Жауабы: m(Cu) – 3,26; m(Ag) – 5,54; ω 2 (AgNO 3 ) – 4,93%    Ескерту

m(CuSO

4

) – 400,0 г        

m – 76,0 г 

———————————  

табу керек:  m(заттар) - ? 

                      

1)

 

Ерітіндідегі мыс (II) сульфатының массасын мына формула  

         бойынша табамыз: ω = 

M

m 100

⋅

 → m(CuSO

4

) =

100

M

⋅

ω

=

100

400

20

⋅

 = 80 г 

2)

 

Электролиз теңдеуін түземіз: 

2CuSO

4

 + 2H

2

O 







→



электролиз

 2Cu↓ + O

2

↑ + 2H

2

O 

       

                320 г ——————— 128 г — 32 г 

                   80 г ———————  х

1

 г  —  х

2

 г 

                                                      х

1

=32 г   х

2

= 8 г 

                  М  = 76 – 32 г (Cu↓) – 8 г (O

2

↑) = 36 г 

3)

 

Есептің  шартында  ерітінді  массасы  76  г  ға  азайған,  демек  электролизде  тұздан 

басқа су молекулаларыда (36 г) тотығу-тотықсыздану реакциясында қатысқан: 

2H

2

O 







→



электролиз

 2H

2

↑ + O

2

↑ 

                                    36 г ————  4 г — 32 г 

                                    36 г ————  х

1

 г — х

2

 г 

                                                             х

1

=4г    х

2

=32г 

4)

 

Электродтарда бөлінген заттар:  

а) мыс – 32 г 

ə) оттегі – ( 8 + 32 ) = 40 г 

б) сутегі – 4 г 

Жауабы

: D  

4.  60%  ды ерітінді түзілуі үшін күкірт қышқылының 20% ды  

300 грамм ерітіндісіне қанша литр (қ.ж.да) күкірт триоксидін сіңіру қажет ? 

A) 192,00 

B) 67,72 

C) 53,76 

D) 235,2 

E)  105,42 

Шешуі: 

Берілгені:                           

ω

1

(H

2

SO

4

) – 20,0%        

M (H

2

SO

4

) – 300,0 г        

ω

2

 – 60,0%  

———————————  

табу керек:  V(SO

3

) - ?  

1)

 

Берілген ерітінді құрамындағы қышқылдың массасын  

мына формуламен анықтаймыз: 

ω

1

 = 

M

m 100

⋅

 → m

1

(H

2

SO

4

) =

100

M

⋅

ω

=

100

300

20

⋅

 = 60 г 

    2) Күкірт триоксиді суда ерігенде күкірт қышқылы түзіледі, мына  

        теңдеу бойынша төмендегідей пропорция түземіз: 

                                    SO

3  

+  H

2

O  =  H

2

SO

4

 

                                80 г нан —— 98 г түзіледі 

                                  х г нан —— у г түзіледі 

                                у = 

80

98 x

⋅

 = 1,225x г 

3) Енді мына формула бойынша есептеулер жүргіземіз: 

        ω

2

 = 

x

y

m

+

⋅

+

300

%

100

)

(

1

  →  60  =  

x

x

+

⋅

+

300

%

100

)

225

,

1

60

(

 

                                         60(300+x) = (60+1,225x)100 

                                         18000 + 60x = 6000 + 122,5x 

                                          18000 – 6000 = 122,5x – 60x 

                                           12000 = 62,5x 

                                            x = 192 г 

4) Табылған массаны көлемге аударамыз: 

     а) ν = 

M

m

 = 

80

192

 = 2,4 моль 

     ə) 

л

V

V

V

V

m

m

76

,

53

4

,

22

4

,

2

=

⋅

=

⋅

=

=

ν

ν

a

 

Жауабы'>Жауабы

: С 

 

5. 60% ды ерітінді дайындау үшін 500 г суға қанша грамм олеум 

    H

2

SO

4

.

SO

3

  қосу қажет ? 

A) 984,0 

B) 850,0 

C) 500,0 

D) 780,0 

E) 600,0 

Шешуі: 

Берілгені:                           

ω(H

2

SO

4

) – 60,0%        

M (H

2

O) – 500,0 г        

———————————  

табу керек:  m(H

2

SO

4

.

SO

3

) - ?  

 

1)

 

Олеум суда ерігенде мынадай процесс жүреді: 

            H

2

SO

4

.

SO

3

 + H

2

O  = H

2

SO

4

 

+ H

2

SO

4

 

 178 г H

2

SO

4

.

SO

3

 тен ——— ( 98 + 98) = 196 г түзіледі 

                х г нан ————————— у г түзіледі 

                           у = 

178

196x

 = 1,1x г H

2

SO

4

 

2) Енді мына формула бойынша есептеулер жүргіземіз: 

        ω

1

 = 

x

y

+

⋅

500

%

100

  →  60  =  

x

x

+

⋅

500

%

100

1

,

1

 

                                         60(500+x) = 1,1x100 

                                         30000 + 60x = 110x 

                                          30000 = 110x – 60x 

                                           30000 = 50x 

                                            x = 600 

Жауабы

: E 

 

6. Ас тұзы ерітіндісін электролиздегенде 2,8 л (қ.ж.да) хлор  

    бөлінді. Түзілген ерітіндіг е 7,75 г фосфорға концентірлі азот  

    қышқылы əсер еткенде түзілген фосфор қышқылы қосылды.    

    Соңғы ерітіндіде түзілген тұздың массасын (г) есептеп табың- 

    дар. 

A) 30,00 

B) 34,00 

C) 45,48 

D) 58,00 

E) 25,25 

Шешуі: 

Берілгені:                           

V(Cl

2

) – 2,8 л        

m(P) – 7,75 г        

———————————  

табу керек:  m(тұз) - ?  

 

1)

 

Ас тұзының электролиз теңдеуін жазып, түзілген ерітіндідегі  

     сілтінің массасын табамыз: 

2NaCl + 2H

2

O 







→



электролиз

 Cl

2

↑+H

2

↑+2NaOH 

                                                         22,4 л —— 80 г түзілді 

                                                           2,8 л  —— х г түзілді  

                                                 х = 10 г NaOH 

2) Фосфордың концентірлі азот қышқылымен əрекеттесу тең- 

    деуі бойынша түзілген фосфор қышқылының массасын есеп- 

    тейміз: 

3P + 5HNO

3

 + 2H

2

O = 3H

3

PO

4

 + 5NO↑ 

                       3

.

31 г нан  ————— 3

.

98 г түзіледі 

                       7,75 г нан  ————— х г түзіледі 

                                                          х = 24,5 г 

3) Түзілген сілті мен қышқылдың мөлшерін анықтаймыз: 

          ν = 

M

m

 = 

40

10

 = 0,25 моль NaOH 

          ν = 

M

m

 = 

98

5

,

24

 = 0,25 моль H

3

PO

4 

     4) Фосфор қышқылы үш негізді қышқыл болғандықтан, ол үш   

          түрлі тұз түзеді: 

          а)  3NaOH + H

3

PO

4

 = Na

3

PO

4

 + 3H

2

O 

          ə)  2NaOH + H

3

PO

4

 = Na

2

HPO

4

 + 2H

2

O 

          б)  NaOH + H

3

PO

4

 = NaH

2

PO

4

 + H

2

O 

          Соңғы теңдеуде заттардың 1 : 1 моль қатынаста əсерлесуі  

          көрініп тұр, осы теңдеу бойынша түзілг ен тұздың массасын   

          табамыз: 

NaOH  +  H

3

PO

4

  =  NaH

2

PO

4

  +  H

2

O 

                      1 моль   –  1 моль  –  1 моль 

                    0,25 моль – 0,25 моль – 0,25 моль 

           ν = 

M

m

 → m(NaH

2

PO

4

) = ν

.

M(NaH

2

PO

4

) = 0,25

.

120 = 30 г 

 

 

 

 

А.Х.Сумбаева. «Жарықтың интерференциясы.Жарық толқындарының  

дифракциясы» тақырыбына арналған физика пəнінен сабақ жоспары  

 

Сабақтың түрі: аралас 

Сабақтың мақсаты: 

•

 

 интерференция,  дифракция құбылыстарының физикалық мағынасын 

ашу; 

•

 

тұрақты интерференциялық бейне алу шарттарын түсіндіру; 

•

 

алған білімдерін есеп шығаруда қолдана білуге үйрету; 

•

 

логикалық ойлау, эксперимент құрастыру дағдыларын, өз бетімен жұмыс 

істеу қабілетін, ауызша жəне жазбаша сөйлеу мəдениетін дамыту; 

•

 

қарым –қатынас мəдениетін жəне жинақылыққа тəрбиелеу. 

Əдістер: көрнекілік, практикалық,  репродуктивтік жəне   продуктивтік. 

 Формасы: фронталдық, жек е, топтық. 

Сабақтың міндеттері: 

•

 

 « когерентті жарық көздері », « когеренттік толқындар», « жол 

айырымы», « интерференция», «дифракция» -түсініктерін енгізу;  

•

 

Интерференциялық жəне дифракциялық бейнелердің пайда болуын 

түсіндіру; 

•

 

Интерференциялық  max жəне   min шарттарын ашу. 

•

 

Юнг тəжірибесін түсіндіру; 

•

 

Френель бипризмасының құрылысын жəне жұмыс істеу принципін 

таныстыру; 

•

 

Дифракцияның əртүрін көрсету; 

•

 

Қоршаған ортадағы интерференция мен дифракцияны анықтау білуге 

жəне түсіндіре білуге үйрету; 

•

 

Интерференцияны  техникада қолдану; 

 

Құрал - жабдықтар:   

1.

 

Компьютер: Windows 2000/XP, Internet Explorer 6.0, Pentium-150, 200 М б 

еркін дискілік кеңістік, 64 М б оперативтік жады, СD-ROM ,   

 

бейнепроектор, экран. 

2.

 

Мультимедиялық курс «Открытая физика. Ч. 1, 2. Версии 1.1.»  

      (Долгопрудный: Компания «Физ икон», 1996 - 2001).  

        7–11 сыныптар. Базалық жəне бейіндік курс. 

               Тараулар: 

А

. Ньютон са!иналары. 

Б

.Юнг  тəжірибесі. 

В

.  Френель зоналары.  

Г

.  1рт2рлі кедерг ілерден алынған дифракциялы!  картиналар. 

3.

 

1С: Репетитор. Физика: версия 1.5 (разработчик: АОЗТ «1С» – 

Долгопрудный: Компания «Физикон», 1997- 2001).  

                        Тараулар: 

                                     А. Интерференциялы! жола!тарды$ пайда болу шарты. 

4.

 

« Жарықтың интерференциясы мен дифракциясы» презентация. 

5.

 

Фронталдық жұмыс үшін: капрон лента, граммофондық  

    пластинка, екі жазық шыны, қара қағаз (тіліг і бар) 

I Ұй ымдастырушылық кезең. Сабақтың міндеттерін қою (1 минут) 

II Фронталдық қайталау. Сабақтың міндетін өзектілендіру (5 минут)  

1.

 

Жарық деген не? 

2.

 

Жарықтың электромагниттік толқын екендігі қалай дəлелденді? 

3.

 

Вакуумдегі жарық жылдамдығы қандай? 

4.

 

Жарықтың дисперсиясы деген не? 

5.

 

Дисперсиялық картина деген не? 

6.

 

Неге тек өте жіңішке жарық шоғы спектрге жіктеледі, ал кең жарық шоғының тек 

шеті ғана боялады? 

          III Жаңа тақырып игеру ( 25 минут) 

                     (  лекцияны$ мазм ны) 

1)

 

Когеренттік толқындар түсінігі. 

                   cohaerens –  (лат.) үйлескен немесе үйл 

Ког ерентті тол!ындар - деп жиіліктері бірдей, ал фазалар айырымы барлық 

уақытта тұрақты болып қалатын толқындарды айтады.  

Слайд'>Слайд

.                                                                                                                                                                            

•

 

Толқындардың ұзындықтары бірдей; 

•

 

Толқындардың формасы уақыт өтуімен өзгереді; 

                             λ 

1 =  

λ

2

 

•

 

Фазалар айырымы тұрақты немесе нөлге тең;  

2)

 

М еханикалық толқындар интерференциясы 

Слайд

. 

 « интерференция» түсініг і 

                                 Inter- өзара (лат.)        

                                 Ferio – соғыламын(лат.) 

 

Интерференция- толқындар қосылуының нəтижесінде ортаның к ейбір нүктелерінің 

тербеліс  амплитудасының  артуы,  ал  кейбір  нүктелерінің  тербеліс  амплитудасының 

азаяуы. 

3)

 

Толқындық ваннаның көмегімен тəжірибе жасау. 

Су бетінде дөңгелек толқындарды көруге болады, олар бір – бірімен қосылып   ақ – 

қара  жолақтардың  пайда  болуына  əкеліп  соғады  олар  маңындағы  су  бетінде  ұйытқулар 

болмайтынын көруге болады. 

Слайд

  

Егер  М  нүктесіне бір толқынның өркеші  мен басқа толқынның шұңғымасы сəйкес 

келсе  (яғни    толқындар  фазасы  қарама  -  қарсы),  онда  тербелістер  өзара  əлсірейді  су 

бөлшектері тербелмейді жəне су беті қозғалыссыз болады. Бұл жағдай интерференциялық 

минимум деп аталады да оны мына схема түрінде түсіндіруге болады: 

 

 

+ 

      = 

 

 

 

Толқынның жол айырымы жарты толқынның тақ санына тең 

Слайд

 

 

∆ d = (2 k +1) λ / 2 ,     

   где  k= 0,1,2,… 

 

Егер  бірдей  уақыт  аралығында 

бір  нүктеде  екі  толқын 

өркеші  немесе  екі  толқын  шұңғымасы 

кездессе, 

онда 

су 

бөлшектерінің тербеліс амплитудасы екі еселенеді. 

Бұл жағдай интерференциялық максимумға сəйкес келеді: 

 

 

 

 

+ 

= 

 

 

 

Толқынның жол айырымы  толқынның бүтін санына немесе жарты толқынның жұп 

санына тең: 

 

Бір 

толқынның 

өркеші 

Екі 

толқынның 

«Сөнуі»  

Басқа 

толқынның 

шұңғымасы 

Өркеш 

 ( шұңғыма)  

Бір толқынның 

Өркеш 

 ( шұңғыма)  

Басқа толқынның 

Екі еселенген 

өркеш  (екі еселен- 

ген шұңғыма) 

∆ d  = 2 k λ / 2      или        ∆ d  =  k λ , где       k = 0,1,2,… 

 

Су  бетіндегі  əр  түрлі  нүктелердегі  қорытқы  толқынның  амплитудасы    «0»-ден  екі 

еселенген амплитудаға дейін өзгереді де, сонан соң уақыт өтуімен бұл нүктеде өзгермейді. 

Су  бетіндегі  максимумдар  мен  минимумдар  орналасуы  өзгермейді.  Яғни  , 

интерференциялық картина тұрақты. 

4). Жарық толқындарының интерференциясы. 

 

«Жарық жарықпен қосығанда түнек пайда болатынын кім білген. М іне гипотезалар 

ішіндегі ең кереметі!...»                           

                                                                                                            « Вот бесспорно 

самая странная из гипотез!.. 

   Кто бы мог  подумать, что  свет, 

 слаг аясь со светом, может вызвать мрак?».                                                                                                 

Д.Ф. Араго. 

                                                              Араго (Arago) Доминик Франсуа (26.2.1786 — 

2.10.1853, Париж),   

                                                            Француз астрономы, физик жəне саяси қайраткер. 

 

Жарықтың екі шоғының қосылуы жарықтың күшеюіне немесе əлсіреуіне əкеліп 

соғады. Тіпті мына жағдайға əкеліп тірейді 

                     «жарық» + «жарық» = «түнек». 

(1С: Репетитор.  А. Интерференциялы  жола тарды  пайда болу себептері.) 

 

Егер жарықтың интерференциясын түсіндіру үшін бір –біріне байланысы жоқ жарық 

көздерін алса (екі қыздыру шамы), онда экранда жарықтың күшеюін немесе əлсіреуін 

байқауға болмайды. Екі жарық шоғының кездескен жерінде беттің бірқалыпты 

жарықталынуын көруге болады. НЕГЕ? 

           Себебі кəдімг і жары! к=здері шығаратын тол!ындар 2йлеспег ен. Оларды$ 

бастап!ы фазалары хаосты =зг ереді. Сонды!тан ке$істікті$ əр н2ктесіндег і !орыт!ы 

тол!ынны$ амплитудасы хаосты жəне тез =зг ереді.Адам к=зі инерциалды жəне  

амплитуданы$ орта мəндерін ғана !абылдайтынды!тан интерференциялы! сурет пайда 

болмайды.  

 Интерференциялық сурет тек үйлескен ( когерентті) жарық толқындары қосылған  

кезде пайда болады. 

Егер жарық көзінен шыққан жарық шоғын қандай – да бір жолмен екі шоққа бөліп 

сонан соң екі шоқты біріктірсе интерференциялық сурет пайда болады. 

Слайд

. 

Томас Юнг (1773 – 1829г.г.). 

Т.Юнгтің өмірлік девизі:  

« Басқа адамдардың істег ен ісін к ез – келген адам істей алады».  

«Всякий человек может сделать то, что делают другие».  

Осы девизін бетке ұстай отырыпғ, ол  белгілі дəрігер, керемет физик, астроном, 

механик,  металлург, египтолог, океанограф жəне ботаник, сол заманның барлықтай  

музыкалық инструменттерінде ойнай білетін тамаша музыкант, үлгілі суретші тіпті… 

цирктегі ат үстінде ойын көрсетуші болған. 

Слайд

. 

 1802 жылы.   Т.Юнг  жарық интерференциясын мына қондырғы көмегімен 

бақылаған:                         

 

 

( «Открытая физика. Б. Юнг тəжірибесі.) 

Т.Юнг  тəжірибе нəтижесінде: 

•

 

   Когерентті толқындар; 

•

 

   Тұрақты интерференциялық картина; 

•

 

   Əртүрлі жарық түсіне сəйк ес толқын ұзындықтарының мəнін алған.  

Кəдімгі жарық көздерінің көмегімен интерференциялық суретті қалай алуға болады? 

О. Френель бір жарық толқынын екі когерентті толқынға жіктеуді ұсынды.Осы 

толқындар қосылған кезде тұрақты интерференциялық сурет пайда болады. 

Слайд

. 

  Френель Огюстен (1788—1827). 

Француз физигі. 

 Френель  толқындық  оптик аның  негіз ін  қалады.Гюйгенс  принципін  екінші  реттік  

толқындар  интерференциясы  идеясымен  толықтырып  дифракцияның  сандық  теориясын 

қалады. Осы  принцип негізінде  Френельгеометриялық оптика заңдарын түсіндірді. М ыс: 

Жарықтың  біртекті  ортада  түзу  сызықты  таралуы.  Толқындық  бетті  зоналарға  бөлуге 

негізделген, дифракциялық суретті жуықтап есептеу əдісінің негізін қалады.  

Френель жарық толқындарының көлденеңдігін дəлелдеді.  

Өз  тəжірибелерінің  бірінде,  Френель  жарық  толқынын  жарық  көзінен  негіздері 

жабыстырылған  екі  жұқа  шыны  призманың  көмегімен  айырды.  М ұндай  призманы 

Френель бипризмасы деп атайтын болды. 

 Егер  саңылауды  монохроматты  жарықпен  сəулелендірсе  (  біртүсті)  ,  онда 

интерференциялық суреттің барлық жарық жолақтары  сондай түсті болады. 

Егер  саңылауды  ақ  жарықпен  сəулелендірсе,  онда    интерференциялық  сурет 

кемпірқосақ  түсті  болады:  əрбір  жарық  жолақта  қызылдан  күлгінге  дейінгі    біртіндеп 

ауысу байқалады. Тек орталық ақ жолақ қана қалады. 

 Қоршаған ортадағы интерференция . 

Слайдтар

. 

 

Су бетіндегі, асфальттағы кемпірқосақ түсті дақтар. 

Түсіндіру: Су бетіндегі жұқа мұнай қабатындажарық толқындары сыртқы жəне ішкі 

беттерден шағылады. Шағылған толқындар интерференцияланады: бірін – бірі күшейтеді 

немесе  əлсіретеді.  Қорытқы  тербеліс  амплитудасы  жұқа  қабыққа  жарықтың  түсу 

бұрышына, оның қалыңдығына, жарықтың толқын ұзындығына  жəне  сыну көрсеткішіне 

тəуелді.  Сондықтан,  ақ  жарықпен  жарықталынған  жұқа  түссіз  пленка  боялғандай  болып 

көрінеді.  

 

жүктеу/скачать 2,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: