Орта жүздің әкімшілік құрылымы

Болыстық сұлтан ресейлік 12-кластық дəрежедегі чиновникке
теңестіріледі. Аға сұлтандарды тек сұлтандар ғана сайлап,
майор əскери шені, 10 жылдан кейін дворяндық атақ берілді.
Орта жүз жəне Ұлы жүздің бір бөлігінің территориясы «Сібір
қырғыздарының облысы» аталып, Батыс Сібір генерал-
губернаторлығының құрамына енгізілді. Басқару орталығы-
Тобольск (1839 жылға дейін), кейін Омбы болды.
1824
Кіші жүзде жал-
құйрығы
күзелген,
патша
үкіметіне
мейлінше
тəуелді Ішкі Орда
аталмыш ат төбеліндей
Бөкей хандығы ғана
сақталып қалды. 1824
жылы Кіші жүздің
соңғы ханы Шерғазы
Орынборға қызметке
шақырылып,
Кіші
жүздегі хандық билік
жойылды. 1845 жылы
Жəңгір ханның өліміне
байланысты
бұл
хандық та күшін
жойды. Оны уақытша
кеңес арқылы басқару,
билік
орыс
шенеуніктерінің
қолына өтті.
Кіші жүздің соңғы ханы Шерғазы Орынборға қызметке
шақырылып, Кіші жүздегі хандық жойылды,тек Еділ мен
Жайық аралығында құрылған Бөкей хандығында ғана 1845
жылға дейін сақталды. 1822 жылы «Орынбор қырғыздары
туралы Жарғының» жобасы жасалды. Кіші жүзде хандық
билік 1824 жылы Азия комитеті бекіткен Орынбор генерал-
губернаторы П.П.Эссеннің «Орынбор қазақтары туралы
Устав» деп аталған жоба негізінде жойылды.
Кіші жүз үш бөлікке Шығыс, Орта жəне Батыс бөліктерге
бөлініп,
оларды сұлтандар басқарған. Билеуші сұлтандар Орынбор
шекаралық
комиссиясының шенеуніктері еді. Шекаралық комиссияның
құрамына төраға, төрт кеңесші, ауқатты қазақтардан төр
заседательдер болды.
Шекаралық комиссияның міндеттері: тəртіпті сақтау,
жергілікті
шенеуніктердің жəне қамқоршылардың əрекеттерін бақылау,
салық жинау, сот істері, дəрігерлік жағын бақылау. Жергілікті
əкімшіліктің құрамына жүздер бөліктерінің билеуші
сұлтандары, дистанциялар мен жергілікті жерлердің
бастықтары енді.
Билеуші сұлтандарды Орынбор əскери губернаторы, ал
қалған
шендегілердің бəрін Шекаралық комиссия тағайындады.
Əрбір билеуші сұлтандар жанында 100-200 адамнан тұратын
1.
Орталық
басқарылу
нығайтылды.
2.Табиғат байлықтарын кеңінен
игеруге мүмкіндік туды.
1822-1824 жылғы жарғылар
алғашқы патшалық реформа
ретінде, бүкіл дəстүрлі билік
құрылымын қиратып, əлеуметтік-
саяси жəне шаруашылық өмірдің
барлық жақтарын қамтыды. Хан
билігі жойылғаннан кейін
Қазақстанның
Ресейге
бағынышты
аймақтарында
Ресейдің саяси-əкімшілік жүйесін
енгізуге нақты
мүмкіндік туды. Мұнда жаңа
аумақтық құрылыс енгізіліп,
соған орайластырылып, бүкіл
Ресей империясындағыға ұқсас
басқару органдары құрылды.
Реформа
патшаның
отаршылдық
саясатына қарсы оппозицияның
топтасуын күшейте түсті.

əскери топ болды.
Кіші жүздегі басқару билігіндегі бір ерекшелік-шеп
бойындағы
қамқоршы лауазымының енгізілуі. Бұл билікке тек патша
шенеуніктері тағайындалды. Олар шеп бойындағы қазақтарға
«қамқорлық жасаушы» органдар ретінде құрылды. Алайда
бұлар да патша өкіметінің саясатын жүргізді.

жүктеу/скачать 121,3 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: