Республикасы
жүктеу/скачать 7,73 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2.32- сурет. Әлем елдеріндегі жалпы орта білім берудің құрылымы
- 2.2. 8- кесте. Мектепке бару жасы / ОЖСБ - 2012 нәтижелері
- 2.2.33- сурет. Жылдар бойынша динамикадағы міндетті пәндер бойынша ҰБТ - ның орташа балы
- 2.2.34- сурет. ҰБТ - ның таңдау бойынша пәндерінің орташа балы
- 2.2.36- сурет.Санаты жоқ мұғалімдер үлесінен ҰБТ - ның орташа балының тәуелділігі
- 2.2.37- сурет. 1 компьютерге шаққандағы оқушылар санының ҰБТ - ның орташа балына тәуелділігі
- 2.2.39- сурет. Екінші ауысымда оқитын оқушылар үлесінен ҰБТ қорытындысының тәуелділігі
83 9,9%- ды құрады.Осыған байланысты, барлық төрт пән бойынша республикада оқушылардың білім сапасы - 69,9%, үлгерім 90,1% болды. Оқушылардың білім жетістіктері тек білім беру факторларына ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік ортаны сипаттайтын көптеген факторларға да байланысты. Алматы, Ақмола, Ақтөбе және Шығыс Қазақстан облыстарының 9 - сынып оқушылары мен олардың ата - аналарын, мұғалімдер мен мектеп директорларын сауалнамадан өткізудің қорытындысы бойыша мәтіндік ақпаратты талдау тестілеуге қатысушылардың оқу жетістіктерінің төмен болуының бірқатар себептерін түсіндіруге мүмкіндік берді. Аталған өңірлердегі 9 - сынып оқушыларының 4,8 % - ның «Қазақстан тарихы» пәнін оқуға деген қызығушылықтары жоқ екенін, ал 18,7% - ы «Математика», «Физика», «Геометрия», «Химия» сияқты оқу пәндерін меңгеруде қиындықтар туындайтынын айтқан («мұғалімнің түсіндіргенін түсінбеймін», «мұғалім қоятын талаптарды түсінбеймін», «пәннің өзін түсінбеймін»). Бұл тиісінше тоғызыншы сынып оқушыларының меңгерген оқу материалдарын бекітудің негізгі факторы болып табылатын үй тапсырмаларын орындамайтынын білдіреді. Оқушылар тарапынан өзіне деген сыни қатынасты да сезіну қажет. 21,2% респонденттер жекелеген пәндер бойынша үлгермеушілік себептерін сабаққа деген селқостығымен және жалқаулығы салдарынан орын алатынын түсіндіреді . Балалардың сауалнама нәтижелерін өңдеу оқу жетістіктеріне тікелей әсері бар маңызы аз емес бірқатар факторларды анықтады, олар: оқушылардың нашар есте сақтауы (18,1% респонденттер) және сабақта зейін қоя білмеуі (16,6%). Мұғалімдердің пікірі бойынша оқушылардың жетістік деңгейлерінің төмендеу себептері мұғалімінің жеткіліксіз біліктілігі (65,9%) және бір сыныптың көп оқушымен толықтырылуы (56,8%) болып табылады. 50% - дан астам педагогтар өмір сүру жағдайлары қиын, көші - қон және т.б. себептерге тап болған балалардың білім деңгейлерінің төмен екендігін атап көрсетті. «Сен оқи аласың ба?» сұрағына жауап берген оқушылардың жауаптарын талдау сауалнамаға қатысқандардың көпшілігінің оқуға деген қажетті икемінің жоқ екенін анықтады. «Ауызша айта алмайтындар» - 56,8%, «мәтінді конспектілей алмайды» - 48,3% оқушы. Оқыту үдерісінде балалардың қызған интеллектуалдық еңбекке дайын еместігі байқалады («мәтінге сұрақтар дайындай алмайды» - 31,3% респонденттер, «қосымша әдебиетпен жұмыс істей алмайды» - 31,1% адам). Оқушылар ақпаратты мұғалімнің сөзі арқылы емес, оқытудың техникалық құралдарының көмегімен қабылдайды (46,2% адам). Бұл балалардың сабақты белгілі бір ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 84 қабылдауына байланысты, мұндай жағдайда біреулері көру қабілеттері арқылы қабылдайтын балалар мұғалімінің дауыстап түсіндіруін қабылдай алмайды. Оқушылардан сұрау нәтижелері көптеген респонденттерде пәнге деген ситуациялық қызығушылық болатынын көрсетті: «сабақта қызық болады» - 46%, «мұғалім ұнайды» - 37%, «жақсы баға алған ұнайды» - 52%. Оқушылардың 63% - да оқу қажеттілік бойынша жүзеге асырылады: «пән өмір үшін маңызды». Пәнге деген қызығушылық 53% респонденте бар: «көптеген жаңа мәліметтерді білемін». Пәнге деген жоғары танымдық қызығушылық 42% оқушыда анықталған: «мұғалім талап еткеннен гөрі, көп білуге талпынамын». Республикада жалпы орта білім беру дамыған елдердегі ұқсас білім беру деңгейімен және бірқатар сипаттамалар бойынша әлемде қалыптасқан үрдістермен ерекшеленеді . Біздің елімізде мектептік білім беру ұзақтығы бойынша барынша қысқа және бірінші кезекте оның жоғары сатылары есебінен іске асырылады (2.2.32 - сурет). 2.2.32- сурет. Әлем елдеріндегі жалпы орта білім берудің құрылымы Республикада жалпы орта білім беру ұзақтығының төмендігі балалардың мектепті ерте бітіруімен байланысты емес, керісінше, мектепке кеш баруымен байланысты, әлемде мектепке 5 - 6 жастан бастап барады, яғни басқа елдерде балалар мектепке 1,5 - 2 жас бұрын барады. . Оқыту нәтижелері балалардың оқуды қай жастан бастап бастайтынына байланысты. Алты жас – балалардың мектепке баратын қолайлы жасы, олардың дамуының белсенді кезеңімен де сәйкес келеді. Қазақстан 4+5+2 Ресей 4+5+2 Польша 3+6+3 Украина 4+5+3 Беларусь 1+3+6+2 Швеция 3+6+4 Канада 4+6+3 Норвегия 6+4+3 Англия 6+5+2 Германия 4+5+4 АҚШ 6+3+3 Жапония 6+3+3 Франция 5+4+3 Қытай 3+6+3 Эстония 5+5+2 Өзбекстан 4+5+3 «9- сынып оқушыларының білім сапасына әсер ететін факторлар» мониторингтік зерттеу нәтижелері 6 жастан бастап мектепке барған оқушылар мектепке кеш барған сыныптастарына қарағанда ОЖСБ бойынша барынша жоғары нәтижеге қол жеткізгендерін көрсетті. ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру ститистикасы және бағалау орталығы 85 «9- сынып оқушыларының білім сапасына әсер ететін факторлар» мониторингтік зерттеу нәтижелері 6 жастан бастап мектепке барған оқушылар мектепке кеш барған сыныптастарына қарағанда ОЖСБ бойынша барынша жоғары нәтижеге қол жеткізгендерін көрсетті ( 2.2.8- кесте). 2.2. 8- кесте. Мектепке бару жасы / ОЖСБ - 2012 нәтижелері Аймақ 6 жас 7 жас 8 жас және жоғары жас Қазақ тілінде оқытатын мектептердің ОЖСБ орташа балы % Ақмола 57,9 38,3 2,3 1,5 53 Ақтөбе 55,1 43,4 1,5 0,0 38 Алматы 56,82 36,47 6,03 0,68 45 Шығыс Қазақстан 60,4 36,8 1,4 1,4 59 Жалпы орта білім беру ұйымдарында білім алушыларды қорытынды аттестаттаудың бір түрі болып табылатын, орта білімнен кейінгі немесе жоғары білім беретін білім беру ұйымдарына түсу емтихандарын біріктіретін Ұлттық бірыңғай тестілеу ( ҰБТ -2012) рәсіміне 117 333 адам қатысты (жалпы мектеп бітірушілер санының 75%). 2012 жылы республика бойынша ҰБТ - ның орташа балы 70, 9 балды құрады, бұл 2011 жылғы нәтижеден 15,7 балға төмен. Деректерді талдау 2011 жылғы ҰБТ - ның нәтижелерімен салыстырғанда Маңғыстау (26,93 балға), Қызылорда (26,32 балға), Оңтүстік Қазақстан (21,75 балға) және Шығыс Қазақстан (19,9 балға) облыстарында орташа балдың барынша төмендегенін көрсетті. 2011 жылғы ҰБТ - ның қорытындысы бойынша аталған өңірлер алдыңғы орындарда болған, ал 2012 жылғы ҰБТ - ның қорытындысы бойынша бұл облыстар ең төмен нәтиже көрсетті. 2012 жылы Қарағанды, Ақтөбе, Атырау, Ақмола және Жамбыл облыстарының ҰБТ - ға қатысушылары республикалық көрсеткіштенде жоғары нәтижеге қол жеткізді (2011 жылы бұл өңірлер рейтингте ең төменгі орындарда тұрған болатын). 2012 жылғы ҰБТ - ның қорытындысы бойынша ең төмен және ең жоғары көрсеткіштер арасындағы айырмашылық 20, 6 балды құрады. 2012 жылғы тестілеудің қорытындысы бойынша қазақ тілінде оқытатын мектептердің көрсеткіші орыс тілінде оқытатын мектептердің көрсеткіштеріне қарағанда 8,76 балға төмен болды. Қала/ауыл бөлінісінде ҰБТ - ның нәтижелерін салыстырмалы талдау ауыл мектептері бітірушілерінің орташа балы (66,50 балл), қала мектептері бітірушілерінің орташа балынан (76,16 балл) 9,7 балға төмен екендігін көрсетті. . ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 86 2012 жылы Ақтөбе (82,68 балл), Қостанай (79,77), Батыс Қазақстан (84,55), Солтүстік Қазақстан (79,69) облыстары және Алматы қаласының (84,67) қалалық мектептерінің бітірушілері жоғары орташа балға қол жеткізді. Ақтөбе (73,47 балл), Батыс Қазақстан (73,86), Қостанай (73,82) және Солтүстік Қазақстан (75,47) облыстарына қарасты ауыл мектептерінің бітірушілері жоғары нәтижелерге ие болды. Ауылдық республикалық мектептердің (53,70), Қызылорда (61,63), Оңтүстік Қазақстан (63,23) және Маңғыстау (60,23) облыстарының бітірушілері ең төмен нәтиже көрсетті. Қала мектептерінің ең жоғары және ең төменгі балдар арасындағы айырмашылығы 16,23 балды, ал ауылдық мектептер айырмашылығы – 15,24 құрады. Міндетті пәндер бойынша ҰБТ - ның нәтижелерін талдау барлық оқу пәндері бойынша орташа балдың төмен екенін көрсетті. 2011 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда орташа балдың барынша төмендеуі «Математика» (5,48 балл) және «Қазақстан тарихы» (4,47 балл) пәндері бойынша тіркелді (2.2.33 - сурет). Мектеп бітірушілердің міндетті пәндері арасында былтырғы жылдардағы сияқты орыс тілінде оқытатын мектептердің «Қазақ тілі» пәні (18,06) бойынша жоғары болса, «Математика» пәні бойынша ең төменгі көрсеткіш (9,87 балл) болды. 2.2.33- сурет. Жылдар бойынша динамикадағы міндетті пәндер бойынша ҰБТ - ның орташа балы Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері 2012 жылы мектеп бітірушілер «Физика», «Химия», «Биология», «География», «Дүниежүзі тарихы», «Ағылшын тілі», «Неміс тілі», «Француз тілі», «Қазақ әдебиеті» және «Орыс әдебиеті» пәндерін таңдау бойынша 10 пәннің біреуінен таңдаған мамандығына байланысты тестілеуден өтті. 13,13 19,38 18,02 19,52 18,4 14,72 15,35 18,97 17,49 18,43 18,45 15,18 9,87 16,08 15,69 13,96 18,06 13,41 Математика Қазақ тілі Орыс тілі Қазақстан тарихы Орыс тілінде оқытатын мектептердегі қазақ тілі Қазақ тілінде оқытатын мектептердегі орыс тілі 2010 жыл 2011 жыл 2012 жыл ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру ститистикасы және бағалау орталығы 87 Таңдау пәндерінің бөлінісінде ҰБТ - ның нәтижелерін талдау дерлік барлық оқу пәндері бойынша орташа балдың төмендегенін көрсетті. Тек «Орыс әдебиеті» мен «Француз тілі» пәндері бойынша былтырғы жылдың нәтижелерімен салыстырғанда көрсеткіштер тиісінше 4,1 және 0,28 балға өскен (2.2.34- сурет). 2.2.34- сурет. ҰБТ - ның таңдау бойынша пәндерінің орташа балы Дереккөз:ҚР БҒМ ҰТО мәліметтері 2012 жылы республика бойынша конкурстық пәндерден 100 - ден жоғары балды 10 764 (9,17%) мектеп бітіруші жинады. Олардың басым көпшілігі (10%- дан жоғары адам) Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Павлодар, Солтүстік Қазақстан облыстарының, Астана және Алматы қалаларының, Республикалық мектептердің үлесінде. 2012 жылы 100 - балдан жоғары балл жинағандардың үлесі былтырғы жылдарға қарағанда барынша төмен болды, тиісінше 13,4% және 16,17%. Мәнмәтіндік және басқа да көрсеткіштердің деректері бойынша өткізілген салыстырмалы талдау аймақ деңгейінде мектеп бітірушілердің білім сапасын саралаудың бірқатар себептерін анықтауға мүмкіндік берді. Сызықтық функция көмегімен алынған (ҰБТ балының орташа мәні) тренд сызығы мұғалімдердің жоғары біліктілік санатының болуы тікелей ҰБТ нәтижелеріне байланысты екенін көрсетті. Педагогтардың сапалық құрамы барынша жоғары болса, мектеп бітірушілердің тестілеу нәтижелері де жоғары болады (2.2.35 - сурет). 14,66 16,32 18,44 18,96 16,93 19,51 18,71 17,27 17,38 16,83 16,76 17,22 18,98 18,98 17,71 19,06 17,98 17,27 17,77 12 14,59 15,6 17,2 17,2 14,98 18,64 18,08 17,55 17,3 16,1 2010 жыл 2011 жыл 2012 жыл ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 88 2.2.35- сурет. ҰБТ - ның орташа балының жоғарғы санатты мұғалімдер үлесіне тәуелділігі Дереккөз:ҚР БҒМ мәліметтері Астана, Алматы қалаларындағы, Павлодар, Қарағанды, Жамбыл облыстарындағы жоғары санатты мұғалімдердің үлесі республика бойынша орташа мәннен де жоғары, және ҰБТ - ның нәтижесі басқа өңірлерге қарағанда тиісінше жоғары. Өте төмен орташа балдардың бірін көрсеткен Қызылорда, Маңғыстау, Оңтүстік Қазақстан облыстарында жоғары санатты мұғалімдері үлесі аз. ҰБТ - ға дайындау бойынша тәжірибелері, жоғары біліктілік санаттары бар тәжірибелі мұғалімдердің оқушылары қашанда жоғары нәтижелерге қол жеткізеді. Санаты жоқ мұғалімдер үлесін ҰБТ - ның нәтижелерімен салыстыру кезінде белгілі бір тәуелділік болған , Астана және Алматы қалаларында санаты жоқ болмашы мұғалімдер үлесінің ҰБТ орташа балының жоғары екенін байқауға болады. ҰБТ - ның орташа балының көрсеткіші бойынша соңғы орындардағы өңірлер – Маңғыстау, Қызылорда (тиісінше 14 және 16 орын) облыстары санаты жоқ мұғалімдер үлесінің көптігімен сипатталады. (2.2.36- сурет). 2.2.36- сурет.Санаты жоқ мұғалімдер үлесінен ҰБТ - ның орташа балының тәуелділігі Дереккөз:ҚР БҒМ мәліметтері Қызылорда 3,2 ОҚО 14,8 Маңғыстау 10,7 Алматы 14,5 ҚР 15,1 Жамбыл 18,9 Атырау 11,1 Ақмола 13,4 Қарағанды 18,2 Павлодар 19,5 ШҚО 10,9 Қостанай 13,9 С)О 13,7 Астана қ, 28,4 Актөбе 11,3 Алматы қ, 30,9 0 5 10 15 20 25 30 35 64,05 65,66 65,7 66,73 70,13 70,91 71,38 71,42 71,76 73,52 75,09 77,49 77,74 77,91 78,48 78,74 84,67 Ж оғ ар ғы сан ат ты м ұғ ал ім дер үл есі ҰБТ орташа балы Қызылорда 31,9 ОҚО 23,1 Маңғыстау 29,7 Алматы 25,3 ШҚО 21,8 ҚР 25,1 Жамбыл 25,9 Атырау 25 Ақмола 26,3 Қарағанды 21,7 Павлодар 21,8 Қостанай 29,9 СҚО 26 гАстана қ. 21 Ақтөбе 31,7 Алматы қ . 20,9 0 5 10 15 20 25 30 35 64,05 65,66 65,7 66,73 70,13 70,91 71,38 71,42 71,76 73,52 75,09 77,49 77,74 77,91 78,48 78,74 84,67 Сан ат ы ж оқ мұғ ал ім дер сан ат ы ҰБТ орташа баллы ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру ститистикасы және бағалау орталығы 89 ҰБТ - ның орташа балының көрсеткіші бойынша көшбасшы өңірлер – Ақтөбе және Қостанай облыстарыда (тиісінше 2 және 5 орын) санаты жоқ мұғалімдердің көптігімен сипатталады. Аталған өңірлерде ҰБТ - ның орташа балы санаты жоқ мұғалімдердің үлесіне тікелей байланысты емес екені байқалмайды. Мұғалімдерде жоғары санаттың болуы оларда өздерін дамытуға және оқушылар жетістіктеріне арналған уәждеменің қатысуы жанама белгілері ретінде қызмет етеді. «Санаты жоқ» мұғалімдердің арасында біліктілік санатын алып үлгермеген және алуға ұмтылыс жасап жүрген жас мұғалімдердің, сондай - ақ жұмыс тәжірибесі бар, бірақ қандайда бір себептерге байланысты аттестаттау рәсімінен өткісі келмейтін педагогтардың да болуы мүмкін. Алматы қаласының, Ақтөбе және Алматы облыстарының мектептері сапалы компьютерлік техникалармен жарақталған, бұл ҰБТ - ның орташа балының өсуіне барынша ықпал етті. Барынша компьютерлік техникалармен көп қамтамасыз етілген Оңтүстік Қазақстан облысының мектеп бітірушілері ҰБТ - ның нәтижесі бойынша төмен нәтиже көрсетті. Аталған өңірде мектептердің компьютерлік техникалармен қамтамасыз етілудің сандық көрсеткішіне компьютерлік жабдықтардың ескіруі, ауыстыруды талап ету есебінен қол жеткізілген. Бұл факт Оңтүстік Қазақстан және Шығыс Қазақстан облыстарында ҰБТ - ның орташа балының төмендеуіне ықпал етті (2.237 - сурет, 2.238 - сурет). TIMSS- 2007 Халықаралық зертеулердің нәтижелері бойынша республиканың 14% оқушысы компьютерді үйінде де және мектепте де пайдаланады, мұндай оқушылар математика бойынша да, жаратылыстану бойынша да жоғары нәтижелер көрсетеді. 2.2.37- сурет. 1 компьютерге шаққандағы оқушылар санының ҰБТ - ның орташа балына тәуелділігі Дереккөз:ҚР БҒМ мәліметтері Қызылорда 14 Маңғыстау 28 ОҚО 17 Алматы 13 ШҚО 10 ҚР 13 Жамбыл 15 Атырау 16 Ақмола 16 Қарағанды 8 Павлодар 14 БҚО 9 Қостанай 7 СҚО 8 Астана қ . 12 Ақтөбе 13 Алматы қ. 15 64,1 65,7 65,7 66,7 70,1 70,9 71,4 71,4 71,8 73,5 75,1 77,5 77,7 77,9 78,5 78,7 84,7 1 ком пь ю терг е ш ақ қан дағ ы оқ уш ы лар сан ы ҰБТ - ның орташа балы ҰЛТТЫҚ БАЯНДАМА Ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығы 90 2.2.38- сурет. Ауыстыруды қажет ететін компьютерлер санынан ҰБТ - ның орташа балына тәуелділігі Дереккөз:ҚР БҒМ мәліметтері Екінші ауысымда оқитын білім алушылар үлесінен ҰБТ - ның орташа балының тәуелділігін талдау екінші ауысымда оқитындар үлесі жоғары болса, соған сәйкес ҰБТ - ның орташа балының төмен болатынын көрсетті (2.2.39 - сурет). Павлодар, Қостанай, Солтүстік Қазақстан облыстарында екінші ауысымда оқитын оқушылар саны сонша көп болмаса да, ҰБТ - ның жоғары нәтижелерін байқауға болады ҰБТ - ның орташа балы төмен болған Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Алматы, Маңғыстау облыстарында екінші ауысымда оқитын оқушылардың үлесі басым. 2.2.39- сурет. Екінші ауысымда оқитын оқушылар үлесінен ҰБТ қорытындысының тәуелділігі Дереккөз:ҚР БҒМ мәліметтері Республиканың жалпы білім беретін мектептерінде пәндерді тереңдетіп оқитын оқушылар үлесі 1,5- тен 75,9 % - ға дейін барынша үлкен алшақтық орын алған. Жекелеген пәндерді тереңдетіп оқумен қамтылған оқушылар үлесінің ҰБТ - ның орташа балына тәуелділігін талдау пәндерді тереңдетіп оқытатын жалпы білім беретін мектептердегі оқушылар үлесі жоғары болса, ҰБТ нәтижесінің соғұрлым жоғары болатынына тікелей тәуелділігін көрсетті. Әсіресе мұндай жоғары үлес (республика бойынша жоғары мәннен екі есе жоғары) Алматы қаласында, Ақтөбе, Қарағанды, және Батыс Қазақстан облыстарында кездеседі. Қызылорда 1785 Маңғыстау 678 ОҚО 6758 Алматы 3624 ШҚО 5082 жүктеу/скачать 7,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|