Республикасы білім жəне ғылым министрлігі ы. Ə. Əміреев, Ж. Ы
Əлеуметтік-экономикалық статистиканың көрсеткіштер жүйесі
жүктеу/скачать 1,16 Mb.
|
Әлеуметтік-экономикалық статистика. Оқулық. Оқулық. Оқулық
- Бұл бет үшін навигация:
- Статистикалық көрсеткіштер дегеніміз
| Əлеуметтік-экономикалық статистиканың көрсеткіштер жүйесі
Əлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестердің сандық жəне сапалық мəндері көрсеткіштер жүйесі арқылы cипатталады. Статистикалық көрсеткіштер дегеніміз – эконо- микалық құбылыстар мен процестердің қорытынды деректері. Көрсеткіштер əртүрлі өлшем бірліктерімен беріледі жəне оның жиынтығын көрсеткіштер жүйесі деп атайды. Əлеуметтік-эко- номикалық статистиканың көрсеткіштер жүйесін құрастыру əдістері төменде берілген талаптарға сəйкес болуы тиіс: көрсеткіштер жүйесін құрастыру ғылыми концепсияларға сəйкес болуы тиіс; əлеуметтік жəне экономикалық құбылыстар мен үдерістер- дің өзара байланыстылығына байланысты; жиналған статистикалық көрсеткіштер өзінің құрамына, яғни күрделілігіне байланысты оның өзгеруіне əсерін тигізетін себептерді анықтайды; статистикалық көрсеткіштердің мəндеріне, қисынды жүйе- лігіне жəне бірінен соң бірінің өз кезегімен қатар тұруына байла- нысты олардың қолданылуы; жалпы жəне қосымша статистикалық көрсеткіштер жүйесін негігі бір белгілері арқылы іріктеу. Сонымен, əлеуметтік-экономикалық статистика курсында көрсеткіштер жүйесі динамикасына, бірінен соң бірінің келуіне жəне құрамына байланысты төмендегі негізгі бөлімдерден, яғни топтардан тұрады: экономикалық потенциал ресурстары туралы көрсеткіштер- жағдайларына байланысты өзгерулерін (еңбек жəне материалдық ресурстардың көлемін, құрамын, динамикасын) көрсету; қоғамдық өндіріске əсерін тигізетін себептер жүйесі (өндіргіш күштердің құрамы, құрылымдығы, динамикасы, еңбек өнімділігінің дəрежесі мен динамикасы) көрсету ; қоғамдық өндірістің көлем бірліктерінің негізгі қорытын- дылары туралы көрсеткіштер (өндірілген өнімдердің көлемі, құрамы, динамикасы, ұлттық байлық пен табыс жəне оның өзгеруі); өнім өндіруге жұмсалынған шығын, баға жəне баға қою көрсеткіштері (өндіріс жəне айналым шығынның тиімділігі, эко- номика салаларының өндірген өнімдерінің өзіндік құны, баға жəне халыққа қызмет көрсетудің нарқы); экономика салаларын қаржыландыру туралы қорытынды көрсеткіштер; халықтың тұрмыс деңгейінің көрсеткіштері (халықтың табыс- тары мен шығыстары, орташа жан басына шаққандағы ақшалай табыстың сатып алуға жарамдылығы, табыстардың бөлінуі, əлеуметтік қамтамасыз етілуі, тұрғын үй жағдайы); халықаралық салыстыру көрсеткіштері жəне тағы басқалары. Əлеуметтік-экономикалық статистикада осы көрсетілген көрсеткіштер жүйесін есептеу тəсілдері мемлекетіміздің бар- лық жерлерінде бірдей түрде жүргізіледі. Бірақ, экономика сала- ларының орналасуы мен түрлеріне, атқаратын істері мен өн- діретін өнімдерінің көлеміне, ассортименттеріне байланысты əрбір өңірлерде олардың қорытынды көрсеткіштері əртүрлі бо- лып келеді. Ал, олардың бір-бірімен салыстырмалы болуы үшін көрсеткіштерінің мəні мен мағынасы, есептеу жəне зерттеу объектілері бірдей болуы қажет. ТЕРМИН СӨЗДЕРГЕ ТҮСІНІК жүктеу/скачать 1,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|