С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
190 
Қарым-қатынас  ұғымы  п`наралық  ғылыми  категория.  Қарым-қатынас  ұғымын  философия, 
`леуметтану, психология,педагогика ж`не тағыда  басқа  ғылымдар қарастырады. 
«Қарым-қатынас»  ұғымын  педагогика  мен  психологияға  алғаш  рет  А.Ф.Лазурский  енгізген.Ол 
тұлғаның  сыртқы  обьектіге,  адамға,  рухани  байлыққа,  материалдық  дүниеге  қатынасын  білдіретін 
ұғым деп көрсеткен.   
Қарым-қатынас – адамдар арасында бірлескен іс-`рекет қажеттілігін туғызып, байланыс орната-
тын күрделі процесс. Екі немесе одан да көп адамдардың арасындағы танымдық немесе эмоционалды 
ақпарат, т`жірибе, білімдер, біліктер, дағдылар алмасу. Қарым-қатынас тұлғалар мен топтар дамуы-
ның ж`не қалыптасуының қажетті шарты болып табылады. 
Қарым-қатынас  барысында  адамдардың  танымдық  хабарлармен,  ақпаратпен,  т`жірибемен,  білім-
мен, дағдылармен алмасуы ж`не өзара түсінісу, бірін-бірі қабылдауы жүзеге асады. Қарым-қатынас-
тың  интерактивті,  коммуникативті,  перцептивті  деген  үш  жағы  ж`не  мезо,  марко,  микро,  рухани, 
істер т.б. деңгейлері болады. Қарым  қатынастың негізгі қызметі: 
1)  ақпараттық-коммуникативтік  (ақпараталмасу  ж`не  адамдардың  бірін-бірі  тануымен  байланыс-
ты); 
2)  реттеуші-коммуникативтік  (адамдардың  іс-`рекетін  реттеу  ж`не  біріккен  `рекетті  ұйымда-
стыру); 
3) аффективті-коммуникативтік (адамныңэмоционалдықаясыменбайланысты)  [1, б.90]. 
Адамдар арасындағы қарым-қатынастың басты мақсаты – өзара түсіністікке қол жеткізу. Қарым-
қатынас  жасауда  қатынасқа  түскен  адамды  тыңдап,  түсіне  білудің  маңызы  зор.  Бұл  басқа  адамның 
ішкі  жан  дүниесін  түсініп,  оған  өз  ойын  дұрыс  жеткізуге  мүмкіндік  береді.  Адамдар  басқаларға  өз 
ойлары  мен  көзқарастарын  түсіндіре  отырып,  түсініспеушілік,  ұрыс-керіс  пен  дау-жанжал  секілді 
жағымсыз құбылыстарды болдырмауға `рекет жасайды. Адамдармен жақсы қарым-қатынас орнатуға 
мынадай  ережелердің  орындалуы  көмектеседі:  барлық  адамдармен  тең  д`режеде,дөрекілік  пен 
жағымпаздықсыз  қарым-қатынас жасау, сұхпаттасушының жеке пікірін сыйлау, бұйрық емес, өтініш 
деңгейінде  қарым-қатынас  жасау,  басқа  адамның  пікірін  сыйлау  ж`не  т`жірибесін  қабылдай  білу. 
Қарым-қатынас  м`дениетін  меңгерген  тұлға  өзімен  қатынас  жасайтын  адамға  құрметпен  қарап, 
сыйластық  білдіреді.  Адамға  сыйластықпен  қарау  жақсы  қарым-қатынас  жасаудың  негізгі  өлшемі 
болып табылады. 
Л.С. Выготский, Б.Н. Ананьев еңбектерінде қарым-қатынасты өмір `рекетінің бір формасы, адам 
дамуының  `леуметтік  жағдайы,  жеке  адамның  қалыптасуының  түрткісі  деп  қарастырды.  А.В.  Пет-
ровский  бойынша,  «...қарым-қатынас  біріккен  іс-`рекет  туғызатын,  адамдар  арасындағы  қатынасты 
дамытатын көп жоспарлы үрдіс» десе, Р.С. Немов бойынша, «...қарым-қатынас барлық тірі жанға т`н, 
бірақ  адамда  күрделі  формада,  саналы  түрде  болады»,  деген  тұжырым  жасайды.  Ендеше,  қарым-
қатынасты адамның өмірлік іс-`рекетінің негізгі факторы десек қателеспейміз [2, б.76]. 

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: