С. Ə. Тортаев орта ғасырлардағы азия жəне африка тарихы алматы 2009
жүктеу/скачать 7,49 Mb. Pdf көрінісі
|
| Канем-Борну мемлекеті. Бұл мемлекет Чад көлінің Батысы мен
шығысын алып жатты. Ол тарихта VІІІ ғасырдан бері белгілі. ХV ғасырдың аяғындағы Канем мемлекетінің сыртқы саясатындағы сəтсіздігі уақытша болды. Катакармаби /І504—І526/ патшалығы кезінде сыртқы жаумен күресте елеулі табыстарға қол жете баста- ды. Бұл кезде булал тайпасының Канемді басып алған бөлігі жеңіліп, астана Нджими қайтарып алынды. Дунам /1546—1563/ патшалығы кезінде Булал тайпасы толығымен Канем-Борну мемлекетіне бағындырылды. Ыдырыс Алум /І58І-І603/ билігі кезінде Канем- Борну мемлекеті гүлдене түсті. Туниспен қатынас орнатып, Ыдырыс мылтық, оқ-дəрі алып, сондай-ақ түріктер əскер-соғыс ісіне дайын- дап, үйреткен солдаттарды жалдай алатын болды. Сөйтіп, əскерін күшейтті. Оңтүстігіндегі гамерга, мусгу-котеко, будума тайпалары бағындырылды. Сонан соң Ыдырыс армиясы Аирга еніп, бербер тайпаларын бағындырды. Ыдырыс тұз қоймасы орналасқан Кауар көгал алқабын басып алған соң Борну бүкіл орталық Судандағы бірден-бір тұз саудасының иесіне айналды. ХVІІ ғасырдан бастап Борнуге туарегтер мен коророфа тайпаларының шабуылы қайталанды. Олардың бірлескен отрядтары астана Каср Эггмоны қоршап алды. Əрең дегенде қоршау бұзылды. Феодалдық құрылыста алғашқы қауымдық, құл иеленушілік құрылыстардың, матриархаттың қалдықтары сақталып қалған еді. Патша шешесі — магира мен елдің бірінші бикесі — гумсаның сая- си өмірдегі рөлі зор болды. Патшаның билігі мемлекеттік кеңеспен шектелді. Оның беделді мүшелері армия қолбасшысы — каигама, премьер-министр галадима, патшаның əкесі немесе баласы — ери- ма, астаналық облыстың губернаторы — чирома болды. Канем- Борнудың мəдениеті көрші халықтарға зор ықпал етті. жүктеу/скачать 7,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|