Байланысты: 9-дәріс- Дәріс Құрмалас сөйлемді оқыту
2.
2.
Орта мектеп оқуышыларына қазақ тілінің синтаксис материалдары үш салаға ажыратылып оқытылады:
1) сөз тіркесі синтаксисі;
2) жай сөйлем синтаксисі;
3) құрмалас сөйлем синтаксисі.
Алдымен синтаксис туралы түсінік беріледі де, сөйлемнің мағынасына қарай түрлері төмендегі тәртіппен оқытылады: хабарлы, сұраулы, бұйрықты және лепті сөйлемдер. Сөз тіркесі синтаксисінің тақырыптары мына тәртіппен оқытылғаны жөн: сөз тіркестерінің құрылысы мен грамматикалық мағынасы, күрделі сөздер мен тұрақты тіркестер, тақырыптары. Сөздердің байланысу түрлері төмендегі тәртіппен оқытылады: қиысу, меңгеру, матасу, қабысу және жанасу.
Оқушыларға сөйлем мүшесінен алдымен дара және күрделі мүшелерден білім беріледі. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері мен күрделі бастауыш, баяндауыш, дара және күрделі баяндауыш, күрделі баяндауыштың, бастауыш пен сөйлемнің түрлері - ыңғайлас, қарсылықты, түсіндірмелі, себеп-салдар, талғаулы және кезектес салалас сөйлемдер, салалас құрмалас сөйлемнің көп құрамды түрлері, салалас құрмаластың тыныс белгілері.
Оқушыларға сөйлем мүшесінен алдымен дара және күрделі мүшелерден білім беріледі. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері мен күрделі бастауыш, баяндауыш, дара және күрделі баяндауыш, күрделі баяндауыштың, бастауыш пен сөйлемнің түрлері - ыңғайлас, қарсылықты, түсіндірмелі, себеп-салдар, талғаулы және кезектес салалас сөйлемдер, салалас құрмалас сөйлемнің көп құрамды түрлері, салалас құрмаластың тыныс белгілері.
Сондай-ақ оқушыларға сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлерінен төмендегі тәртіпте білім беріледі: сабақтас құрмалас сөйлем туралы түсінік, сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері - шартты бағыныңқы, қарсылықты бағыныңқы, себеп-салдар бағыныңқы, мезгіл бағыныңқы, қимыл-сын бағыныңқы және мақсат бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдер.
Сабақтастардың тыныс белгілерін, жарыспалы көп бағыныңқы сабақтас, сатылы көп бағыныңқы сабақтас, көп басыңқы сабақтас құрмалас сөйлемдер, аралас құрмалас сөйлемдер, аралас құрамаластың тыныс белгілері, тақырыптары.
