С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тірек сөздер: құзіреттілік, субқұзіреттілік, қатысымдық кешен, тақырыптық-м`тіндік, қатысымдық-функ-
ционалдық, жағдаяттық-тақырыптық, п`ндік-мазмұндық. Бүгінгі білім берудің мақсаты – дүниетанымы кең, интеллектісі дамыған, білім деңгейі жоғары индивид қана емес, сонымен қатар, көп жағдайда қоғамның болашағы зияткерлік, саяси, м`дени деңгейінің дамуымен байланысты рухани тұлғаны қалыптастыру. Шеттілдік білім беруді жаңарту ж`не дамыту келесідей м`селелерге бағытталуы мүмкін: – үлкен тұлғалық-дамытушы басымдылыққа ие м`дениетаралық парадигма аясында шетел тіліне үйретуге; – шеттілдік м`дениетаралық қарым-қатынас жағдайында туған елін ж`не оның м`дениетін, сондай-ақ тілін үйреніп жатқан елдің м`дениетін таныстыра алу біліктерін дамытуға; Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 83 – оқушыларды шетел тілін меңгеру саласында өзін-өзі бақылау ж`не өзін-өзі бағалау негіздерімен таныстыруға; – тілді үйрету ж`не ұлттық м`дениетпен ж`не тілін үйреніп отырған елдің м`дениетін үйрету процесінде өзіндік білім алу потенциалын, интеллектуалдық ж`не шығармашылық қабілеттерін дамытуға. Көп тіл білу біздің мемлекетіміздің халықаралық байланыстарын дамытуға мүмкіндік беретін тұлғааралық ж`не м`дениаралық қарым-қатынастардың аса маңызды құралы болып табылады. Қазақстан Республикасының шетелдермен халық-аралық байланыстары күннен-күнге арта түсуде. Сол байланыстарды дамыту үшін шет тілін білетін мамандар қажет-ақ. Президентіміз Н.d. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауындағы білім беру жүйесінде үш тілдің - мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін, ұлтаралық қатынас тілі ретінде орыс тілін ж`не `лемдік эконо- микаға үйлесімді кірігу тілі ретінде ағылшын тілін меңгерген, б`секеге қабілетті маман даярлау мін- детін атап көрсеткенін білеміз. Бұл дегеніміз оқу орындарына жаңа міндеттер, жаңа талап, жаңа мақсаттар қойып отыр дегенді түсіндіреді. Негізгі мақсаты – өмірден өз орнын таңдай алатын өзара қарым-қатынаста өзін еркін ұстап, кез-келген ортаға тез бейімделетін, белгілі бір ғылым саласында білімі мен білігін көрсете алатын, көптілді ж`не көпм`дениетті құзіреттіліктерді игерген полим`- дениетті жеке тұлға қалыптастыру. Шеттілдік оқыту мен оқып үйренудің маңыздылығы ж`не т`рбиелілік мүмкіндіктерін анықтауда Елбасы Н.d. Назарбаевтың [1] Қазақстан халқына жолдауындағы «Тілдердің үштұғырлығы» м`дени жобасы басшылыққа алынды. Шет тілін оқытудың жетекші мақсаты коммуникативтік, білім беру, т`рбиелік ж`не дамыту қызметтерінжүзеге асыру. Шетел тілін оқыту мазмұны оқушыларды сөз қатынасының жаңа т`сілін ғана емес, сол тілде сөйлейтін халықтың м`дениетін, оқылатын тіл елінде сөйлеу дағдысының ұлттық-м`дени ерекшелігін білуге бағыттап отыруы керек. Ол оқушының бойында басқа қоғамның қазіргі өмірінің, тарихы мен м`дениетінің түрлі салалары туралы түсінік қалыптастыруға тиіс. Мұндайда оқушыларға тілді сол қолданыстағы елді мекендеген халықтардың м`дениеті арқылы п`нді оқытудың алғашқы қадамынан бастап үнемі жүзеге асыруға тиіс. Шеттілдік білім беру бойынша дайындалған нормативтік құжаттарда шеттілдік білім берудің п`ндік мазмұнының түрлі аспектілерін деңгейлеп құрастыру үлгісінің мысалдары беріледі: 1) қаты- сымның екі түрі (ауызша ж`не жазбаша) бойынша п`ндік мазмұнды деңгейлеп құрастыру; 2) ког- нитивтік-лингвом`дени кешеннің компоненттік құрамының өзара байланысын үлгілеу; 3) тілдік ж`не шеттілдік білім берудегі оқу деңгейінің халықаралық бейімделген салыстырмалы үлгісі. Шеттілдік білім берудің п`ндік мазмұнын қатысымның екі түрі бойынша деңгейлеп құрастыру үлгісі ұсынылған [2]. Қатысымның екі түрі (ауызша ж`не жазбаша) қарым-қатынас формасын меңгерудің деңгейлік іріктеу үлгісі болып табылады. Қатысымдағы халықаралық бейімделген алты деңгейі (A1, A2, B1, B2, C1, C2) бойынша сөйлеу `рекеті түрлерінің маңыздылығы бар қарым-қатынастың ауызша ж`не жазбаша түрін меңгерудің бірізділік үлгісі оларды мақсатты түрде қалыптастырып оқу мен меңгерудің стандартты деңгейіне дейін жеткізуді қамтамасыз етеді. Жаңа когнитивтік-лингвом`дени кешендерді меңгеруге бағыталған мазмұнның п`ндік аспектісі негізі мазмұнның жинақталған бірлігі болып табылады, ол біздің отандық ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан: – «тақырыптық – м`тіндік бірлік» – Д.Н. Кулибаева [3] – «қатысымдық – функционалдық блок» – А.Б. Тыныштықбаева – «тақырыптық – кешен» – Н.К. Стамғалиева – «жағдаяттық – тақырыптық блок» – Г.Д. Закирова ж`не т.б. болып табылады. Бұл мазмұнның бірлігі м`дениетаралық қатысым субъектісінің концептуалды, прагматикалық, `леуметтік ж`не лингвом`дени ж`не т.б. м`дениетаралық қатысымдық компотенциясының аспекті- лерін қалыптастыру үшін п`ндік мазмұнды қамтамасыз ете алатын оқыту бірлігі де бола алады. Егер, осындай мазмұн бірлігі ретінде, ядросы инофондық м`тіндер болып табылатын оқыту материалдарының мазмұндық-функционалдық-тақырыптық бірлестігі болып табылатын «тақырып- тық-м`тіндік бірлікті» алар болсақ, онда мазмұнды үлгілеуге мазмұнның процессуалдық жағы маз- мұнның п`ндік аспектісінің жүйелі танымдық функциясының жалғасы ретінде енеді де, м`дениет- аралық қатысымдық компетенцияның субкомпетенцияларын қалыптастыратын негіздің қызметін атқарады [2]. |