С. Б. Балшыкеев
жүктеу/скачать 1,13 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Баха-улла»
| бабиттердің
қозғалысы туындады. Баб қысқа, бірақ ауыр ғҧмыр кешкен (1819-1850 жж.). Баб ӛзінің идеяларын «Баянда» («Бейян») мазмҧндаған, бҧл оның ізбасарлары ҥшін Қҧранның орнын басқан және «қасиетті» болып саналады. Бабаның ілімі кӛпшілік арасынан, сонымен қатар, жаңа туындаған буржуазия ішінен қолдау тапты. Дін басыларының ашкӛздігі мен отаршылардың әрекеттерін сынау, діни салттарды жою, әйелдер мен еркектер арасында теңдікті орнату сияқты қозғалыстардың ҧрандары кӛңілге аса жақты. Бабаны тҧтқындау және ӛлім жазасына тартудан кейін, Иранда бабиттердің шах жауынгерлеріне қарсы қарулы кҥресі басталды, алайда, бҧл шайқас талқандайтын тойтарыс пен кӛптеген жаңа діннің жақтастарын ӛлім жазасына кесумен аяқталды – олар ӛз Отанын тастап, жасырын әрекет жасауға мәжбҥр болды. Бабаның ізбасары болып ӛзіне «Баха-улла» («Әулие даңқы») есімін алған Хусейн Әл-Нури танылды. Баха-улла дін оқуының негіздері «Китаб- Акдесте» және кӛптеген мақалалар мен хаттарда баяндалған. Онда Бахаи дінінің негізгі принциптері жарияланған: - жалғыз ғана Қҧдай бар; - барлық діндер бірыңғай; - адамзат біртҧтас, барлығы Қҧдайдың алдында бірдей; - әркім ӛздігінше ақиқатты іздеуі тиіс; - ғылым мен дін ӛзара ҥйлесуі қажет: ақыл-еспен жоққа шығарылатындардың барлығы дінге қатыстырылмауы қажет; - еркектер мен әйелдер ӛзара тең; - әр баланың білім алуға қҧқығы бар; - кез-келген мәселенің рухани шешімі болады; - адамзатқа ортақ қосымша халықаралық тіл қажет; - адамзат татулықта ӛмір сҥруге міндетті. 107 Исламда пайда болған бахаизм оның оппозициялық сектасы емес, керісінше, жаңа дінге айналды. XIX ғасырдың 70-жылдары исламның тҥп-тамырында панисламизм атанған теория туындады. Панисламизмнің идеологтары болып Тҥркияның ағартушысы Н. Кемаль, Әл-Афгани, шейх М. Абдо танылды. Панисламистердің негізгі идеялары бірнеше ережелерге сәйкес келді: жүктеу/скачать 1,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|