Ж.т. иГиСиНОвА, А. ЖемІСҚАН

142

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Шань  тауларында  атақты  Аспан  көлі,  солтүстікте  Қотан  аймағында  лаванда 

плантациялары,  оңтүстігінде  көркем  жайылым  бар.  Қаланың  орналасқан  жері 

мен  айналасының  рельефі  күрделі  болып  келеді.  Қаланың  орталығы  оазисте 

орналасқан,  оның  бір  жағы  Шығыс  Тянь-Шань  тауының  мұз  басқан  Богда 

шыңымен тықсырылса, шығысы ірі тұзды көлмен, оңтүстігі ауылшаруашылық 

танаптарымен  және  құмды  дюналармен  алмасқан  қарағайлы  орман  өскен 

жоталармен көмкерілген. Қаланың жалпы көлемі – 10989 км².

Үрімші  климаты  шұғыл  континентальды,  қаталдығымен  ерекшеленеді. 

Қала континентальды дала мен шөл арасында орналасқан. Шілде айының орташа 

температурсы +24°C болса, қаңтар айының орташа температурсы −12°C. Жазы 

ыстық, құрғақ, қысы аязды, суық, қар аз түседі. Орташа жылдық температура 

+7,4°C, жауын-шашынның орташа мөлшері – 300 мм.

Үрімші  дүние  жүзіндегі  теңізден  ең  алыс  жатқан  қала  ретінде  Гиннесс 

рекордтар  кітабына  енген.  Тарихы  1755  жылы  басталады.  Чиң  үкіметі  қазіргі 

Үрімшінің  Жюжяуан  деген  жеріндегі  Миң  көне  қаласында  бекініс-қорған 

салғызып, әскер тұрғызды, әрі оған «Үрімжі» деп ат қойды.1763 жылы қала атын 

«дихуа» депөзгерткен. 1884 жылы Шинжәң өлке болып құрылды да, Үрімші өлке 

орталығы болып белгіленді. Қазіргі кезде Үрімші қаласы ірі өндіріс орталығы 

және сауда орны ғана емес, дүниежүзі ғалымдарының назарын аударып отырған 

Алтай  тауының  биосаналуандығын  зерттеу  және  қорғау  орталығы  ретінде  де 

танымал. 

Үрімші қаласының орталығында биология мамандарына берері көп «Такла-

Макан  шөлінің  әнші  аруақтары»  сақталған  Синьцзян  мұражайында  Үрімші 

аймағының  флорасы  мен  фаунасының  өкілдері  қойылған  табиғат  көріністерін 

тамашалауға  болады.  Үрімші  қаласында  жабайы  аңдардың  Қытайдағы  ең  ірі 

Тянь-Шань хайуанаттар бағы да жануарлар жөнінде мәліметтер берері хақ.

Қазіргі кезде Үрімші қаласының экологиялық ахуалын жақсарту жолында 

ғалымдар  мен  өндіріс  орындарын  орналастыру  басқармалары  бірлесіп 

жұмыс  атқаруда.  Үрімшінің  агломерациясының  қалыпты  дамуын  қамтамасыз 

ету  экологиялық  қорғаныс  құрылымдарын  дұрыс  ұйымдастырумен  тығыз 

байланысты екендігін көптеген ғалымдар дәлелдеуде [1].

Үрімшіні  көгалдандыру  кезінде  шұғыл  континентті  климат  жағдайына 

төзімді, арнайы күтімді қажет етпейтін және өскен ортасына тез бейімделетін 

–  қарағаш  көп  қолданылатынын  байқадық.  Ұсақ  жапырақты  қарағаштың  (Ul-

mus.  раrvifоlia  Jасg.)әртүрлі  пішінге  бейімделген  даналарын  да  кездестірдік 

(1-сурет).

Қарағаштар (Ulmus L.) туысына көп жылдық ағаштектес өсімдіктер жата-

ды. Солтүстік жарты шардың қоңыржай белдеулерінде кездесетін 30-дай (кейбір 

ЖАРАТылыСТАНУ ҒылыМдАРы ЖӘНе МедИЦИНА

143

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

мәліметтерде 45) түрі белгілі, сай-жыраларда, өзен аңғарларында, тау етегіндегі 

құрғақ қойнауларда өседі, төрт түрі Қазақстанда қолдан өсіріледі. Қытай терри-

ториясында Ulmus pumila, Ulmus androssowii, Ulmus macrocarpa, Ulmus parvifolia 

кең таралған және Үрімшіні көгалдандыруда қолданылады [2, 3].

1-сурет – Үрімші қаласын көгалдандырудағы Ulmus. раrvifоlia Jасg.

 

Тағылымдама барысында ұсақ жапырақты қарағаштың (Ulmus. раrvifоlia 

Jасg.)  анатомиялық  және  морфологиялық  құрылыс  еркшеліктерін  зерттеу 

мақсатында  Үрімші  қаласында  фенологиялық  бақылау  жүргізіп,  вегетативті 

мүшелері  Яковлев  шынықтырғышына  салынды.  Мүшелердің  шынықтырғыш-

тағы  материалдарынан  микропрепараттар  дайындалып,  Микмед  микроскобы 

арқылы анатомиялық құрылысы зерттелді және фотоға түсірілді [4, 5].

Ұсақ жапырақты қарағаштың (Ulmus. раrvifоlia Jасg.) жас өркендері мен 

жапырақтары  нәзік  болғандықтан  белгілі  пішінге  бейімдеуге  мүмкіндіктері 

жоғары.  Жапырақтары  мол  және  әсем  болып  келеді.  Аталмыш  қасиеттері 

өсімдікті декоративтік мақсатта қолдануға зор мүмкіндіктер береді.

Сабағында  механикалық  ұлпаның  бір  түрі  колленхиманың  болуы  жас 

өркенге иілгіштік және беріктік қасиет береді (2-сурет).

Жапырақ тақтасын сырт жағынан үлпекқабат жасушалары жауып тұрады. 

Эпидерма  жасушаларының  сыртқы  қабырғасын,  әсіресе  үстіңгі  бетін,  кутику-

ла және балауыздызат жауып тұрады. Ол қабаттар үлпекқабаттың қорғаныштық 

қызметін арттыра түседі және шұғыл континенттік климатқа бейімделу белгісі 

болып табылады.

Ж.Т. ИГИСИНОВА, А. ЖеМіСҚАН. 1 (65) 2015. Б. 141-145   

 

 

                iSSN 1683-1667 

144

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

2-сурет – Ulmus. раrvifоlia Jасg. сабағының анатомиялық құрылысы: 1 – үлпекқабат; 2 – 

паренхима; 3 – феллоген; 4 – колленхима; 5 – флоэма; 6 – ксилема; 7 – өзек

дорсовентральды  жапырақтың  үстіңгі  бетінің  үлпекқабат  жасушала-

ры астыңғы бетінен гөрі ірі, түзу төрт бұрышты болады. Үстіңгі үлпекқабатта 

лептесіктер байқалмайды, ерекше пішінді бездеуіт түктер орналасқан. Бездеуіт 

түктер жапырақтың екі бетінде де байқалады.Бездеуіт түктер де аталмыш түрдің 

бейімделу қабілетін арттыра түседі. Астыңғы үлпекқабаттағы лептесіктер саны 

үстіңгі үлпекқабаттан 2,5-3 есе көп болады (3-сурет).

3-сурет  –  Жапырақтың  астыңғы  және  үстіңгі  үлпекқабаты:  1  –  бездеуіт  түктер;  2  – 

лептесік

ЖАРАТылыСТАНУ ҒылыМдАРы ЖӘНе МедИЦИНА

145

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

Бағаналы ұлпа жасушаларда жапырағы барлық хлоропластардың 3/4 -тен 

4/5-ке дейінгі бөлігі ораналасады, сондықтан жапырақтың үстіңгі беті қою жа-

сыл түсті және негізінен фотосинтез қызметін атқарады.

Бағаналы  ұлпаның  бағаналы  ұлпамен  жанасып  жатқан  біраз  клеткалары 

арнаулы қызметтер атқарады. Бұлар жинағыш жасушалар деп аталады. Бағаналы 

ұлпалардың екі, үш жасушаларынажинағыш жасушалардың біреуі жанасады да, 

онда фотосинтездің нәтижесінде пайда болған органикалық заттар ерітінділерінің 

сүзгілі түтік арқылы тезірек жылжуына әсерін тигізеді. 

Экология  және  жаратылыстану  ғылымдары  факультетінің  магистрлері 

ғылыми  тағылымдама  кезінде  Синьцзянь  университетінің  ғалымдарынан 

зерттеліп жатқан өсімдіктері мен жануарлар әлемі туралы көптеген мәліметтер 

алды.  Тағылымдамадан  кейін  түйгеніміз  –  ғылымда  шекара  болмайтындығы 

және табиғаты көркем де бай Алтайдың флорасы мен фаунасын зерттеуде екі ел 

ғалымдары бірлесіп зерттеу жүргізу мүмкіндіктерін ойластыру қажеттігі болды.

ӘдеБИеТТеР ТіЗіМі

1. Ван Синь. Особенности развития городской агломерации Урумчи (Уйгурский 

автономный район Синьцзян, Китай) // диссертация на соискание ученой степени кан-

дидата наук архитектуры. – Санкт-Петербург, 2010.

2. Иллюстрированный определитель растений Казахстана. 2том. – Алма-Ата: На-

ука, 1972. – 557 с.

3. Флора Казахстана. 9 том. – Алма-Ата: Наука, 1966. – 638 с.

4. Цыганов В.А. Изготовление микрофотоснимков без фотоаппарата / В.А. Цыга-

нов // Биология в школе. – М. – 1980. – №3. – С. 46-48.

5. Рейвн П.И. Современная ботаника. В 2-х томах / П.И. Рейвн [и др.]. – М., 1990.

REFERENCES

1. van Cin. Osobennosti rasvitija gorodskoi aglomeracii Urumchi (Uigurskii avtonomnyi 

raion Cin-csan, Kitai). Dissertaciya na coiskanie uchenoi stepeni kandidata nauk architektury. 

Cankt-Peterburg, 2010 (in Russ).

2. Illustrirovannyi opredelitel rastenii Kazahstana. 2 tom. Alma-Ata. Nauka 1972. 557 

(in Russ).

3. Flora Kazahstana. 9 tom, Alma-Ata. Isd-vo Nauka. 1966. 638 (in Russ).

4. Ciganov v.A., Isgotovlenije mikrofotosnimkov be sfotoapparata. Biologija v schkole. 

1980, №3. 46-48 (in Russ).

5. Reivin P.i. i dr., Sovremennaja botanika. V 2 tomach, 1990 (in Russ).

Ж.Т. ИГИСИНОВА, А. ЖеМіСҚАН. 1 (65) 2015. Б. 141-145   

 

 

                iSSN 1683-1667 

146

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

ӘОЖ 543.061

К. ҚАБДЫСАлЫм, м. мАулЫтХАН, Қ. АҚАтАН,

е. ШАЙмАРДАН, С.Қ. ҚАБДРАХмАНОвА

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Өскемен қ., Қазақстан

ПОлИМеРГе КіРіКТіРілГеН ЖӘНе ГИдРОГелЬ БОйыНА ИММОБИл-

деНГеН МыС НАНОБӨлШеГіНің КИНеТИКАлыҚ СИПАТТАМАСы

Мақалада  функционалды  полимер  –  поливинилпиролидонмен  (ПВПд)  тұрақ-

тандырылып, әртүрлі қатынаста алынған акриламид және акрил қышқылынан тұратын 

гидрогель матрицасына иммобилденген мыс нанобөлшектерін синтездеу әдісі мен оның 

физика-химиялық және кинетикалық қасиеттері зерттелген.

түйін сөздер: мыс нанобөлшегі, гидрогель, полимерге кіріктірілген, поливинил-

пиролидон, ісіну дәрежесі.

КИНеТИЧеСКИе ХАРАКТеРИСТИКИ ПОлИМеР-ПРОТеКТИРОВАННыХ 

И ГИдРОГелЬ-ИММОБИлИЗОВАННыХ НАНОЧАСТИЦ МедИ

Работа посвящена исследованию методов синтезопротектированных поливинил-

пирролидоном наночастиц меди и иммобилизованных в матрицу гидрогелей из акри-

ламида и акриловой кислоты, взятых в разных соотношениях. Приведены результаты 

физико-химических и кинетических свойств исследования полученных нанокомпози-

тов. 

Ключевые  слова:  наночастицы  меди,  гидрогель,  полимер  протектированный  , 

поливинилпирролидон, степень набухания.

KiNETiC CHARACTERiSTiCS OF POLyMER-PROTECTED 

AND HyDROGEL-iMMOBiLiZED NANOPARTiCLES OF COPPER

The work is devoted to the study of methods of the synthesis of nanoparticles of copper-

protected with polyvinyl pyrrolidone and immobilized into the hydrogel matrix of acrylamide 

and acrylic acid, combined in different proportions. The results of the research of physical, 

chemical and kinetic properties of obtained nanocomposites are provided.

Keywords: coppernanoparticles, hydrogel, protected polymer, polyvinyl pyrrolidone, 

swelling rating.

Белсенділігі жоғары және терімді түрде әсер ететін жаңа каталитикалық 

жүйелер  алу  бүгінгі  таңдағы  химия  мен  химиялық  технология  ғылымының 

маңызды саласына жатады. Соңғы жылдары бүкіл әлем бойынша жаңа физика-

химиялық  қасиетке  ие  нанокөлем  деңгейіндегі  материалдар  алып,  олар-

ды  әртүрлі  салада  қолдану  үрдісі  кеңінен  дамуда.  Нанобөлшекті  материал-

дар  басқа  дәстүрлі  кеуекті  материалдармен  салыстырғанда  жоғары  дәрежеде 

дамыған беткі қабатымен ерекшеленеді. Сондықтан наноқұрылымды заттарды 

ЖАРАТылыСТАНУ ҒылыМдАРы ЖӘНе МедИЦИНА

147

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

каталитикалық  жүйе  алуда  қолдануды  зерттеу  жаңа  қасиетпен  сипатталатын 

жаңа наножүйелердің туындауына әкелетіні белгілі.

Қазіргі кезде қарқынды түрде дамып жатқан болашағы зор нанотехноло-

гия салаларының бірі – полимермен тұрақтандырылған нанобөлшек алу, оның 

каталитикалық қасиетін зерттеумен қатар, металл нанобөлшектерін нано-, ми-

кро- және макрокеуекті гидрогельді матрица ретінде қолданып, жаңа зат алу бо-

лып отыр [1].

Зерттеу  жұмысында  боргидридтік  әдіспен  синтезделіп,  поливинилпиро-

лидонмен (ПВПд) тұрақтандырылған және акриламид пен акрил қышқылынан 

тұратын гидрогель матрицасына отырғызылған мыс нанобөлшектерінің физика-

химиялық қасиеті салыстырмалы түрде зерттелді. 

Зерттеуге  алынған  мыс  нанобөлшегі  мыс  нитратының  0,001М  ертіндісін 

0,01М натрий боргидриді ерітіндісімен түсі өзгергенше титрлеу арқылы алынды. 

Мыс  нанобөлшегінің  түзілуі  спектрофотометриялық  әдіспен  оның  оптикалық 

тығыздығын  анықтау  арқылы  жүргізілді.  ПВПд-мен  тұрақтандырылған  мыс 

нанобөлшегі мынадай әдіспен алынды: 0,001М мыс нитраты мен молекулалық 

массасы  40000  тең  10М  ПВПд  ерітіндісі  дайындалды.  дайындалған  мыс 

және  ПВПд  ерітінділерін  v

ПВПд40

:v

cu

=1:1  көлемдік  қатынаста  лиганда-металл 

координациялық  байланысы  түзілу  үшін  2  сағат  бойы  араластырылды.  Коор-

динирленген  мыс  ионын  нөл  валентке  дейін  тотықсыздандыру  мақсатында 

алынған қоспаны үздіксіз араластыру барысында түсі өзгергенше 0,01М натрий 

боргидриді ерітіндісімен титрленді (1-сурет). ерітінді көлемінде түзілген мыс 

нанобөлшегі визуалды түрде анықталды.

1-сурет – Мыс нанобөлшегін синтездеу суреті

К. ҚАБдыСАлыМ, М. МАУлыТХАН, Қ. АҚАТАН,  

е. ШАйМАРдАН, С.Қ. ҚАБдРАХМАНОВА. 1 (65) 2015. Б. 146-155 

 

 

                iSSN 1683-1667 

148

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Зерттеу жұмысында мыс нанобөлшегіне қажетті тиімді реактор алу үшін 

1:1, 2:1 және 3:1 қатынаста алынған акриламид (ААМ) және акрил қышқылынан 

(АҚ) тұратын гидрогель матрицасына мыс және ПВПд-мен тұрақтандырылған 

мыс нанобөлшектері енгізілді. Салыстырмалы түрде зерттеу жүргізу үшін бойына 

ешқандай нанобөлшек енгізілмеген акриламид және акрил қышқылынан тұратын 

гидрогель  алынды.  Алдыңғы  зерттеулерді  ескере  отырып,  тігуші  агенттердің 

тиімді саны 20 мг есебінде алынды (2-сурет). Радикалды полимерленуді азай-

татын  оттегі  әсерін  төмендету  үшін,  үрдіс  аргонның  инертті  атмосферасында 

жүзеге асты.

2-сурет – Мыс нанобөлшегін ПВПд-мен тұрақтандыру және ААМ-АҚ-дан тұратын ги-

дрогель матрицасына иммобилдену сызбасы

ПВПд-мен  тұрақтандырылған  мыс  нанобөлшегінің  гидродинамикалық 

диаметрі  Malvern  Zetasizer  Nano  ZS90  қондырғысында  динамикалық  лазерлік 

жарықты  шашырату  әдісімен  анықталды.  Спектрофотометриялық  зерт-

теулер  ПЭ-5400-УФ  қондырғысында  жүргізілді.  Гидрогель-иммобилденген 

мыс  нанобөлшегінің  кинетикалық  сипаттамалары  гравиметриялық  әдіспен 

зерттелді. 

Полимердегі  нанобөлшектердің  тұрақтылығы  макромолекуланың 

функционалдық  тобының  нанобөлшектердің  беткі  қабатымен  әсерлесуі 

есебінен жүзеге асатыны белгілі. Зерттеу нәтижесінде ПВПд

40 

қатысында мыс 

нанобөлшегінің мөлшері 342,0 нм-мен 4,187 нм-ге дейін, яғни 81 есе кемитіндігі 

анықталды (3-сурет, а, б). Тұрақтандырғыш әсер жүйеде нөлвалентті металдың 

жұқа дисперсті химиялық белсенді бөлшегінің туындауымен түсіндіріледі. По-

лимер  мен  металдың  коллоидты  бөлшектері  арасындағы  хемосорбция  металл 

бетінде олардың түзілу сәтінде туындайды да, полимер молекуласы мен металл 

бөлшегінен нанокомпозит түзілуіне әкеледі.

ЖАРАТылыСТАНУ ҒылыМдАРы ЖӘНе МедИЦИНА

149

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

3-сурет – Мыс нанобөлшегінің мөлшері бойынша таралуы: а – ПВПд

40

-мен тұрақтан-

дырылмаған; б – ПВПд

40

-мен тұрақтандырылған мыс нанобөлшегінің өлшемі

ПВПд-мен  тұрақтандырылған  мыс  нанобөлшектерінің  оптикалық  сіңіру 

максимумының  өзгерісі  анықталды.  Мыстың  нанобөлшегінің  түзілу  максиму-

мы  298-318  нм-де  сіңірілу  жолағы  пайда  болады  (4-сурет).  Алынған  нәтиже 

теориялық көрсеткіштерге сай келеді.

4-сурет – ПВПд-мен тұрақтандырылған мыс нанобөлшегінің жұтылу спектрі

Бойына жеке мыс және ПВПд-мен тұрақтандырылған мыс нанобөлшектері 

К. ҚАБдыСАлыМ, М. МАУлыТХАН, Қ. АҚАТАН,  

е. ШАйМАРдАН, С.Қ. ҚАБдРАХМАНОВА. 1 (65) 2015. Б. 146-155 

 

 

                iSSN 1683-1667 

150

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

бар  гидрогель  –  полимерге  кіріктірілген  мыс  нанобөлшегінің  түсіне  сәйкес 

боялған ісінген гель түрінде болады (5-сурет).

5-сурет – Матрицасына ПВПд-мен тұрақтандырылған мыс нанобөлшекті иммобилден-

ген гидрогель үлгісі

Практикалық  қолданылу  тұрғысынан  гидрогельдің  суды  сіңіру  қабілеті 

оның маңызды сипаттамасы болып табылады. 6-суретте ПВПд-ға кіріктірілген 

мыс  нанобөлшегі  иммобилденген  әртүрлі  мономерлік  қатынастағы  гидрогель 

мысалында,  оның  судағы  ісіну  дәрежесінің  уақытқа  тәуелділігі  келтірілген. 

Мономерлердің көлемдік қатынасы полимерлердің ісіну дәрежесіне қатты әсер 

ететіндігі анықталды. Мономерлер қатынасы 2:1 болатын гидрогельдің судағы 

ісіну дәрежесі жоғары болатыны зерттелді (6-сурет). Алғашқы 30 минутта ги-

дрогельдер ылғалдың 70-80% дейін жұтады да, артынан ісіну дәрежесі реттеліп, 

150  минутта  тепе-теңдік  жағдайға  жетеді.  Бойында  мыстың  нанобөлшектері 

бар гидрогельдер нанобөлшегі жоқ бастапқы гидрогельге қарағанда ісінуі біраз 

төмендейтіндігі белгілі болды.

6-сурет  –  Әртүрлі  қатынастағы  мономер  мен  гидрогелдің  судағы  ісіну  дәрежесінің 

уақытқа тәуелділігі: гидрогель құрамы ААм-АК/Cu+ПВПд 

ЖАРАТылыСТАНУ ҒылыМдАРы ЖӘНе МедИЦИНА

151

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

ПВПд-мен  тұрақтандырылған  және  тұрақтандырылмаған  мыс 

нанобөлшектері  иммобилденген  гидрогельдің  ісінуіне  рН  ортаның  әсері 

зерттелді.  ААМ  және  АҚ  тұратын  гидрогельдердің  барлық  үлгілерінің  ісіну 

дәрежесі  рН=6-7  аралығында  болып,  бойына  мыс  нанобөлшегі  енгізілмеген 

гидрогельдің рН-ортасына сай келетіні анықталды (7-сурет).

 

а

 

ә

 

б

7-сурет  –  Әртүрлі  қатынаста  алынған  ААМ-АК/-Cu  және  Cu/ПВПд  құрамды  гидро-

гельдердің  рН  ортасына  байланысты  ісіну  кинетикасы:  а  –  ААМ-АК=1:1;  ә  –  ААМ-

АК=2:1; б – ААМ-АК=3:1

рН 6-7 тең болғанда полимерге кіріктірілген мыс нанобөлшегі бар гидро-

гель кеуектерінің мөлшері ұлғаяды және мыс нанобөлшектерінің каталитикалық 

орталыққа өту мүмкіндігі артады. Тиімді гидрогель ретінде ААм және АҚ-ның 

2:1 қатынаста алынған матрицасы саналады. рН=6-7 болғанда мыс нанобөлшегі 

иммобилденбеген гидрогельмен салыстырғанда бойында ПВПд-ға кіріктірілген 

мыс нанобөлшегі бар гидрогельдің ісіну дәрежесі төмен болатындығы зерттелді. 

Бұны ПВПд-ның гидрогель құрылымына әсер етіп, диссоциацияланған зарядты 

мономерлер  арасында  электростатикалық  тебілуді  тудырумен  байланысты  бо-

К. ҚАБдыСАлыМ, М. МАУлыТХАН, Қ. АҚАТАН,  

е. ШАйМАРдАН, С.Қ. ҚАБдРАХМАНОВА. 1 (65) 2015. Б. 146-155 

 

 

                iSSN 1683-1667 

152

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

луы мүмкін деп болжауға болады.

Зерттеу  барысында  матрицасында  мыс  және  ПВПд-ға  кіріктірілген  мыс 

нанобөлшегі бар гидрогельдің иондық күш өзгерісіне сезімталдығы анықталды 

(8-сурет).  Төмен  молекулалы  тұздың  (NaCl)  концентрациясы  артқан  сайын 

мыс  нанобөлшегі  иммобилденген  гидрогельдің  ісінуі  төмендейді.  Гидрогель 

көлеміне ерітіндінің жоғары жылдамдықпен енуі полимерге сұйықтықтың ка-

пиллярлы ену фактісіне [14] сәйкес жүретіндігі анықталды. Гидрогель көлемінің 

бірден кішіреюі гидрогель ішіндегі судың белсенділігінің (немесе бір бөлігінің) 

сыртқы ерітіндідегі түйіршік пен ерітінді арасындағы химиялық потенциалдың 

айырмашылығынан туындаған белсенділікке қарағанда көп болуымен байланы-

сты болады.

 

а

 

ә

 

б

8-сурет  –  Әртүрлі  қатынаста  алынған  ААМ-АК/-Cu  және  Cu/ПВПд  құрамды  гидро-

гельдердің иондық күш әсеріне байланысты ісіну кинетикасы: а – ААМ-АК=1:1; ә – 

ААМ-АК=2:1; б – ААМ-АК=3:1

ЖАРАТылыСТАНУ ҒылыМдАРы ЖӘНе МедИЦИНА

153

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

Гидрогельге  ерітіндінің  ену  жылдамдығының  азаюы  натрий  хлориді 

ерітіндісінің концентрациясын арттырумен байланысты болады. Гидрогельдегі 

электролит  мөлшерінің  артуына  қарамастан  гидрогельге  енетін  су  мөлшері 

концентрацияның  артуынан  төмендейді.  Полиэлектролитті  қысым  эффектісі 

салдарынан ерітіндідегі электролит концентрациясының артуымен ісіну шама-

сы одан әрі төмендейді. Сілтілік металдардың иондары гидрогельдің торында 

(сетка) жеңіл қозғалады.

Мыс  және  ПВПд-ға  кіріктірілген  мыс  нанобөлшегі  иммобилден-

ген  гидрогелнің  органикалық  еріткіштердің  салыстырмалы  көлеміне  әсері 

зерттелінді (9-сурет). Бұнда барлық гидрогель үлгілерінің көлемі салыстырмалы 

азаятындығын байқауға болады. Бұл металл иондарының қышқыл тобымен бай-

ланып, гельдің ішкі иондық қысымын төмендетуімен байланысты түсіндіріледі.

 

а

 

ә

 

б

9-сурет  –  Әртүрлі  қатынаста  алынған  ААМ-АК/-Cu  және  Cu/ПВПд  құрамды  гидро-

гельдердің органикалық еріткіш әсеріне байланысты ісіну кинетикасы: а – ААМ-АК=1:1; 

ә – ААМ-АК=2:1; б – ААМ-АК=3:1

К. ҚАБдыСАлыМ, М. МАУлыТХАН, Қ. АҚАТАН,  

е. ШАйМАРдАН, С.Қ. ҚАБдРАХМАНОВА. 1 (65) 2015. Б. 146-155 

 

 

                iSSN 1683-1667 

154

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Қорыта  келгенде,  полимерге  кіріктірілген  және  гидрогельге  иммобил-

денген  мыс  нанобөлшектерін  алу  әдісі  әзірленді.  Синтез  үрдісінің  алынған 

нанобөлшектердің өлшемі мен құрамына әсер етуші көрсеткіштері анықталды 

және  мономерлер  қатынасы  мен  рН  ортаның  мыс  нанобөлшектерінің  физика-

химиялық  қасиетіне  әсері  зерттелді.  ПВПд-ға  кіріктіріліп,  акриламид  және 

акрил  қышқылынан  тұратын  гидрогель  бойына  иммобилденген  металл 

нанобөлшектерінен  тұратын  гельдің  мономердің  әртүрлі  қатысындағы  ісіну 

дәрежелері анықталды.

ӘдеБИеТТеР ТіЗіМі

1. Бектуров е.А. Полимер-протектированные наночастицы металлов / е.А. Бекту-

ров [и др.]. – Алматы. – 2010. – 14, 274 с. 

2. Schmid G. Nanoparticles: From Theory to Application, Wiley-vCH verlag GmbH & 

Co., Weinheim – 2004. – 433 p.

3.  Суздалев  И.П.  Нанокластеры  и  нанокластерные  системы  Организация, 

взаимодействие,  свойства  /  И.П.  Суздалев,  П.И.  Суздалев  //  Успехи  химии.  –  2001.  – 

Т. 70. – №3. – С. 203-204.

4. Somorjai G.A., Conteras A.M., Montano M., Rioux R.M. Clusters, surfaces and ca-

talysis // proc. Nat. Acad. Sci. – 2006. – vol.103. – №6. – P. 10577-10583.

5. Бронштейн л.М. Наноструктированные полимерные системы как нанореакторы 

для формирования наночастиц / л.М. Бронштейн, С.Н. Сидоров, П.М. Валецкий // Успе-

хи химии. – 2004. – Т. 73. – №5. – С. 542-562.

6. Ремпель А.А. Нанотехнологии, свойства и применение наноструктированных 

материалов / А.А. Ремпель // Успехи химии. – 2007. – Т. 76. – №5. – С. 474-500.

7. Тальрозе Р.В. Организация наночастиц в полимерных матрицах / Р.В. Тальрозе 

[и др.] // Высокомолек. cоед. А. – 2009. – Т. 51. – №11. – С. 1930-1939.

8.  литманович  О.е.  Взаимодействие  макромолекул  с  наночастицами  металла  в 

водно-солевых средах / О.е. литманович, А.А. литманович // Высокомолек. соед. А. – 

2007. – Т. 49. – №4. – С. 674-683.

9. литманович О.е. Закономерности взаимодействия макромолекул с наночасти-

цами металлов и псевдоматричный синтез золей полимер-металлических нанокомпози-

тов / О.е. литманович // Высокомолек. соед. С. – 2008. – Т. 50. – №7. – С. 1370-1396.

10. Помогайло А.д. Полимерные иммобилизованные металло-комплексные ка-

тализаторы / А.д. Помогайло. – М.: Наука, 1988. – 302 с.

11. Wei-yong yu, yuan Wang, Han-Fan Liu, Wen Zheng Preparation of polymer-pro-

tected Pt/Co bimetallic colloid and its catalytic properties in selective hydrogenation of cin-

namaldehyde  to  cinnamyl  alcohol  //  Polymers  for Advanced Technologies,  1996.  –  №8.  – 

P. 719-722.

12. Seregina M.v., Bronslein L.M., Platonova O.A., Chernyshov D.M., valetsky P.M., Hart-

mann J., Wen E., Antonietti M. Preparation of noblemetai colloids in block copolymer micelles 

and their catalytic properties in hydrogenation // Chemistry of Materials, 1997. – №4. – 

P. 923-931.

ЖАРАТылыСТАНУ ҒылыМдАРы ЖӘНе МедИЦИНА

155

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

13. Wang y., Liu H. Preparation and immobilisation of polymer-protected bimetallic 

colloids // Polymer Bulletin, 1991. – №1 – P. 139-144.

14. Химическая энциклопедия. Изд.: Большая российская энциклопедия. – 1982. 

– Т. 8. – C. 319.

REFERENCES

1. Bekturov е.А., Kudaibergenov S.E., Zharmagambetova A.K., iskakov R.M., ibraeva 

Zh.E., Shmakov Zh.E., Polymer-protected metal nanoparticles. Аlmaty. 2010. 274 (in Russ). 

2. Schmid G., Nanoparticles: From Theory to Application, Wiley-VCH Verlag GmbH & 

Co., Weinheim. 2004. 433 (in Eng).

3. Suzdalev i.P., Suzdalev P.i., Nanoclusters and nanocluster systems. Organization, 

interaction, properties. Russian Chemical Reviews. 2001. Т. 70, №3, 203-204 (in Russ).

4. Somorjai G.A., Conteras A.M., Montano M., Rioux R.M., Clusters, surfaces and 

catalysis. proc. Nat. Acad. Sci. 2006. vol.103. №6. P. 10577-10583 (in Eng).

5.  Bronstein  L.М.,  Sidorov  S.N., valetsky  P.М.,  Nanostructural  polymer  systems  as 

nanoreactors for the formation of nanoparticles. Russian Chemical Reviews. 2004. Т. 73, №5. 

542-562 (in Russ).

6. Rempel А.А., Nanotechnology, properties and application nanostructural materials. 

Russian Chemical Reviews. 2007. Т.76, №5. Vol. 474-500 (in Russ).

7. Tal’roze R.v., Shandryuk G.A., Merekalov A.S., Shatalov A.M., Otmahova O.A., The 

organization of nanoparticles in the polymer matrix. High Mol.Com. 2009. Т. 51. № 11. Vol. 

1930-1939 (in Russ).

8. Litmanovich O.E., Litmanovich A.A., The interaction of macromolecules with metal 

nanoparticles in water-salt media. High Mol. Com. 2007. Т. 49. №4. Vol. 674-683 (in Russ).

9. Litmanovich O.E., Laws of interaction of macromolecules with nanoparticles of met-

als and psevdomatrical synthesis of sols of polymer-metal nanocomposites . High Mol. Com. 

2008. Т. 50. №7. Vol. 1370- 1396 (in Russ).

10. Pomogailo А.D., Polymeric immobilized metal-complex catalysts. М.: Science, 

1988. 302 (in Russ).

11. Wei-yong yu, yuan Wang, Han-Fan Liu, Wen Zheng. Preparation of polymer-pro-

tected Pt/Co bimetallic colloid and its catalytic properties in selective hydrogenation of cinna-

maldehyde to cinnamyl alcohol. Polymers for Advanced Technologies, 1996. №8. P. 719-722 

(in Eng).

12. Seregina M.v., Bronslein L.M., Platonova O.A., Chernyshov D.M., valetsky P.M., Hart-

mann J., Wen E., Antonietti M., Preparation of noble metal colloids in block copolymer micelles 

and their catalytic properties in hydrogenation. Chemistry of Materials, 1997. №4. P. 923-

931 (in Eng).

13. Wang y., Liu H., Preparation and immobilisation of polymer-protected bimetal-

lic colloids. Polymer Bulletin, 1991. №1. P. 139-144 (in Eng).

14. Chemical encyclopedia. Ed.: Great Russian Encyclopedia. 1982. Т. 8. Vol. 319 (in 

Russ).

К. ҚАБдыСАлыМ, М. МАУлыТХАН, Қ. АҚАТАН,  

е. ШАйМАРдАН, С.Қ. ҚАБдРАХМАНОВА. 1 (65) 2015. Б. 146-155 

 

 

                iSSN 1683-1667 

156

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

ӘОЖ 579.64(574.42)

жүктеу/скачать 14,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: