С. Ə. Тортаев орта ғасырлардағы азия жəне африка тарихы алматы 2009
жүктеу/скачать 7,49 Mb. Pdf көрінісі
|
| Солтүстік Африка. ХVІ ғасырдын басында Солтүстік Африкаға
жаңа басқыншылар — түріктер келіп кіре бастады. Хайреддин Барбаросса деген Мителендік қарақшы түрік Алжирге келіп коныстанып, оны түрік сұлтаны І-Селимнің иелігі деп жариялады. Сұлтан Хайреддинге көмекке екі мың артиллеристер мен төрт мындык янычарлар үлгісінде құрылған əскер жіберді. 1518 жыл- дан бастап Хайреддин Алжирдің маңызды портты калалары — Бен, Колло, Шершельді басып алып, елдің ішіне ене бастады, Константинаны басып алып, Кабилия тауындағы тайпаларға алым- 350 351 салық төлеткізді. 1529 жылы түріктер Алжирде түпкілікті бекініп, испандықтардың жақсы қорғалған қамалы Пеньонды алды. Түрік басқыншылары жергілікті феодалдардың иеліктері мен таптық артықшылықтарына зиян келтірмей, сол қалпында кал- дырды. Хайреддин паша болып тағайындалып, “бейлер — бей” де- ген атақ алды. Ол жаулап алынған жерлердегі феодалдардан салықты уақтысында жəне толык төлеп отыруды талап етті. Жинап алынған салықтың жартысын Стамбулдағы қазынаға жіберіп, жартысын өз қарамағындағы əскер, кеңсе, уəзірлер ұстау үшін жұмсап отырды. Хайреддиннен кейінгі Алжирдегі түрік сұлтанының пашасы 1541 жылы V Карлдың испандық əскерін талқандады. Испандықтарды Алжирдегі бекіністерінен ығыстырды. Батыста олар Тлемсен үшін мароккандықтармен күресте жеңіске жетті. 1535 жылы Тунисте испандықтар өзін V Карлдың вассалы деп мойындаған Эмирді таққа отырғызды. Түріктердің өз үстемдігін орнату əрекетінен еш нəтиже шыкпады. Тек 1574 жылы ғана Түрік сұлтанының əскері испандықтарды қуып шығып, Тунисті Осман империясына қосты. Солтүстік Африкадағы Триполи қаласы үшін еуропалықтар мен түріктер арасында күрес жүрді — 1510 жылдан 1530 жылға дейін бұл облыс испандықтар билігінде болды. Сонан соң ол Родос аралынан түріктер қуып шыққан Мальта рыцарьларының қол астына көшті. 1551 жылы түріктер теңізден шабуыл жасап, Триполиді басып алды. Рыцарьлар Мальтаға қашты /Италияның оңтүстігі/. Сөйтіп, Солтүстік Африканың үш елі — Алжир, Тунис, Триполитания / Ливия/ түріктер қол астына көшті. Тек Марокко өз тəуелсіздігін сақтап қалды. Суфизм бағытын ұстанушы мұсылмандар халықты христиан дініндегі испандықтар мен португалдықтарға қарсы “қасиетті соғыска” — Джихадқа ұйымдастыра алды. 1550 жылы өзінің шыққан тегі жағынан “ислам дінінің негізін қалаушы “Мұхамедтен тарайтын-мыс шериф Мұхаммед-аль Махди Фесті басып алды. Ол бұған дейін Оңтүстік Мароккода қант тростнигі егістігін иеленуші болатын. Маринидтік əулеттің түрік- тер көмегімен өз билігін калпына келтіру əрекетінен түк шықпады. 1554 жылы Маринидтер əулеті толық қуылды. Шерифтер Оңтүстік Мароккодағы өз тіреніштері болып табылатын араб тайпаларына көп қаражат бөліп отырды. Ахмед-алъ Мансур /1578—1603/ шерифтің тұсында бұл тіреніш көмегі онан əрі кеңейтілді. Түріктердің кол астында калғысы келмеген Солтүстік Шығыс Марокко тайпаларына Фес облысынан əскери лендер бөліп берілді. Марокконың қорғаныс қабілетін күшейту жəне феодалдардың өзара қақтығыстарын тежеп отыру мақсатымен тұрақты армия құрылды. Оны арнаулы мекеме — махзен басқарды. Бұл армия ислам дінін қабылдаған еуропалықтардан, негрлерден тұрды. Əскерді түрік офицерлері мен солдаттары оқытып, үйретті. Канша мықты болғанымен бұл армия феодалдық быты- ранқылыққа карсы тұра алмады. ХVІ ғасырдын ортасында ше- рифтерге қарсы Марабуттар көтірілісі болды. Оның нəтижесінде Марокко бірнеше феодалдық иеліктерге бөлініп кетті. жүктеу/скачать 7,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|