С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г.
336 Құрманғазының «Балбырауын», т.б. шығармаларды игеру алдында жетекші `р ойналатын компо- зиторлардың өмірі мен творчествосы ж`йлі қызықты деректер жинау жөнінде ұсыныс айттуы керек. Бұл, ансамбль мүшелерін аталған сазгерлердің өмірінен хабардар болып, ізденіске ұмтылдырады. dр дайындық оқушыларға үлкен эмоциялық `сер қалдыруымен қатар, ұйымдастыру процесі де жоғары д`режеде өтуі тиіс. Бұл кезеңдегі енді бір ескерер жай – оқушылардың аспапты үйде ойнап жаттығуы. Ұстаз үйдегі жаттығудың методикасын өзі аспапта ойнап көрсетіп, мысалдар арқылы айқындағаны жөн. Үйдегі жаттығудың маңызын терең түсіндіргенде ғана, оқұшылардың өз бетімен дайындық белсенділігі арта түседі. Демек, фольклорлық этнографиялық ансамбль жұмысын ұйымдастыру кезеңінде қойылатын басты талап – репертуар таңдау. Репертуар бүгінгі өмір деңгейіне сай терең мазмұнда, көркемдік педагокикалық талапты қанағаттандырарлықтай д`режеде ж`не оқушылардың жас ерекшеліктеріне, аспаптарда ойнау мүмкіндіктеріне с`йкес болуы тиіс. Демек, жетекші фольклорлық ансамбльде ойналатын репертуарына шығармашылық тұрғыдан келіп, оның идеялық-эстетикалық м`нін, көркемдік ерекшелігін дұрыс ашып таныта білгенде ғана оқушылар музыканы терең сезініп, дұрыс түсіне білу қабілетін дамытып, дүние танымы кеңейе түседі. Репертуар іріктеуде бірімен-бірі тығыз байланысты бірнеше м`селеге көңіл аударған жөн. Музыкалық шығарманың мазмұны мен көркемдік ерекшелігі. Бұған репертуардың жан-жақталығы саяды. Онда қазақ халқының `н-күйінен бастап, композиторлардың шығармалары, туысқан респуб- лика ж`не орыс, дүние жүзі классиктерінің туындылары кеңінен қамтылып, ал іріктелген шығарма- лар тақырыбы, құрылысы, тілі, жанрлық ерекшелігі жағынан жан-жақты болып келуі тиіс. Музыка- лық педагогикада баланың с`тті музыкалық репертуарды меңгеріп кетуі, оқу процесінде балалармен жақсы тіл табысуы, ұстаздың жеке шығармашылық шеберлігіне байланысты. Фольклорлық ансамбль ұйымдастыру жұмысындағы келесі проблема – оның құрамының тұрақты- лығы. Кейде оқушылар репетицияға `р н`рсені сылтауратып келмей немесе дайындық кезінде жауап- сыздық, салғырттық танытады. Бұл–оның ансамбльде ойнап, музыкалық аспапты игеруге деген алғашқы ынта-ықыласы мен құштарлығының `лсіреуіне `кеп соғады. Психологиялық тұрғыдан қарағанда даму процесіндегі диалектикалық детерменизм принціпі сақталмай, «ішкі ж`не сыртқы» құбылыстар өзара үйлеспейді. Сондықтан фольлорлық ансамбль үйірмесіне халық аспаптарына деген аса қызығушылығы бар ұлттық өнерге деген сүйіспешілігі мол оқушының ансамбльге жауапты құштарлықпен қарауды ынтасына `сер етеді. Фольклорлық ансамбль құрамын тұрақтандырып, оқушылардың белсенділігін арттыру үшін, алдымен айтарымыз – бұл жетекшінің тапқырлығы мен шеберлігіне байланысты. Ол `р-с`т, `рбір оркестр мүшесінің психологиялық рухани дүниесін, ой-өрісін д`л басып, сезіне білуге тиіс. Мысалы домбыраның т.б. аспаптардың партиясына алдын ала көңіл бөліп, олармен жеке дайындықтарды жиілетсе, қызықты да көңілді `н-күйлер, пьесалар берсе, партияға мелодиялық үзінділер кіргізсе, олардың музыкаға деген белсенділігі арта түскен болар еді. Ансамбль құрамының тұрақтылығы жетекшіге де байланысты. Егерде дайындықтар қарапайым, ешқандай эмоциалық `серсіз, репертуар қызықсыз болса, оның үстіне педагог дауысын көтеріп, орынсыз жекіре берсе немесе көптің алдында олардың намысына тиіп, дұрыс ойнай алмайтындығын айтса, `рине, оқушы көп ұзамай-ақ үйірмені тастап кетуі ықтимал. Ж`не де мұндай коллективте алға қойған мақсат жүзеге асып, творчествалық табысқа жете қою мүмкін емес. Үйірме жетекшісі оқу- шылардың танымын, қабілетін, зейін-сезімін, психиологиялық ерекшеліктерін байқап, соған с`йкес түрлі амал, `діс-т`сілдерді пайдалануға тиіс. Сондай-ақ өзінің ұйымдастыру шеберлігін шындап, ізденіп, білімдарлығымен ш`кірттерді баурап алуы қажет. Сонда ғана оқушы өзін үлкен ұжымның бір мүшесі ретінде сезініп, т`ртібі мен белсенділігі арта түседі. Сонымен ойымызды қорыта келгенде, жаңа д`уірде «қазақ фольклоры» нағыз көркемөнер болып қалыптасып, бізге классикалық мұра, `рі өнер түрінде жетіп, бүгінгі м`дениеттің бір бөлігі ретінде өмір сүруде, қоғамға қызмет етуде. Қазақ халқының музыкалық фольклоры-аса қымбат қазына.Ата-бабаларымыз бізге мұра етіп қалдырған фольклорлық ұлттық аспаптарды жас ұрпаққа бойына сіңіріп осы өнерді жалғастыруға педагогтың ұйымдастырып үлес қосуы келесі ұрпақтан ұрпаққа жалғастыру міндетіміз.Олардың ұлттық аспаптарға музыка өнеріне деген қызығушылығын арттыру мақсатында барлық мектептерде, жоғарғы оқу орындарында көбірек фольклорлық ансамбльдер ұйымдастырылып отырса нұр үстіне, нұр болар еді. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 337 Құлақты жауыр қылған батыс музыкаларына еліктеген, көшедегі `нді сахнаға шығарған заманда, жеңіл музыкаға `уестеніп кеткен жастарымызды, к`сіпқойлық - ұлттық д`стүрлі музыкалық өнеріміз- ге, рухани, бай құндылықтарымызға ынталандырып, қызықтырып, эстетикалық талғамын, дүниета- нымын қалыптастыру қажет. Сондықтан халық аспаптарда сауаттылықпен ойнап көзін ашқан бала `лде қайда еңбекқорлыққа, адамгершілікке, ұжымдылыққа, кішіпейілділікке, эстетикалық талғамы жоғары болып өседі. «Ұяда нені көрсең ұшқанда соны ілерсің» - деген қанатты сөз осының айғағы іспеттес. Теңіздің түбінде жатқан інжу-маржандай бай өнерімізді келешек ұрпақтың бойларына сіңіріп, т`рбиелеу, олардың дүниетанымын қалыптастыру - `р қазақ отбасының ж`не кез келген музыка маманының міндеті екен- дігін ұмытпағанымыз жөн. Сонымен қатар, ұлттық аспаптарды меңгере балалардың музыкалық қабілетін ашу, жеке, дара тұлға болып қалыптасуына зор үлес қосады. Ұлтық киімді киіп сахнаға шығып фольклорлық ансамбльде ойнау баланың, қазақ халқының музыка м`дениетіне,ұлттық нақыштағы киім үлгісі, `шекейлерді м`дениетімізді өнерімізді соның ішіндегі, ұлттық аспаптар: домбыра, қыл-қобыз, саз- сырнай, тұяқ, дауылпаз, қоңырау, жетіген, шанқобыз т.б. аспаптарды үйреніп орындау, шет елдерге насихаттау үйірме жұмысының педегогикалық тиімділігі болып табылады. 1 Жұбанов А. Құрманғазы. – Алматы, «Жалын», 1978. 2 Мерғалиев Т. Домбыра сазы. – Алматы, 1972. 3 Земцовский И.И. Семасиология музыкального фольклора. Сборник статей. Под ред. М.Г. Арановского. М., 1974. 4 Тастанов Х. Домбыра оркестірін қалай ұйымдастыру керек. Алматы 1999. 5 Өтеген Спанов. Оқушылардың халық аспаптар оркестрі – Алматы 1999. 6 Пропп В.Я. Фольклор и действительность: Избранные статьи. М., 1976. жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|