Қазақстандық балалардың жағдайын жақсарту жөніндегі мемлекеттік саясат әлемдік қоғамдастық белгілеген қағидаттарға, мақсаттар мен міндеттерге сәйкес жүзеге асырылады.
1948 жылы БҰҰ Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясын қабылдады, онда бірнеше баптар арнайы балаларға арналған. Онда «бала өзінің физикалық және ақыл-ойының жетілмегендігіне байланысты туғанға дейін де, туғаннан кейін де ерекше қорғау мен қамқорлыққа, оның ішінде тиісті құқықтық қорғауға мұқтаж» екендігі атап өтілді[2].
1959 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы бала құқықтарының декларациясын жариялады. Негізгі тезисі «Адамзат балаға бар жақсыны беруге міндетті» деген болатын. Декларацияда белгілі бір адам құқықтары ерекше қамқорлық пен назар аударуды қажет ететін балаларға тікелей қатысты, өйткені олар жас ерекшеліктеріне байланысты өте осал болып табылады. Декларация балалық шақты қорғауда үлкен рөл атқарды. Оның мазмұны балаларға мейірімділікке, әділдікке шақыру болды. Алайда, декларация тек кеңестік сипатта, оның нормалары міндетті емес. Декларация (латын тілінен - proclamation) міндетті емес, бұл негізгі қағидаларды, бағдарламалық ережелерді жариялайтын ұсыныстар.
Декларацияда ұлттық және халықаралық деңгейде балаларды қорғау мен әл-ауқатына қатысты 10 әлеуметтік-құқықтық қағида жарияланды. Ол ата-аналарды, мұғалімдерді, жергілікті билік пен үкіметті онда көрсетілген бостандық пен қадір-қасиет құқықтарын тануға шақырды, сонымен қатар әлемнің барлық бөліктеріндегі саясатқа айтарлықтай әсер етті.
Тағы бір нәрсе - конвенция. Бала құқықтары туралы конвенцияны Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1989 жылы 20 қарашада қабылдады. Бұл қол қойғандар бұлжытпай орындауы тиіс келісім. Конвенция ерекше әлеуметтік және моральдық маңызы бар құжат болып табылады, себебі ол баланы адамзаттың бір бөлігі ретінде тануды, оған қатысты кемсітушілікке жол бермеуді бекітеді. Конвенция балалардың мүдделерінің мемлекеттің, қоғамның, діннің және отбасының қажеттіліктерінен басымдығын жариялайды. Ол балалардың әлеуметтік жағынан аз қамтылған топтарына: жетімдерге, мүгедектерге, босқындарға және құқық бұзушыларға ерекше қамқорлық пен қоғамның қажеттілігін ерекше атап өтеді. Конвенция жоғары халықаралық стандарттағы құқықтық құжат болып табылады. Ол баланы толыққанды және толыққанды тұлға, дербес құқық субъектісі деп жариялайды. Балаға мұндай көзқарас еш жерде болған емес. Азаматтық саяси, экономикалық және мәдени адам құқықтарының бүкіл кешенін көрсететін балалардың құқықтарын анықтау. Конвенция сонымен қатар мемлекеттік жауапкершіліктің құқықтық нормаларын белгілейді, арнайы бақылау тетігін – БҰҰ-ның Бала құқықтары жөніндегі комитетін құрады. Конвенцияның негізгі идеясы – баланың жоғары мүддесі. Конвенцияның ережелері балалардың құқықтарын қамтамасыз ететін 4 негізгі талапқа негізделеді: өмір сүру, даму, қорғау және қоғамға белсенді қатысуды қамтамасыз ету. Конвенция бірқатар маңызды әлеуметтік-құқықтық принциптерді бекітеді. Ең бастысы, баланы толыққанды және толыққанды тұлға ретінде тану. Бұл балалардың ата-анасы мен басқа да қамқоршыларының қосымшасы ретінде емес, өз құқықтарында адам құқықтары болуы керек екенін мойындау. экономикалық және мәдени адам құқықтары. Конвенция сонымен қатар мемлекеттік жауапкершіліктің құқықтық нормаларын белгілейді, арнайы бақылау тетігін – БҰҰ-ның Бала құқықтары жөніндегі комитетін құрады. Конвенцияның негізгі идеясы – баланың жоғары мүддесі. Конвенцияның ережелері балалардың құқықтарын қамтамасыз ететін 4 негізгі талапқа негізделеді: өмір сүру, даму, қорғау және қоғамға белсенді қатысуды қамтамасыз ету. Конвенция бірқатар маңызды әлеуметтік-құқықтық принциптерді бекітеді. Ең бастысы, баланы толыққанды және толыққанды тұлға ретінде тану. Бұл балалардың ата-анасы мен басқа да қамқоршыларының қосымшасы ретінде емес, өз құқықтарында адам құқықтары болуы керек екенін мойындау. экономикалық және мәдени адам құқықтары. Конвенция сонымен қатар мемлекеттік жауапкершіліктің құқықтық нормаларын белгілейді, арнайы бақылау тетігін – БҰҰ-ның Бала құқықтары жөніндегі комитетін құрады. Конвенцияның негізгі идеясы – баланың жоғары мүддесі. Конвенцияның ережелері балалардың құқықтарын қамтамасыз ететін 4 негізгі талапқа негізделеді: өмір сүру, даму, қорғау және қоғамға белсенді қатысуды қамтамасыз ету. Конвенция бірқатар маңызды әлеуметтік-құқықтық принциптерді бекітеді. Ең бастысы, баланы толыққанды және толыққанды тұлға ретінде тану. Бұл балалардың ата-анасы мен басқа да қамқоршыларының қосымшасы ретінде емес, өз құқықтарында адам құқықтары болуы керек екенін мойындау. арнайы бақылау механизмін – БҰҰ-ның Бала құқықтары жөніндегі комитетін жасайды. Конвенцияның негізгі идеясы – баланың жоғары мүддесі. Конвенцияның ережелері балалардың құқықтарын қамтамасыз ететін 4 негізгі талапқа негізделеді: өмір сүру, даму, қорғау және қоғамға белсенді қатысуды қамтамасыз ету. Конвенция бірқатар маңызды әлеуметтік-құқықтық принциптерді бекітеді. Ең бастысы, баланы толыққанды және толыққанды тұлға ретінде тану. Бұл балалардың ата-анасы мен басқа да қамқоршыларының қосымшасы ретінде емес, өз құқықтарында адам құқықтары болуы керек екенін мойындау. арнайы бақылау механизмін – БҰҰ-ның Бала құқықтары жөніндегі комитетін жасайды. Конвенцияның негізгі идеясы – баланың жоғары мүддесі. Конвенцияның ережелері балалардың құқықтарын қамтамасыз ететін 4 негізгі талапқа негізделеді: өмір сүру, даму, қорғау және қоғамға белсенді қатысуды қамтамасыз ету. Конвенция бірқатар маңызды әлеуметтік-құқықтық принциптерді бекітеді. Ең бастысы, баланы толыққанды және толыққанды тұлға ретінде тану. Бұл балалардың ата-анасы мен басқа да қамқоршыларының қосымшасы ретінде емес, өз құқықтарында адам құқықтары болуы керек екенін мойындау. қорғау және қоғам өміріне белсенді қатысуын қамтамасыз ету. Конвенция бірқатар маңызды әлеуметтік-құқықтық принциптерді бекітеді. Ең бастысы, баланы толыққанды және толыққанды тұлға ретінде тану. Бұл балалардың ата-анасы мен басқа да қамқоршыларының қосымшасы ретінде емес, өз құқықтарында адам құқықтары болуы керек екенін мойындау. қорғау және қоғам өміріне белсенді қатысуын қамтамасыз ету. Конвенция бірқатар маңызды әлеуметтік-құқықтық принциптерді бекітеді. Ең бастысы, баланы толыққанды және толыққанды тұлға ретінде тану. Бұл балалардың ата-анасы мен басқа да қамқоршыларының қосымшасы ретінде емес, өз құқықтарында адам құқықтары болуы керек екенін мойындау.
Барлық құқықтар ерекшеліксіз барлық балаларға қолданылады. Мемлекет баланы кез келген кемсітушіліктен қорғауға және оның құқықтарын қорғау үшін қажетті шараларды қолдануға міндетті. Балаға қатысты барлық әрекеттер оның мүдделерін толығымен ескеруі керек.
Бала құқықтары туралы конвенция баланың отбасына, өмір сүруіне және дамуына, есімі мен азаматтығына, сөз бостандығына, ой, ар-ождан және дін бостандығына және тиісті ақпаратқа қол жеткізу құқығын жариялайды.
Конвенция ережелеріне сәйкес балалар жеке өмірге қол сұғылмаушылыққа, қатыгездік пен немқұрайлылықтан қорғауға, білім алуға, денсаулық пен денсаулықты сақтауға, әлеуметтік қамсыздандыруға, тиісті өмір сүру деңгейіне, демалысқа, бос уақыт пен мәдени өмірге құқығы бар.
Мемлекет азшылықтар мен байырғы халықтарға жататын балаларды балалар еңбегі мен қанаудан, азаптаудан және заңсыз түрмеде отырудан, қарулы қақтығыстарға қатысудан қорғау шараларын қабылдауға міндетті.
Конвенцияның ережелері заңды бұзған балалардың заңгерлік және өзге де көмекке, есірткі және психотроптық заттарды заңсыз пайдаланудан қорғауға құқықтарын қамтамасыз етеді[1].