мен музыканы үйренгім келеді. – Мүмкін, – деді Полли қасын керіп. – Әйтсе де, мен саған міндетті түрде музыкалық білім беруім керек. Ал тігін тіге білесің бе? – Иә, – деді, тәтесінің не айтқанын шала тыңдап. – Олар маған көп нәрсе үйреткісі келді. «Әйелдер көмегі» бұл істі де қолға алды, бірақ одан ештеңе шыққан жоқ. Жонс ханым инені дұрыс ұстамайтын. Уайт ханым болса тігіп үйрену үшін, кері қарай тігу керек дейтін, мүмкін керісінше айтқан да шығар, қазір есімде жоқ. Ал Гарриман ханым болса, жамаудың түкке де қажеті жоқ, сәйкесінше тігіп үйренудің де керегі жоқ деп санайтын. – Бұдан былай сен ондай бос сөздерді естімейтін боласың, Поллиана. Мен саған тігуді өзім үйретемін. Тамақ пісіруді де білмейтін шығарсың? Поллианна сақылдап күлді. – Олар осы жазда мені тамақ пісіруге де баулығысы келген. Бірақ одан да ештеңе шыққан жоқ. Мен ешнәрсе үйрене алмадым. «Әйелдер көмегіндегілер» бір-бірімен келісе алмайтын. Сосын айтыса беретін, айтыса беретін. Соңында олар мен әрқайсына кезекпен барып, тамақ істеуді үйренуім керек деп шешті. «Нені жақсы білеміз, соны саған да үйретеміз» деді. Біз нан жабудан бастадық. Бірақ әрқайсысы әрқалай дайындады. Соңында мен шоколад пен інжір қосылған бәліш қана жасауды үйрендім. Одан кейін бәрі бітті, – деп аяқтады сөзін. – Шоколад пен інжір қосылған бәліш! – деді Полли жақтырмай. – Ештеңе етпейді, біз бұл жағдайды түзейміз, – деді де аз уақыт ойланып. – Былай істейміз. Таңғы астан кейін сен өз бөлмеңді ретке келтіресің. Тоғыздан тоғыз жарымға дейін маған дауыстап кітап оқитын боласың. Тоғыз жарымнан он екіге дейін сәрсенбі мен сенбі күндері Нэнсиден тамақ істеуді үйренесің, ал басқа күндері біз екеуміз тігін тігеміз. Сонымен қатар, жақын арада мен саған әннен сабақ беретін мұғалім жалдауға тырысамын. Музыкамен түстен кейін айналысасың. Сіңлісіне алдағы күндердің тәртібін түсіндіріп болып, Полли бикеш бөлмеден шығып бара жатты. – Полли тәте! – деді қорқынышын жасыра алмаған Поллианна. – Мен сонда қашан өмір сүремін? Сіз маған жеке уақыт қалдырмадыңыз ғой! – Өмір сүру? Не айтып тұрғаныңды түсінбедім. Құдай бізді өзіне қайтармағанша, біз бәріміз өмір сүреміз. Адам немен айналысса да, өмір сүріп жатады. – Иә, әрине! Мен немен айналыссам да өмір сүремін, себебі демаламын және қимылдаймын. Бірақ ол өмір емес. Мысалы, мен ұйықтап жатқанда демаламын, бірақ өмір сүрмеймін ғой. Мен «өмір сүру» дегенді өзім не қаласам, соны істеймін деп түсінемін. Мысалы, ойнау, ішімнен оқу, жарға өрмелеу, Нэнсимен немесе бақта Том қартпен әңгімелесу, мына керемет көшенің бойындағы отбасылар туралы білу, жалпы алғанда айналамдағы қызықтың бәрін білгім келеді. Міне, осы – өмір. Ал жай ғана ауа жұту – мен үшін өмір емес. Полли бикеш жақтырмай қарады. – Мен сенімен қалай сөйлесу керек екенін білмеймін, Поллианна! Сенің ойнауға уақытың болады. Мен өз борышымды атқаруым керек. Ал менің борышым – сені оқыту, саған жақсы жағдай жасау. Ал сен өзіңнің борыштарыңды ұмытпа. Саған жұмсаған күшім, уақытым зая кетпесін. Поллинна тәтесіне түсінбей қарады. – Полли тәте! Сіз мені жақсылықты түсінбейтін адам деп ойлайсыз ба? Мен сізді жақсы көремін! Сіз менің жақын адамымсыз! Сіз «Әйелдер көмегіндегі» апайлар сияқты емессіз ғой! – Тамаша! Ендеше осыны ұмытпа! – деді де Полли есікке беттеді. Ол баспалдақпен төмен қарай түсіп келе жатқанда, Поллианнаның дауысы естілді. – Полли тәте, көйлектерімді не істейтінімізді айтпадыңыз ғой? Ол Полли бикештің күрсінген дауысын естіді. – Ол менің есімнен шығып кеттіпті ғой, Поллианна. Бүгін сағат екі жарымда Тимоти бізді қалаға апарады. Менің жиенім мұндай киім киіп жүрмейді. Егер сені осындай кейіпте жүргізіп қойсам, өз борышымды орындамаған болар едім. Енді Поллианна қатты күрсінді. Ол «міндет, борыш» деген сөздерді жек көре бастады. – Полли тәте! – деді ол жалынып. – Өз борышыңызға қуанып өмір сүру кіре ме? – Не? – деді тәтесі кейіп. Беті қызарып, ашудан булығып: – Бұдан былай маған сөз қайтарма, Поллианна! – деді де төменге түсті. Поллианна шатырдағы кішкентай бөлмесінде тұрған қатты орындыққа құлай кетті. Барлық түрлі-түсті бояулар араласып, сұп-сұр, сатпақ-сатпақ шимаққа айналғандай. Болашақ оған борышын өтеумен ғана шектеліп қалғандай. – Мен тәтеме жай ғана сұрақ қойдым ғой. Мен адам міндетті түрде қуанып өмір сүруге болатынын айттым. Поллианна өзінің жамау-жамау киімдеріне бірнеше минут үнсіз қарап тұрды. Сосын оларды шкафқа қайта сала бастады. – Жоқ, бұл борышқа қуануға болмайды. Егер... Ол ойланып қалды. – Жоқ, қуануға болады екен... борыш орындалғанда... жүктеу/скачать 223,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|