С. Б. Балшыкеев
жүктеу/скачать 1,13 Mb. Pdf көрінісі
|
| Дуалау –
белгілі бір нәтижелерге жету мақсатында табиғат қҧбылыстарына, жануарлар мен адамға әсер ететін ғажайып қҧралдарға сену. Дуалаудың тҥрлері адам іс-әрекетінің ӛндірістік, сҥйіспеншілік, әскери, емдік тҥрлері сияқты сан алуан тҥрлі болады. Ежелгі халықтар дінінің бҧл тҥрі адамның алғашқы даму кезеңінің ӛзінде қоршаған ортаға бағынбай, белсенді болғанын, ӛз кҥштері арқылы табиғатқа әсер етіп, ӛз қажеттіліктерін қанағаттандыру ҥшін қызмет атқаруға талпынғандары туралы мәлімдейді. Дуалау әрекеттері мен ырымдар оларды орындаушылардан дайындықты талап етеді. Ежелгі және қазіргі заман дуалаушыларының мамандандырылуы ғасырлар бойы жинақталған тәжірибеге, табиғат 31 қҧбылыстарына, адамға негізделеді. Нақты осы жағдай емдік дуалаудың негізінде жатыр. Қазіргі заман қоғамы тҥгелдей дуа мен дуалаушылықпен «толықтырылған»: кӛптеген «сиқыршы-мамандар» қауымдастықтары бар, «ақ» және «қара» дуа бойынша кӛптеген басылымдар шығарылады, теледидар арқылы дуалау әрбір ҥйге енді. Діни ҧйымдардағы кӛптеген ырымдар «дуалау» әрекеттерін қамтиды, мысалы: шоқыну және шіркеуге жиналу, жаңбыр және ӛнімнің мол тҥсуі ҥшін дҧға тілеу, кӛз тию мен дуадан арылту, ӛлгендерді жоқтау және ас беру. Кӛптеген ырымшылдық пен жоқтан ӛзгеге сенушілік әрекеттері ҥлкендердің де, жастардың да ортасында, әр тҥрлі кәсіптегі адамдар арасында да кездеседі. Фетишизм – табиғат және адам жасаған материалды жансыз нысандардың ғажайып қаситтеріне сену. Фетишизмнің обьектілері – кез- келген табиғи нысандар – ағаштар, аспан мен жҧлдыздар, ғаламшарлар болып табылады. Ежелгі тҥсініктерге қарағанда фетиш жанды нысан ретінде қабылданады, оның салттық қҧрметтелуі қҧрбандыққа шалудан бастап, «зорлау» әрекеттерінің тҥрлеріне дейін алуан тҥрлілігімен ерекшеленеді: қалай болған жағдайда да, фетиштан шынайы жауап, кӛмек, қорғаныс кҥтіледі. Қазіргі заман қоғамындағы фетишизмнің алуан тҥрлілігі ежелгі адамның тҥсіне де кіріп-шықпаған. Бакыт әкелетін таңқаларлық амал- айлаларға, бақытсыздықтан қорғайтын тҧмарларға сену барлық топтардың арасында кең таралған. Қазіргі замандағы фетиштердің тҥрлері – ҥйге кірер алдындағы есікке ілінетін тағалар, мойынға тағатын кресттер мен «сәтті» жол билеттері, фотосуреттер мен кітаптар, отбасылық жәдігерлер. Адамдардың кӛпшілігіне табыну нысандары ретінде мемлекеттік символдар, ақша, билік танылады, мҧның барлығы зайырлы фетишизм деп аталады. Дҥниежҥзілік діндердегі фетишизмге қатысты табиғи немесе жасанды нысандардың таңғажайып кҥштеріне сенуді кӛре аламыз. Фетишизмнің тҥрлері ӛте кӛп, мысалы: мҧсылмандардың Меккедегі Қағбаға (қара тасқа) табынуы, православияда иконалар мен кҥштерге (ӛлілердің қалдықтарына) табынуы, христиандықтардың крест пен басқа да ескерткіш бҧйымдарға табынуы, зоростризмдерде – отқа, индуизм мен буддизмде атақты гурулерге табынулары және т.б. жатады. жүктеу/скачать 1,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|