59
Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасында
белгіленген 12 жылдық оқыту моделіне жүйелі
көшу қосымша оқу орындарын талап етеді
(2015 жылға болжам
–
бірінші сыныпқа баратындардың саны 2011 жылғы көрсеткіштен екі
есе артық болады).
Оқу
-
тәрбие үдерісін ұйымдастырудың тиімділігі сыныптардың толықтырылуына
тікелей байланысты. Республика мектептерінің сыныптарындағы орташа толықтырылу
2011 жылы 16,9 оқушыны құрады. Қала мектептерінде бұл көрсеткіш 22,9 адамға дейін
азайғаны байқалады, бұл 2010 жылмен салыстырғанда 0,3 адамға аз. Ауылдық жерлерде
бұл көрсеткіш 1,2 оқушыға дейін азайды және бір сынып жинаққа 14 оқушыны құрады.
Аталған көрсеткіштің азаю үрдісі республиканың барлық өңірлерінде байқалады.
Сыныптардың төмен толықтырылуы Ақмола, Павлодар, Солтүстік Қазақстан
облыстарындағы (халықтың аз тығыздығы) мектептерде сақталған. Осыған сәйкес
сыныптардың жоғары толықтырылуы Астана және Алматы қалаларында (көші
-
қон
үдерісі), Қызылорда, Маңғыстау және Оңтүстік Қазақстан облыстарында (халықтың
жоғары тығыздығы) байқалады (қосымша, 2.2.4
-
кесте).
Деректерді талдау, сапалы білім беру қызметтерін көрсету сабақтардың
ауысымдылығына тікелей байланыстылығын көрсетіп отыр. Бір ауысымдағы оқу үдерісін
ұйымдастыру
–
негізгі компоненттердің бірі болып табылады. Ал
бұл оқушылардың
қажеттіліктерін эмоциялық қолайлы білім беру жағдайында іске асырылуы мүмкін. Бір
ауысымдағы сабақ дәрістік, сыныптан тыс және үйде жасалатын тапсырмалардың
танымдық әрекеттерін үйлестіруге көмектеседі, оқушылардың дене тәрбиесі мен
зияткерлік шамадан тыс жүктемесінен алдын ала сақтандырады
.
ҰБТ
-
ның орташа балы екінші ауысымда оқитын білім алушылардың үлесімен
байланыстылығының анық бейнеленгенін талдау көрсетіп отыр: өңірлерде осындай
оқушылардың үлесі аз болған сайын, мектеп бітірушілердің ҰБТ бойынша орташа балы
жоғары болады. Бұл факт оқушылардың жеке білім беру сұраныстарын барынша
қанағаттандыру үшін (оқытуды бір ауысымда ұйымдастыру) мүмкіндіктердің болуы
оқытудың соңғы нәтижеге оң ықпал ететіні осының куәсі.
2011 жылы сабақты бір ауысымда жүргізетін жалпы білім беретін мектептердің
саны 332 бірлікке қысқарды және 2
367 жалпы білім беру ұйымдарын құрады. Бір
ауысымда сабақ жүргізетін мектептердің барынша жоғары үлесі Павлодар, Қостанай,
Солтүстік
Қазақстан,
Ақмола,
Шығыс
Қазақстан
облыстарының
еншісінде
(қосымша, 2.2.5
-
кесте).
Ақтөбе (353), Қостанай (226), Оңтүстік Қазақстан (834), Қарағанды (375), Павлодар
(231) облыстарында екі ауысымда сабақ жүргізетін мектептердің үлесі барынша азайған.
Ақмола, Алматы, Жамбыл, Батыс Қазақстан облыстарында және Астана мен Алматы
қалаларында екінші ауысымда оқитындардың саны шамалы көбейген. Жалпы республика
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
60
бойынша екі ауысыммен сабақ жүргізетін мектептердің саны былтырғы жылмен
салыстырғанда 294 бірлікке өскен. (қосымша 2.2.6
-
кестесі)
2011 жылы үш ауысымдық мектептердің саны 14 бірліккее азайған
(барлығы
70 мектеп). Мұндай мектептердің азаюы Оңтүстік Қазақстан (16 бірлікке),
Жамбыл (2 бірлікке), Батыс Қазақстан (1 бірлікке) облыстарында және Астана қаласында
(2 бірлікке) орын алған. Сонымен қатар, үш ауысымда оқытатын мектептердің саны
Ақмола (1 бірлікке), Ақтөбе (2 бірлікке). Алматы (4 бірлікке), Солтүстік Қазақстан
(2 бірлікке) облыстарында көбейген (2.2.8
-
сурет).
2.2.8-
сурет. 3 ауысымда жұмыс істейтін мектептердің саны, бірлік
Дереккөз
:
ҚР
БҒМ мәліметтері
Мұндай мектептердің басым көпшілігі Алматы (30), Қызылорда (9), Жамбыл (8)
облыстарында орналасқан. Үш ауысымдық сабақтар Шығыс Қазақстан, Қарағанды,
Қостанай,
Павлодар
облыстарында
және
Алматы
қаласында
өткізілмейді
(қосымша, 2.2.7
-
кесте).
Үш
ауысымдық оқыту, апатты жағдайдағы мектептер және демографиялық
жағдайларды есепке ала отырып мектеп жасындағы балалар санының өсуіне байланысты
оқушы орнының тапшылығын қысқарту сияқты проблемалы мәселелерді шешу үшін
2011 жылы 25 мектептің құрылысы (РБ) және 47 мектептің құрылысы (ЖБ) басталды
(2.2.9-
сурет).
2.2.9 сурет. Мектептер құрылысының динамикасы, бірлік
Дереккөзі:ҚР БҒМ мәліметтері
3
1
26
1
0
1
3
10
0
0
10
5
0
17
7
0
84
4
1
30
3
2
0
2
8
0
0
9
5
0
1
5
0
70
2010 жыл
2011 жыл
57
47
84
47
45
92
25
47
72
РБ
ЖБ
Барлығы
2009 жыл
2010 жыл
2011 жыл
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
61
Мектеп жасындағы балаларды міндетті жалпы орта біліммен қамтамасыз ету білім
беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі болып табылады.
ҚР
БҒМ деректері бойынша 2011 жылғы 15 желтоқсандағы жағдайға сүйенсек
432 бала (жалпы оқушылар санының 0,01 %
-
ы) мектепке себепсіз (10 және одан да көп
күн) бармаған. 2010 жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 437 балаға азайған
(2010 жылы
–
929 бала). Осыған сәйкес, жалпы оқумен қамту бағдарламасы бойынша
жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде 305 бала мектепке қайтып оралды. Тергеуде (14),
іздеуде болу (73), көші
-
қон (43), оқығысы келмеу (57) себептері бойынша 187 мектеп
жасындағы балалар жалпы орта біліммен қамтылмай қалып отыр. Оның ішінде басым
көпшілігі
(77 %) аз
қамтылған және нашар тұратын отбасының балалары (2.2.10
-
сурет).
2.2.10-
сурет. Оқумен қамтылмаған мектеп жасындағы балалардың саны (себептері), бірлік
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
Қазақстан
Республикасының
«Білім туралы»
Заңында әлеуметтік көмекке мұқтаж
республика азаматтарына арналған шығындарды мемлекет олардың білім алу кезеңіне
толық немесе жартылай өтемақы төлеуді алды
-
арты ойластырған. 2011 жылы әлеуметтік
қорғалмаған оқушыларға көмек көрсетуге арналған жалпы оқумен
қамту қорындағы
бөлінген сома 7 миллиардқа дейін көбейді (2010 жылы
–
5,5 млрд. теңге). «Мектепке
жол» және «Қамқорлық» акцияларын өткізудің барысында 2 миллиардтан астам теңгеге
аз қамтылған отбасының балаларына (3
000 адам) көмек көрсетілді.
Халықтың әлеуметтік
-
осал қабатындағы балаларға қолдау көрсету мен Жалпыға
міндетті оқу қорын қаржыландыру бойынша іс
-
шараларды
қабылдауларына
қарамастан
мемлекеттік органдардың міндетті орта білім берудегі өзара бірлескен жұмыстарын одан
әрі күшейтулері керек
.
Жалпы орта білім берумен толықтай қамтуды қамтамасыз ету
Республикадағы көші
-
қон үдерісін ескере отырып жалпыға
міндетті оқыту аясындағы
іс
-
шараларды өткізуді күшейтуді талап етеді.
Мектепте тамақтандыруды ұйымдастыру балалардың денсаулығын сақтаудың және
барынша тиімді оқуға қабілеттерін арттырудың маңызды шарттарының бірі болып
187
40
104
14
73
57
43
239
51
149
16
92
81
50
Барлығы
Аз қамтылған
отбасындағы
Нашар
тұратын
отбасындағы
Тергеуде
Іздеуде
Оқығысы
келмейді
Көші
-
қон
2010 жыл
2011 жыл
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
62
табылады. 2011 жылы оқушыларды тамақтандыруды ұйымдастыру үшін жалпы оқумен
қамту қорынан 2,8 миллиард теңге бөлінді. Осыған сәйкес, оқушыларды ыстық тамақпен
қамту көрсеткіші 7 %
-
ға артты және 77 %
-
ды құрады. Республиканың 6
051 мектебінде
1 889 307
оқушыға ыстық тамақ ұйымдастырылды, оның ішінде 622
372 оқушы (33 %)
ыстық тамақпен тегін қамтамасыз етілді. Аз қамтылған отбасыларының 972
507 оқушысы
тегін тамақпен қамтылды.
Тегін ыстық тамақпен барынша қамту Батыс Қазақстан (83,3%), Ақтөбе (59,3%),
Жамбыл (56,4%) облыстарында және Астана қаласында (69,6%) болды. Ең аз көрсеткіш
Алматы (12,5%) және Оңтүстік Қазақстан (7%) облыстарының үлесінде.
Ақтөбе (97,6%), Батыс Қазақстан (99%) және Астана (100%), Алматы (99%)
қалаларында
бастауыш сыныптардың барлық оқушылары үшін тегін ыстық тамақ
ұйымдастырылған (2020 жылдың мақсатты индикаторларының жетістіктері). Осыған
байланысты, 2010 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда Қарағанды және Солтүстік
Қазақстан облыстарында бастауыш сынып оқушыларын тегін ыстық тамақпен қамтудың
айтарлықтай азайғанын байқауға болады. Оңтүстік Қазақстан облысында осы
категориядағы оқушыларды тегін ыстық тамақпен қамту тұрақты түрде төменгі
пайыздарды көрсетіп келеді (2010 жылы
-
7%, 2011 жылы
- 8%) (2.2.11-
сурет).
2.2.11-
сурет. Бастауыш сынып оқушыларын тегін ыстық тамақпен қамту, %
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
Қызылорда, Қостанай, Маңғыстау, Павлодар, Жамбыл, Қарағанды; Оңтүстік
Қазақстан облыстарында және Астана қаласында жергілікті атқарушы органдар аз
қамтылған отбасының балаларын 100 % тегін ыстық тамақпен қамтамасыз еткен
(2015 жылғы мақсатты индикаторлардың жетістіктері). Бұл ретте, Атырау және Алматы
29,
8
97,
8
14,
2
8,
7
62,
3
31,
5
83,
7
96
44,
7
46,
9
27,
4
40,
3
64
6,
9
100
96,
1
44,
4
36,
3
97,
6
16,
4
13,
1
60
53,
3
99
70,
6
30,
1
50,
1
33,
4
40,
3
53,
9
7,
7
100
96,
9
44,
6
2010-
2011 оқу жылы
2011-
2012 оқу жылы
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
63
облыстарында, Алматы қаласында осы категориядағы балаларды мектепте
тамақтандыру мәселелерін ұйымдастыруды қаржыландыру жергілікті бюджет есебінен
шектеулі. Жалпы алғанда, республика бойынша аз қамтылған отбасыларының балаларын
тегін ыстық тамақпен қамту 9 %
-
ға көбейді (2010 жылы
–
80 %, 2011 жылы
– 89 %)
(2.2.12-
сурет, қосымша 2.2.8
-
кесте).
2.2.12-
сурет. Тегін ыстық тамақпен аз қамтылған отбасыларының балаларын қамту, %
Дереккөз
:
ҚР
БҒМ мәліметтері
Оқыту үшін қолайлы жағдай жасау факторы ретінде
оқушылардың тамақтануын
ұйымдастыру деректерін талдау ыстық тамақты ұйымдастырған мектептер санының
5 %-
ға өскенін көрсетті (2010 жылы
– 77
%, 2011 жылы
–
82%) . Мектеп асханаларының
саны 242 бірлікке артты (2010 жылы
-
5 133, 2011 жылы
–
5 375 бірлік)
(қосымша, 2.2.9
-
сурет).
Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасында
белгіленген көрсеткіштердің
жетістіктері бойынша (2020 жылы ауыл мектептерін толық
циклді асханалармен 100 % жарақтандыру) барлық ауыл мектептерінде күрделі
жөнделген және жаңа жабдықтармен қамтамсыз етілген толық циклді асханалар ашылған
(2.2.13-
сурет).
2.2.13-
сурет. Жаңа технологиялық жабдықтармен мектеп асханаларын қамтамасыз ету, бірлік
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
34,
5
24,
9
48,
4
89
97,
1
73,
9
96,
5
83,
2
100
94,
3
100
98,
9
100
100
100
63,
8
80
78,
1
56,
2
66,
5
97,
3
96,
9
97,
7
99,
7
100
100
100
100
100
100
100
100
57,
4
89
2010 жыл
2011 жыл
9
53
28
117
11
50
52
21
18
46
26
41
29
13
65
176
24
53
69
117
113
64
52
42
28
113
35
102
44
179
68
180
2010 жыл
2011 жыл
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
64
Мектепке жеткізілетін шикізаттар мен азық түліктер түрлеріне, сапасы мен
қауіпсіздігіне жүргізілетін жүйелі мониторингті құрылған ведомствоаралық жұмыс тобы
талдайды. Өткізілген жұмыстардың нәтижесі бұқаралық ақпарат құралдарында және ата
–
аналар алдында кеңінен жарияланады.
Дарынды балаларды қолдау жүйесін дамыту
Дарынды балаларды анықтау және қолдау көрсету жоғары білімді, бәсекеге
қабілетті
шығармашыл тұлғаны қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасауға
бағытталған мемлекеттік білім беру саясатының негізгі бағыттарының бірі болып
табылады. Республикада балалардың қабілеттерін
анықтау мен дамыту үшін жағдайлар
мен мүмкіндіктер жасау, олардың жеке шығармашылық сұраныстарын іске асыру
дарынды балаларға арналған мамандандырылған білім беру ұйымдарының желісін
кеңейту арқылы қамтамасыз етіледі.
2011 жылы мұндай ұйымдардың саны өзгеріссіз қалды (115 бірлік). Осыған
байланысты, олардағы білім алушылардың саны 2010 жылмен салыстырғанда
1
028 оқушыға артқан (51
226 бала (2.2.14
-
сурет).
2.2.14-
сурет. Дарынды балаларға арналған мамандандырылған білім беру ұйымдарының желісі,
бірлік, 2011 жыл
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасында көп тілді
білім беруді дамытудың негізгі үрдісі анықталды. Тілдерді үйрену ерекше мәнділікке ие
және мектеп бітірушілерді ғылым мен техниканың салаларына бәсекеге қабілетті
мамандар даярлауға бағыттайтын кешенді кәсіби даярлаудың міндетті және бөлінбес
құрамдас
бөлігі
болып табылады.
6
4
9
6
13
4
4
7
4
4
3
12
6
17
7
5
4
1
1
5
1
2
1
2
2
1
1
2
1
3
5
4
1
0
Дарынды балаларға арналған білім беру ұйымдарының барлығы
З тілде оқытатын мектептер
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
65
2011 жылы республикада үш тілде оқытатын 33 мамандандырылған мектептер
жұмыстарын жалғастырды, олардағы контингент 3
749 оқушыны құрады. Үш тілде
оқытатын мектептерде оқу
-
тәрбие үдерісін ұйымдастыру үшін оқу материалдарының
жинағы дайындалды: оқу жоспары, оқу бағдарламасы, қазақ және ағылшын тілдеріндегі
пәндерді оқытуға арналған әдістемелік құрал, үш тілде оқытуды енгізу жөніндегі
ұсынымдар.
Республика бойынша дарынды оқушылардың сандық құрамы 1
028 адамға,
педагогтар 138 адамға көбейді. Мұндай балалар санының көбеюі Ақтөбе (132 оқушыға),
Батыс Қазақстан (142 оқушыға), Қарағанды (167 оқушыға) облыстарында және Алматы
қаласында (172 оқушыға) байқалады. 2010 жылмен салыстырғанда балалар санының
барынша өсуі Астана қаласында (1,9 рет) орын алды (2.2.4
-
кесте).
2.2.4-
кесте. Дарынды балаларға арналған мамандандырылған білім беру ұйымдарындағы оқушылар
мен педагогтардың саны, адам
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
Аймақ
Оқушылар саны
Мұғалімдер саны
2010
2011
2010
2011
Ақмола
2 500
2 413
248
217
Ақтөбе
2 111
2 243
210
235
Алматы
4 258
4 190
395
451
Атырау
3 198
3 189
325
351
Шығыс Қазақстан
4 740
4 554
644
507
Жамбыл
1 206
1 260
154
151
Батыс Қазақстан
1489
1 631
207
212
Қарағанды
2 568
2 735
377
400
Қостанай
1 611
1 270
176
173
Қызылорда
1 902
1 903
231
214
Маңғыстау
1 026
1 084
94
96
Павлодар
5 220
4 958
547
561
Солтүстік Қазақстан
2 142
2 104
262
301
Оңтүстік қазақстан
6 988
6 845
776
847
Алматы
қаласы
5 415
5 587
455
502
Астана қаласы
1 727
3 240
188
203
РБҰ
2 137
2 060
474
480
Қазақстан
50 238
51 266
5 763
5 901
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
66
Облыстық және республикалық маңызы бар мамандандырылған мектеп
-
интернаттарының, лицейлердің, гимназиялардың
,
мектеп
-
кешендердің қызметі кең
көлемді және әртүрлі бағыттар бойынша жүзеге асырылады (2.2.15
-
сурет. )
2.2.15-
сурет. Бағыттар бойынша дарынды балаларға арналған мамандандырылған білім беру
ұйымдарының желісі, бірлік, 2011 жыл
Дереккөз
:
ҚР
БҒМ мәліметтері
Әрбір
оқушының қызығушылығын, икемділігі мен қабілеттерін есепке алуға
мүмкіндік беретін зияткерлік шығармашылық ортаны ұйымдастыру, сондай
-
ақ
мамандандырылған білім беру ұйымдарындағы жұмыстың алдыңғы қатарлы түрлері мен
әдістерін белсенді пайдалану олипиадалар мен конкурстарда жеңістер мен жақсы
нәтижелер, оқу жетістіктерін сырттай бағалауда жоғары нәтижелер береді, «Алтын белгі»
белгісін растайды.
2011 жылдың қорытындысы беделді әлемдік зияткерлік жарыстарға қазақстандық
оқушылардың қатысу нәтижелері бойынша әртүрлі жоғары деңгейге ие болған
978 марапат.
Аймақтар кесінінде республикаға түскен марапаттардың басым көпшілігін Астана
(162), Алматы (115) қалаларының және Алматы облысының (143 бірлік) оқушылары
әкелді (2.2.16
-
сурет, қосымша, 2.2.10
-
кесте).
54
10
34
10
7
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
Достарыңызбен бөлісу: |