С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г.
194 Монологтық, онда тұлғаның субьект ретіндегі сөйлесу басымдық танытады. Ол субьект – ұйым- дастырушы ретінде қарым-қатынас процесінің өзге субьектілерінің қатысушыларын тыңдатады (қоғамдық сөйлеу, лекция, есеп). Диалогтық, онда субьектілер кезегімен ақпаратпен аламаса отырып, өзара іс-`рекетте болады ж`не өзара белсенді болады: кезегімен сөйлейді ж`не тыңдайды (`ңгімелесу, концультация, келіссөздер). Полилогикатық көп жақты қарым-қатынас ұйымдастырады, көп жағдайда коммуникативті кеңіс- тікті шешу үшін өзіндік күрес сипатында болады ж`не оларды тиімді жүзеге асыруға бағытталады (дискуссия, диспут, полемика). Адамдар арсындағы қатынас, `сіресе басқарушылар мен бағынушылар арасындағы қарым-қатынас орнатудың бірнеше түрлері бар. Олар ресми қатынастар мен ресмисіз қатынастардың түрлері адамдар арасындағы достық, сүйіспеншілік сезімдерге негізделген қатынастар, `ріптестер арасындағы тілде- сулер адамның шын пиғылы мен сырын ашып көрсетеді. Жан дүниесінің қыры мен сырына толық қанығады. Мұндай шын пиғылды ресмисіз қатынас орнатудың өзіндік белгілері бар. Ондай белгілер: I. Адамның жеке басы мен кісілік қасиетін көрсететін ашық-жарқындығы, сенімділігі мен ақ пейілділігі. II. dріптестерімен жалпы тіл тауып сөйлесіп, бірін-бірі жете түсінісе алуы сияқты ұнамды сапалар. Бұлардан өзге адамдардың бірімен-бірінің өзара түсіністік қатынас орнатып, өзгелердің де көтер- ген м`селелерді шешуге қатыстыру. Мұндай ерекшелік адам мінезінің көпшілік екенін көрсетіп, оларды толғандырып жүрген м`селелер түйінін шешуге бағытталады. dдетте `ріптестер арасындағы мұндай адамның ұйымдастырушылық қабілетін өзгелерге де айқын көрсете алады. Сөйтіп адамдар- дың өзара қатынасында олардың `рқайсысының өзіндік рөлін көрсетеді. Топ ішінде не `леуметтік қатынас орнатуда `рбір адам белгілі жағдайда өз тобында жетекшілік қызмет атқарса, ал өзге бір топта ол бөтендігін білдіріп басқаларды жатырқап тұрады. Педагогикалық қарым-қатынас-күрделі процесс. Қатынас үшке бөлінеді: - ішкі қатынас - сыртқы қатынас - табиғатпен қатынас. 1. Ішкі қатынас-бұл адамның өзімен-өзінің кеңесуі. 2. Сыртқы қатынас-жеке адам бірімен ж`не ұжыммен,топпен,ұстазбен қатынасады. 3. Адам тірі ж`не өлі табиғатпен,заттармен,жан-жануарлармен тілдесе отырып қатынас жасайды. Қарым-қатынасқа түсу барысында адамдарда мақсат болады. Осы мақсатқа жету барысында олар басқа адамдарға `сер етеді. Оған сұрау береді,`мір береді түсіндіреді, бейнелейді ж`не тағы басқа. Қарым-қатынастың мақсаты адамның қажеттілігін бейнелейді. Қарым-қатынас жүзеге асқанда адам- дардың да `рекеті өзгереді. Бұл тұлға аралық `рекеттестік болады. Біріккен `рекет барысында адам- дардың өзара бірін – бірі түсіну байланыстар бірлігі болып табылады. Біріккен `рекет ж`не қарым- қатынас `леуметтік бақылау барысында жүзеге асады, ал `леуметтік бақылау `рекеттік нормаға с`йкес келу керек [7, б.5]. Қазіргі жағдайда `рбір педагог коммуникативті ж`не компитентті адам болуы керек, қарым- қатынас ұйымдастырудың шеберлігі болуы керек. Бүгінгі таңда оған `ртүрлі ақпаратпен жұмыс жасауына тура келеді ж`не қажетті оперативті қайта қарау, толықтырып отыру керек. Тілдесу арқылы адамдар өзара қарым-қатынас жасап біріне-бірі білдірмек болған ойын жеткізіп пікір алысады. Қатынас орнатудың н`тижесінде өзара ықпал етіп, адамдардың өмір т`жірибесі, іс-`рекеті, теориялық ой пайымдары дамиды. dр алуан іс-`рекеттерін жүзеге асырып, хабар алысады. Сөйтіп олардың арасында тұрақты қарым-қатынас орнайды. Өзара тілдесу арқылы бірігіп тірлік етеді, еңбектеніп `рбір іс-`рекетті орындау н`тижесінде к`сіби іскерлігін арттырады. Адамдармен жақсы қарым-қатынас құру мұғалімнің к`сіби қасиеті оқушыны тыңдай, ести білуіне т`уелді. Педагогтың ең маңызды к`сіби қасиетінің бірі – көшбасшылық қабілетінде. Ұстаз деген абыройлы атаққа лайықты болу үшін – мұғалім жан-жақты білімді болып қана қой- май, сондай-ақ `діл де `депті, қарапайым да кішіпейіл, бауырмал да қайырымды, қысқасы, жоғары саналы азамат болуы тиіс деген сөз. dрине, бұл `бден орынды, солай болуымыз абыройлы міндет. Демек, педагогтың өмірінде қарым-қатынас м`дениеті ерекше рөл атқарады. dдепті ж`не қарым- қатынас м`дениетінің негізгі талаптарын білу педагогтың өзіне де, өзі оқытып, т`рбиелеп жатқан ш`кірттеріне де қажетті. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 195 1 Степанов С.С. Педагогическое общение. - М.: Просвещение,2003. - с.90 2 Лавирененко В.И. Психология и этика делового общения.-М:Просвещение,2001.- с. 76 3 Бороздина Г.В. Психология делового общения. –М.: Просвещение, 2000.- с. 50 4 Головин Б.Н. Основы культуры речи. – М.: Просвещение, 2001.- с. 7 5 Брудный А.Б. Понимание и общение.- М.: Просвещение, 2000. - с. 25 6 КоломскийЯ.Л. Психология общения -М.,Просвещение,1974.–c36 7 С.Елеусізова. Қарым-қатынас психологиясы. - А., «Рауан» 1995.–c5 жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|