ҚР
46900
Жамбыл
2663
Атырау
1347
Ақмола
2824
Қарағанды
3903
Павлодар
2502
БҚО
2217
Қостанай
3096
СҚО
2258
Астана қ
.
1576
Ақтюбе
2786
Алматы қ.
3801
64,1 65,7 65,7 66,7 70,1 70,9 71,4 71,4 71,8 73,5 75,1 77,5 77,7 77,9 78,5 78,7 84,7
1
ком
пь
ю
терг
е
ш
ақ
қан
дағ
ы
оқ
уш
ы
лар
сан
ы
ҰБТ
-
ның орташа балы
Қызылорда
59,8
Маңғыстау
43,8
ОҚО
44,7
Алматы
41,3
ШҚО
29,9
ҚР
39,1
Жамбыл
40,9
Атырау
43,7
Ақмола
27,9
Қарағанды
35
Павлодар
21,9
БҚО
37,7
Қостанай
25,6
СҚО
26,7
Астана қ
.
41,6
Ақтөбе
41,2
Алматы қ.
37,9
64,1 65,7 65,7 66,7 70,1 70,9 71,4 71,4 71,8 73,5 75,1 77,5 77,7 77,9 78,5 78,7 84,7
Ек
ін
ш
і а
уы
сы
м
да
б
ілім
ал
ат
ы
н
оқ
уш
ы
лар
үл
ес
і
ҰБТ орташа балы
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
91
Пәндерді тереңдетіп оқытатын мектептердің төмен үлесін, оқу жетістіктерін
сырттай бағалауда жоғары нәтижелер көрсетпеген Алматы және Жамбыл облыстарын
айтуға болады (2.2.40
-
сурет).
2.2.40-
сурет. Әртүрлі пәндерді тереңдетіп оқытатын жалпы білім беретін мектептердегі оқушылар
үлесінен ҰБТ нәтижелерінің тәуелділігі
Дереккөз:ҚР БҒМ мәліметтері
ҰБТ
-
ның орташа балы мен күн көріс минимумының мөлшерінен төмен табысы бар
халық үлесінің арасалмағы бұл мөлшерлердің тікелей үйлесімді байланысын көрсетті. Күн
көріс минимумы
–
тұтыну қржынының ең аз құнының мөлшері бойынша бірдей бір адамға
арналған қажетті ең аз ақшалай табыс.
ҚР
Статистика жөніндегі агенттігінің деректері бойынша 2011 жылы күн көріс
минимумынан төмен мөлшерде табыстары бар халықтың жоғары үлесі үш өңірде
(Оңтүстік Қазақстан, Маңғыстау және Қызылорда облыстары) тіркелді.
Халықтың табысы аз болған сайын, ҰБТ
-
ның орташа балы да азаяды, және
керісінше. Астана және Алматы қалаларында халық табысының жоғары көрсеткіштерін
байқауға болады, тиісінше ҰБТ
-
ның орташа балының жоғары көрсеткіштері тіркелген
(2.2.41-
сурет).
2.2.41-
сурет. Күн көріс минимумы мөлшерінен төмен табысы бар халық үлесінің ҰБТ
-
ның орташа
балына тәуелділігі
Дереккөз:ҚР БҒМ мәліметтері
Қызылорда
24,3
ОҚО
41,4
Маңғыстау
18,6
Алматы
3,5
ШҚО
28,4
ҚР
32,3
Жамбыл
10,4
Атырау
1,5
Ақмола
15
Қарағанды
56,8
Павлодар
18,4
БҚО
51,2
Қостанай
25,9
СҚО
33,2
Астана қ
.
45,4
Ақтөбе
66,8
Алматы қ,
75,9
64,1
65,7
65,7
66,7
70,1
70,9
71,4
71,4
71,8
73,5
75,1
77,5
77,7
77,9
78,5
78,7
84,7
П
ән
дерд
і т
ерең
дет
іп
оқ
ит
ы
н
оқ
уш
ы
лар
үл
ес
і
ҰБТ
-
ның орташа балы
Қызылорда
6,2
ОҚО
10,4
Маңғыстау
10,4
Алматинская
1,7
ШҚО
6,1
ҚР
5,3
Жамбыл
5,1
Атырау
5,2
Ақмола
6,2
Карағанды
3,5
Павлодар
4,5
ЗКО
4,8
Қостанай
4,6
СҚО
9,6
Астана қ
.
1,7
Ақтөбө
2,4
Алматы қ.
2
64,1 65,7 65,7 66,7 70,1 70,9 71,4 71,4 71,8 73,5 75,1 77,5 77,7 77,9 78,5 78,7 84,7
Кү
н
көрі
с
дең
гей
і
м
өл
ш
ері
нен
т
өм
ен
т
аб
ы
сы
бар
хал
ы
қт
ы
ң
үл
ес
і
ҰБТ
-
ның орташа балы
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
92
284,6
275,1
252,3
2009 жыл
2010 жыл
2011 жыл
мың адам
ҰБТ
-
ға мектеп бітірушілердің қатысу нәтижесі бойынша мектептегі білім беру
сапасы көрсеткіштерінің төмендеуі оқу
-
тәрбие үдерісін жетілдіруде түбегейлі қадамдарды
қажет етеді.
Бұған қоса оқушылардың қорытынды аттестациядан өту рәсімі мен тест
сұрақтарын жетілдіру мәселесі де өзекті күйінде қалып отыр.
Жалпы білім беретін мектептердің 9 және 11
-
сынып оқушыларының бітіруі
2011 жылы 9
-
сыныпты бітірген оқушылар
саны 252
300 адамды құрады.
Жылдар
бойынша
динамикада
және
республика
бойынша жалпы алғанда жалпы білім беретін
мектептерде 9
-
сынып оқушылар санының азаю
үрдісін байқауға болады.
Назарбаев
зияткерлік
мектептерінде
9-
сыныпты бітірушілердің саны 2 есеге өскен
(2.2.9-
кесте).
2.2.9-
сурет. ЖАО мен ҚР БҒМ
-
ға ведомствалық бағынысты күндізгі жалпы білім беретін мектептердің
9-
сынып оқушыларының бітіруі
Аймақ
9-
сынып оқушылары бітірушілері
(мың адам)
2009
жыл
2010
жыл
2011
жыл
Ақмола
13,0
12,47
11,34
Ақтөбе
14,9
13,61
12,59
Алматы
32,5
32,42
28,71
Атырау
11,2
10,62
9,49
Шығыс Қазақстан
22,0
20,51
17,95
Жамбыл
20,9
20,29
18,54
Батыс Қазақстан
11,6
10,54
9,61
Қарағанды
21,3
20,33
18,81
Қостанай
13,1
11,74
10,82
Қызылорда
14,6
14,03
13,02
Маңғыстау
9,8
9,72
9,13
Павлодар
11,2
10,69
9,78
Солтүстік Қазақстан
9,2
8,82
7,93
Оңтүстік Қазақстан
54,8
53,46
51,47
Астана
қаласы
7,2
7,97
7,14
Алматы
қаласы
16,9
17,20
15,04
Республикалық ұйымдар
0,5
0,44
0,49
НЗМ
0,0
0,22
0,45
Қазақстан
Республикасы
284,6
275,1
252,3
Дереккөз
:
ҚР
БҒМ деректері
Білім беру жүйесінің тұрақты жұмыс істеуі мен нәтижелілігі көрсеткіштерінің бірі
білім беру деңгейлері бойынша оқушылар контингенті қозғалысының
табыстылығы
.
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
93
2011 жылы 9
-
сыныпты бітірушілердің жалпы санынан 156
200 адам
10-
сыныпқа
өтті, бұл олардың жалпы санының 61,9% құрайды. Негізгі орта білімнен техникалық және
кәсіптік білім беруге өту пайызы 38,1%.
* -
былтырғы жылғы бітірушілерде есепке алынған
2011 жылы ЖАО
-
дар мен ҚР БҒМ
-
ға ведомствалық бағынысты күндізгі жалпы білім
беретін мектептердің
11-
сыныбын бітіргендер саны 1611
574
адамды құрады.
2010 жылмен салыстырғанда жалпы орта білім берудің оқу бағдарламаларын аяқтағаннан
кейін бітіруші оқушылар контингенті
20 318
адамға көбейген. Бұл көрсеткіш
Республикалық ұйымдарда 60 бітірушіге кеміген.
(2.2.10-
кесте).
2.2.10-
кесте. ЖАО мен ҚР БҒМ
-
ға ведомствалық бағынысты күндізгі жалпы білім беретін мектептердің
11-
сынып оқушыларының бітіруі
Аймақ
11-
сынып оқушыларының бітіруі (адам)
2009
2010
2011
Ақмола
5 460
5 382
5 664
Ақтөбе
6 333
6 503
8 431
Алматы
14 765
16 624
18 858
Атырау
4 060
4 460
5 726
Шығыс Қазақстан
11 786
12 015
13 683
Жамбыл
8 668
9 919
11 162
Батыс Қазақстан
5 818
5 904
6 610
Қарағанды
8 043
8 743
9 708
Қостанай
5 643
5 980
6 430
Қызылорда
6 621
6 894
8 405
Маңғыстау
3 661
3 848
4 644
Павлодар
5 109
5 378
5 966
Солтүстік Қазақстан
5 653
5 199
5 347
Оңтүстік Қазақстан
29 980
32 735
38 872
Астана
қаласы
2 664
3 154
3 381
Алматы
қаласы
6 986
7 480
7 609
Республикалық ұйымдар
835
1 000
940
НЗМ
0
38
138
Қазақстан
Республикасы
132 085
141 256
161 574
Дереккөз
:
ҚР
БҒМ мәліметтері
Білім беру деңгейлері бойынша 9
-
сыныпты бітірушілердің қозғалысы
Техникалық және кәсіптік білім
(
кәсіптік лицейлер
)
Жалпы орта
білім
Техникалық
және кәсіптік білім
(колледждер
)
12,6%*
61,9%
32,2%*
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
94
Жалпы орта білім беру туралы аттестаттарын алғаннан кейін 2011 жылы
республика мектептерінің 44,9 % бітірушілері өздерінің білімдерін техникалық және
кәсіптік білім беру ұйымдарында, ал
55,8 %-
ы жоғары білім беру ұйымдарында
жалғастырған.
*-
былтырғы жылғы бітірушілерде есепке алынған
Статистикалық деректерді талдау барлық 4
-
сынып оқушыларының бастауыш
мектептен оқушылар контингентін жоғалтпастан негізгі орта білім беру сатысына өтетінін
көрсетті (қосымша, 2.2.21
-
кесте).
9-
сынып бітірушілерінің негізгі орта мектептен орта білім беру деңгейіне өту кезінде
одан әрі жалпы орта білім беру ұйымдарында оқуын жалғасытруды таңдауды артық
көрген. 10
-
сыныпта оқуларын жалғастырғысы келетіндердің 9
-
сыныпты бітірушілер
санының көбею пайызы ата
-
аналар мен оқушылардың болашақта жоғары білім алуымен
саналы ұмтылысымен түсіндіріледі.
Білім беру деңгейлері
бойынша 11
-
сынып бітірушілерінің қозғалысы
Техникалық және кәсіптік білім
(
кәсіптік лицейлер)
6,1%*
Жоғары білім
Техникалық және кәсіптік білім
(колледждер)
55,8%*
38,8%*
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
95
Негізгі
қорытындылар
мен ұсыныстар
:
•
2011 жылғы ДЭФ Баяндамасының мәліметтері бойынша жалпы орта білім берумен
қамту коэффициенті 99,6% құрады.
Жалпы орта біліммен толық қамтуды қамтамасыз ету
үшін республикадағы көші
-
қон үдерісін есепке ала отырып жалпыға міндетті оқу
аясындағы іс
-
шараларды өткізу жұмыстарын кеңейту қажет.
•
Демографиялық оң үрдістердің нәтижесінде алдыңғы 10 жылмен салыстырғанда
2011 жылы 1
-
сыныпқа оқушылар қабылдау көрсеткіші
12,2 мыңға
өскен
.
Бұл өз кезегінде
халықтың табиғи өсімі көрсеткіштерінің өсуін болжау мен аймақтық ерекшеліктерді есепке
ала отырып оқушылар орындарын ұлғайтуды қажет етеді.
•
ШЖМ саны мен ондағы оқитын оқушылар санының айтарлықтай төмендегені
байқалады. ШЖМ білім беру сапасына қол жетімділікті қамтамасыз ету үшін қашықтан
оқыту және тірек мектептер
-
ресурстық орталықтарды дамыту бойынша нормативтік және
құқықтық базаны әзірлеуді жеделдету керек.
•
Жалпы орта білім беретін ұйымдардың түрлері мен типтерінің әркелігіне
қарамастан бейіндік және кәсіптік бағдар беру жұмысын дамыту механизмдерін әзірлеу
қажет. Білім берудің барлық деңгейлеріндегі оқыту әдістері мен құралдары мазмұнының
сабақтастығы мен дәстүрлі оқытудан оқушылардың функционалдық сауаттылығын
дамытуға бағытталған оқытуға көшу қажет.
•
2011 жылғымен салыстырғанда ҰБТ
-
ның орташа балы 2012 жылы 15,7 балға
төмендеген. Қалалық және ауылдық мектептердің орташа балының айырмашылығы
жөғары және төмен балдар
арасында. Мұнымен қатар оқушылардың қорытынды
аттестациясын өткізу рәсімі мен тестік тапсырмаларды жетілдіру мәселесі өзекті күйінде
қалып отыр.
•
Қазақстандық оқушылардың халықаралық және ұлттық тестілеуге (ҰБТ, ОЖСБ)
қатысуы нәтижесі бойынша мектептік білім сапасы көрсеткіштерінің төмендігі оқу
-
тәрбие
процесін жетілдіру үшін түбегейлі қадамдарды қажет етеді.
•
Заманауи практикалық
-
бағдарлық әдістерді білім беру ұйымдарына ендіру қазіргі
заманғы АКТ технологиясын меңгерген, жаңа формация мұғалімдерін даярлауды қажет
етеді.
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
96
•
Педагогтың мәртебесін көтеру бойынша қабылданған шараларға қарамастан
педагогикалық корпустың жас мұғалімдермен жаңаруы мардымсыз екендігін атап өтуге
болады. Жергілікті атқарушы органдарға ауылдық жерлердегі жұмысқа жас мұғалімдерді
тарту бойынша жұмыстарды күшейту ұсынылады.
•
Мектептік білім беру ЖБ шығыны үлесінің төмендегені байқалады. Ол мектепке
дейінгі білім беру ұйымдарына қайта бөлуге байланысты болып отыр.
•
Мектептердің аппаты жағдайда болуы мен үш ауысымды оқу проблемасы
мектептерді республикалық, сонымен қатар жергілікті бюджеттерден салу арқылы
шешілуде. Бұған қоса республиканың 1512 елді мекенінде мектеп жоқ екені анықталды.
•
Аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларды мектепте тегін ыстық тамақпен
қамту республиканың барлық аймақтарында жүзеге асырылмаған. Осылайша аз
қамтылған отбасылары оқушыларын тегін дәруменді және ыстық тамақпен 100
%
жеткізудің жүзеге асырылуын бақылау күшейтілу керек.
•
Балаларды
жалпы
оқытумен,
сонымен
қатар
арнайы
білім
беру
бағдарламаларымен оқытудың
енгізілуі оң үрдіс болып табылады. Мұнда инклюзивті білім
беруді дамытуға кешендік іс
-
шаралар оқу жоспарларын, бағдарламалары және оқу
материалдарын әзірлеуден педагогтардың біліктілігін көтеру мен даярлау, ортасының
кедергісіз болуы, осындай балаларға қоғам көзқарасын өзгертуге дейін ңске асырылуы
тиіс.
•
Оқушыларды қосымша білім берумен қамту әлі де төмен болып отыр. Білім беруді
дамытудың
2020
жылға
дейінгі
мемлекеттік
бағдарламасының
нысаналы
индикаторларына жету үшін жергілікті органдарға қосымша білім беру ұйымдары желісін
дамытуды тездету ұсынылады (2015 ж.
–
қосымша білім берумен 50
%
баланы қамту).
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
97
2.3. Техникалық және кәсіптік білім беру
Техникалық және кәсіби білім беру
жүйесі алдына
-
«қоғам мен экономиканың
индустриалды
-
инновациялық дамуының
сұраныстарына және әлемдік білім
кеңістігіне кірігуіне сәйкес ТжКБ жүйесінің
мазмұнын
жаңарту»
стратегиялық
мақсаты қойылды.
Экономиканың индустриалды
-
инновациялық даму сұраныстарын ескере отырып,
ТжКБ құрылымы мен мазмұнының жаңаруы ТжКБ
-
ның нормативтік құқықтық базасының
жаңаруымен басталды.
Қазақстан
Республикасының «Білім туралы» Заңына өзгерістер енгізілді.
«Кооперативтік оқыту», «колледж», «студент» (1
-
бап) секілді түсініктерді енгізу жаңалық
болды. Білім беру саласындағы уәкілетті органдар міндеті
ТжКБ ұйымдарын жабдықтар
және жиһаздармен жабдықтау, осы білім деңгейіне жан басына шаққандағы нормативтік
қаржыландыру әдістемесі мен ережесін (5
-
бап) дайындау және бекіту арқылы
толықтырылды. Жергілікті атқарушы органдардың құзыреті
қамқоршы кеңестерге
көмектесу (6
-
бап) деп белгіленген. ТжКБ жүйесін дамытудың басты аспектісі 6
-
тараудағы
45-
1 «Кәсіби білім беру саласындағы әлеуметтік серіктестік» бабын толықтыру болып
табылады.
ТжКБ жүйесін басқарудың жаңа үлгісі
Экономиканың даму болашағы техникалық және қызмет көрсету саласы
инфрақұрылымын жаңарту мен кадрлар даярлауды талап етеді. ТжКБ кадрларын даярлау
үшін басқарудың жаңа үлгісі тұжырымдалды. Бизнес және кәсіптік қоғамдастыққа белсенді
қатысуы ҚР Үкіметі жанындағы кәсіптік
-
техникалық білім жөніндегі Ұлттық Кеңес арқылы
жүзеге асырылады. Өңірлік деңгейде елдің экономикасын білікті мамандармен
қамтамасыз ету мәселелері 16 аймақтық және 14 салалық
кеңестер арқылы шешіледі.
ТжКБ дамытудың басты аспектісі 2011 жылы «Кәсіпқор Холдингі» ҰАҚ
-
ның құрылуы
болды. «Кәсіпқор холдингіне» ТжКБ жүйесіне корпоративтік басқару және инновациялық
технологиялар ендірумен қоса, Алматы, Астана, Ақтөбе және Шымкент қалаларында
әлемдік деңгейдегі колледждер желісін құру арқылы жаңа инфрақұрылым жобалау міндеті
жүктелді (2.3.1
-
сурет).
«…
Отандық кәсіпкерлердің
де, шетелдік
инвесторлардың де білім беру саласындағы
әлеуметтік
жауапкершілікті қабылдайтын
уақыттары жетті
.
Бизнес тек білім беру қызметін енжар сатып алушы
ролімен өзін шектемеуі тиіс»
Н.Ә.Назарбаев
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық білім беру статистикасы
және бағалау орталығы
98
2.3.1-
сурет. Жаңа «Кәсіпқор» колледждерінің қуаттылығы мен орналасуы, адам
Астана
Алматы
Шымкент
Ақтөбе
Инженерия мектебі
300
200
300
Сәулет және құрылыс мектебі
200
300
300
Ақпараттық және коммуникациялық
технологиялар мектебі
300
300
300
300
Дизайн және жобалау мектебі
200
200
300
АӨК мектебі
300
Машина жасау мектебі
200
200
Пәнаралық мектеп
(
қолөнер
мектебі
)
300
300
300
300
Барлығы
1500
1500
1200
1200
Дереккөз: ҚР БҒМ мәліметтері
Бұл колледждердің мамандануы елдегі үдемелі индустриалды
-
инновациялық даму
Мемлекеттік бағдарлама жобаларын жүзеге асыру үшін білікті мамандар даярлауға
бағытталған (ҮИИДМБ)
.
Әлеуметтік
серіктестік: мамандар даярлауға бизнес пен жұмыс берушілердің қатысуы
Кәсіптік білім беру жүйесінің дамуы ел экономикасының жетекші салаларына сай
мамандар даярлауда білім жүйесінің тиімді қызметіне бағытталған әлеуметтік
серіктестіктің жаңа үлгісін қарастырады.
Заңнамалық деңгейде белгіленген аспектілер жұмыс берушілердің ТжКБ мазмұнын
жаңартуына ғана емес, білім алушыларды өндіріс орындарында кәсіптік тәжірибеден өтуі
үшін орын беруіне тікелей қатысуын да қарастырады.
Экономиканың тиісті салаларына сәйкес оқыту процесіне практикалық тәжірибесі
бар жоғары білікті мамандарды тартудың және жұмыс берушілердің ТжКБ түлектері
кәсіптік дайындығын бағалауға қатысуының да маңызы айтарлықтай.
Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің дамуындағы жаңалықтардың бірі
–
мамандарды дуальді даярлауды белсендендіру болды.
Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасын іске
асырудың алғашқы жылында ұлттық холдингтер мен компаниялардың даярлау бейініне
ҰЛТТЫҚ
БАЯНДАМА
Ұлттық
білім беру ститистикасы
және бағалау орталығы
Достарыңызбен бөлісу: |