С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
184 
Бұл  модельде  мектепке  дейінгі,  мектептен  тыс  орта  ж5не  жоғары  мектеп,жоғары  оқу  орындарын 
бітіргеннен кейін білімдерінжетілдіру( магистратура,аспирантура,докторантура)үрдісі жан-жақты модель 
ретінде берілген.Бұл оқу моделінде экологиялық білімді жетілдіру ж5не қайтадан даярлықтан өту үрдісі 
қарастырылған.Бұл  оқу  моделі  бірін-бірі  үнемі  толықтырып  отырады.Магистратура,аспирантура  мен 
докторантура арқылы жас жеткіншектерге арнаулы түрде экологиялық білім мен т5рбие беріледі.Бұл XXI 
ғасырдың экологиялық білім мен т5рбие берудің моделі.Осыған орай жаңа экологиялық білім мен т5рбие 
беру ісі іске асырылады.Экология саласына к5сіби білім –жоғары білімі бар мамандар 5зірлеуге де көңіл 
бөлінеді. [1] 
XXIғасырдың  типтік  оқу  модельдерін  жасағанда,тақырыптар  оқитындар  контигентінің  мүмкіндігіне 
қарай талданып алынады.Барлық типтік оқу үрдісінің моделі мұғалімдердің талдауынан өтіп,ақпараттық 
баспа  беттерінде  жарияланады.Экологиялық  білім  берудің  5дістемелік  бірлестігінде  бекітіледі.  Бұл 
модельдің  мақсаты  -5рбір  адамзат  баласына  экологиялық  5рекет  туралы  түсінік  беру  көзделеді.Бұл 
моделді  жасау  ж5не  оны  қалыптастыру  арқылы  5р  түрлі  мекемелер  мен  ұйымдарда  экологиялық 
қызметпен шұғылданатын адамдарға қойылатын талаптар айқындалады.Бұл моделді к5сіби-эколог кадр-
лардың  іс-5рекеттерімен  байланыстыра  отырып  жүргізу  үрдістері  көзделінеді.  К5сіби  эколог-мамандар 
к5сібиэкологтардың даярлау модельдері қадагаланып отырады. Кадр туралы деректерді іздеу, жинау ж5не 
жүйелеу,  кадрларды  іріктеу,  даярлау,  бітімдерін  жетілдіру,  қайта  даярлау,  резервтерге  ұстау, 
жоғарылатылған. Сонымен қатар ардагерлердің экологиялық қызметінің т5жірибесін пайдалану модель-
дері. 
Бұл модельдерді жүзеге асыру экология саласындағы ұлттық кадр саясатын дұрыс жүргізуге көмек-
тесетіні  сөзсіз.Бұл  моделде  оқылатын  қызметкерлердің  экологиялық  саясатты  жүзеге  асыруға  қабілет-
тілігіне назар аударылады. Жоғары оқу орындарын бітіргеннен кейінгі экологиялық білімін жетілдіруге 
көмектесе  түседі.  Бұл  модель  бойынша  елдің  қауіпсіздігін  сақтау  ж5не  тұрақты  дамуды  жүзеге  асыру 
мақсатында,ең  алдымен,  бүгінгі  ж5не  болашақ  ұрпақтың  экологиялық,  экономикалық  ж5не  5леуметтік 
мүддесін сақтау ж5не үйлестіру мақсатында заң шығару ж5не нормалау істерінің экологиялық аспектісіне 
көп көңіл аударылады. Бұл модель Мемлекеттік емес ұйымдар іс-5рекетін ж5не экологиялық моделдерін 
жетілдіруге,экологиялық  қауіпсіздік,мемлекеттік  емес  ұйымдардың  көзқарасы  мен  іс-5рекетінің  бірлігін 
тудыруға,т5уелсіз  қазақ  мемлекетінің  ұлттық  саясатын  қалыптастыруға  ж5не  жүзеге  асыруға  бағытта-
лады.  Бұл  жасалынған  моделде  стратегиялық  жоспарлау;адамзат  баласының  денсаулықтарын  сақтау; 
білім,  ғылым,  индустрия,  атом  электр  станцияларын  салу,энергетика,  сауда,  м5дениет,  ауыл  шаруашы-
лығы саласы.Олар толығымен экологияландырылады.[2] 
Экологиялық  білім  мен  т5рбие  беру  моделі  толығымен  іс  жүзіне  асырылып  отырады.Бұлмоделде  5р 
түрлі  экологиялық  аймақтарда  тұратын  құрылымы  ескеалынады.Қазақ  жерін  мекендейтін  бөтен  ұлт 
өкілдерінің  физиологиялық  ерекшеліктері  ескеріледі.  Олардың  биологиялық-физиологиялық  ерекшелік-
теріне с5йкес экологиялық білім беріледі.Бұл модел 5р түрлі ұлт өкілдерінің экологиялық бағыттағы салт-
д5стүрлері еске алынды.Бұл оқу ж5не т5рбие беру моделін жүзеге асыру үшін 5р түрлі ұлт адамдарында 
саясаттан  тыс  экологиялық  мінез-құлық  қалыптасуына  “Биосфера-біздің  ортақ  үйіміз-мекеніміз”  деген 
пікірге  келіп  бастарын  қосуға,  жалпы  халықтық  экологиялық  стереотиптер  орнатуына  көмектеседі. 
Бұқаралық  ақпарат  құралдары  (баспа,  полиграфия,  радио,  телевидение,  түрлі-түсті  бейнелер  көрсету 
аппараттары ж5не т.б) құралдарына к5сіби жағынан шебер орындалған киносюжетттер,жарнама,қызықты 
көрсетілімдер, т.б тудыруға 5келуі тиіс.[3] 
XXI  ғасырда  жарнамалардыңбір  бөлігі  экологиялылық  материалдарғақаратылатыны  сөзсіз.Онсыз 
адамзат  баласының  қоғамында  ешқандай  прогресс  болмайды.Экологиялық  таза  өнімдер  шығарылады  . 
Олардыңғылыми  моделдері  жасалынады.  Бұл  моделдер  шағын  ж5не  орта  бизнесті  дамытуға  арнала-
ды.Олардың арнайы бөлімдеріне мекеме қызметінің табиғи,5леуметтік, ақпараттық ж5не басқа орталарға 
тигізетін экологиялық 5сері талданылады. Бұл модел экология ғылымдары саласында экологиялық білім 
мен  т5рбие  беру  қызметін  нормалық-құқықтық  жағынан  қамтамасыз  ету  үшін  қажетті  бірыңғай 
концепциядан  (тұжырымдардан)  тұратын  қағидалар  басшылыққа  алынады.  Олардың  5леуметтік-эконо-
микалық тиімділігі, экологиялық білім мен т5рбие беру ж5не экология ғылымдарының саласындағы басқа 
нормалық-құқықтық комплекстермен өзара байланысы көрсетіледі. Диссертацияның контексте келтіріл-
ген моделдерде,экологиялық білім мен т5рбие беретін оқу орындары мен бөлімшелерінің торабын құру 
ж5не  дамыту  толығымен  талдау  жасалынуы  керек  .Экологиялық  біліммен  моделдерінкешенді  жүзеге 
асыру  бағытында  болуы  тиіс.Қазақстан  Республикасының  экологиялық  қауіпсіздік  проблемасын  шешу 
өте  маңызды  проблемалардың  бірі.  Бұл  проблеманы  шешу  үшін  Қазақстан  Республикасының  Білім 
ж5неғылым  министрлігінің  қолынан  келмейді.  Сондай-ақ  ,табиғи  ресурстар  ж5не  экология  министрлігі 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
185 
қатынасқан  жағдайда  ғана  шеше  алады.Экологиялық  білім  мен  т5рбие  беру  жөніндегі  проблемаларды 
үйлестіру үшін мемлекеттік емес ,халықаралық ,мемлекеттік,жеке ұйымдардың ,банктердің, құрылымдар-
дың ж5не т.б қатынасы мен экологиялық білім мен т5рбие берудің қамқорлық кеңесінің моделі дайын-
далуы қажет.Қамқорлық кеңесенің негізгі міндеті – экологиялықбілім мен т5рбие беру моделінің жүйесін 
қалыптастыру,  қаржыландыру  ж5не  ұйымдастыру  проблемаларын,  білім  беретін  экологиялық  мекеме-
лерді  тіркеу,  ұстаздардың,  5діскерлердің,  ұйымдастырушылардың,сонымен  қатар  экологиялық  білім 
беретін басқа да мамандардың ж5не т.б біліктілігін дайындау, қайта дайындау, арттыруды қоса есептеп 
,экологиялық білім беру моделін басқару. Модел экологиялық білім берудің ұлттық стандарттарын жасау 
ж5неқамтамасыз ету, сонымен қатар экологиялық білім беру саласындағы парасатты өнім берушілердің 
авторлық құқын тіркеу ж5не қорғау мақсатында экологиялық білім беру саласында мамандықдың ұлттық 
бірлігін  құруды  ескере  алады.Экологиялық  білім  мен  т5рбие  беру  саласындағы  қолда  бар  орасан  мол 
5дістемелік  ғылыми  зерттеулер  мен  болашақ  5дістемелік  зерттеулер,бағдарламалар,  оқулықтар,  оқу 
құрал-дары,  оқу  ж5не  5дістемелік  құралдар,  5дістемелік  нұсқаулар,  компьютерлік  технологиялар  мен 
оқыту  бағдарламалары,  д5стүрлі  емес  ойындар,  экологиялық  білім  мен  т5рбие  саласындағы  парасатты 
меншікқорына біріктірумоделі жасалынуда.[4] 
Экологиялық  білім  мен  т5рбие  беру  саласындағы  парасатты  меншік  қорына  енген  материалдар 
саладағы  парасатты  меншік  қорының  құндылық  баға  стандартыбойынша  бағаланып,  елеулі  бөлігін 
авторлар алатын төлеммен тұтынушыларға ұсынылуы тиіс .Моделде бұдан басқа экологиялық білім мен 
т5рбие  берудің  экология  жөніндегі  “компьютерлік“  оқулықтар  жасауға  арналған  алыстан  экологиялық 
білім  мен  т5рбиеберуге  пайдаланылатын  Қазақстан  Республикасының  экологиялық  білім  мен  т5рбие 
берудің ақпараттық банкін құру ескерілетін болады. Бұл моделде жалпы дүниежүзілік т5жірибелер мен 
зерттеулерді  жүйелеу  арқылы  педагогикалық,  дидектикалық  ж5не  басқа  экологиялық  білім  мен  т5рбие 
беру  проблемалары  бойынша  экологиялық  саласында  арнайы  технологиялық  5дістерді  ,т5сілдер  мен 
оқыту жолдарын, т5рбие беру ж5не халық ағарту жұмыстарын енгізу,сонымен бірге , экологиялық білім 
мен т5рбие беру саласында қолданбалы 5дістердің зерттеулерін жасап , моделдерді жүзеге асыру көзделуі 
тиіс .Экологиялық білім мен т5рбие беруі идеологиялық тұрғыда қамтамасыз ету ісі білім мен т5рбие беру 
ж5неөзге қызметте экологиялық ұстанымымызға , өзінің ж5не өзге халақтардың “экологиялық іс-5рекетін 
жүзеге  асырып,  Қазақстан  Республикасының  халықтарының  тұрақты  дамуына  биосфера  жэне  5лемдік 
бірлестіктің берік , серіктестік ” сезімде болуына негізделуі тиіс.[5] 
 
1. Смаилова Қ. Экологиялық білім мен т[рбие ж[не мектеп. Қазақстан мектебі. 2011. №12. 15-19 б. 
2. Бақайов. Экологиялық т[рбие туралы// Қазақстан мектеб. 1993.№5. 25-27б. 
3. Сарбеков М.Н. Методическая система экологического образования в средней школе. Жамбыл обл. ИУУ,1991. 
4. Оспанова г., Исаева Е. Экологиялық ойды қалыптастырудың кейбір [д[стері туралы// Қазақстан жоғарғы 
мектебі. 1996. 90-92 б. 
5. Сарыбеков Н., Сарыбеков М., Қ-Д. Сарыбеков. Қазақ халқының табиғат қорғау д[стүрлері. Алматы. Рауан. 
 
Аннотация 
Экологическое  образование  и  переподготовка  осуществляется.  Магистра  и  доктора  молодых  людей  в  экологи-
ческой модели двадцать первому образованию века. В то же время, национальная молодежная Экологическое обра-
зование  и  воспитание  кадровой  политики  осуществляется  должным  образом.  Экологически  чистое  производство 
природных, социальных, проанализировано влияние информационных сред. 
Исследования,  программы,  компьютерные  технологии,  нетрадиционные  фонд  Экологическое  образование  и 
воспитание в области интеллектуальной собственности через игру как шанс, чтобы сделать модель интеграции. 
Устойчивое развитие народа через этой модели на основе биосферы и birlestiliginiñ благополучие мира. 
Ключивые слова: двадцать первая модель век экологического образования, биосферы, компьютерные книги. 
 
Abstract 
Ecological education, training ötwqarastırılğan again. Master's and doctorate by young people in the ecological model of 
the twenty-first century education. At the same time, the national youth environmental education and training of the personnel 
policy  is  carried  out  properly.  Environmentally  friendly  production  of  natural,  social,  analyzed  the  impact  of  information 
environments. 
Research,  programs,  computer  technology,  non-traditional  fund  environmental  education  and  training  in  the  field  of 
intellectual property through the game as a chance to make a model of integration. 
The sustainable development of the people through this model based on the biosphere and birlestiliginiñ well-being of the 
world. 
Keywords: model, in the twenty-first century model of environmental education, biosphere, computer books. 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
186 
.ОЖ 37.025  
 
СОЛ ҚОЛМЕН ЖАЗАТЫН БАЛАЛАРДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Ж.Б. Кдыралиева – ҚазҰПУ, филология кафедрасының магистранты  
Интеллектуалды ұлт қалыптастыру ҒЗИ эксперті 
 
Абстракт: Мақалада солақай балалардың қызығушылығы мен бейімділігі, мінез-құлқы мен іс-5рекеті, психофи-
зиологиялық  көзқарасы,  сана-сезімі  жан-жақты  топшаланған.  Сондай-ақ,солақай  балаларды  анықтау,  т5рбиелеу, 
оқыту барысы, өмірде ұшырасатын қиындықтары мен жетістіктері қарастырылған. Бала бойындағы ерекше қасиет 
қалай, қандай жолмен пайда болғандығы, оны жеңілдету немес оңшылдыққа үйрету керек пе деген сұрақтар төңірегі 
қарастырылып,  мектеп  жасындағы  балалардың  кездесетін  қиыншылықтарына  тікелей  ата-ана  жауапты  екені 
айтылған. Бүгінде 5лем таныған тұлғалардың басым бөлігі солақайлар екені де д5лелденген. 
Тірек сөздер: тұлға, ерекше қасиет, солақай,психология, қабілет.  
 
Адам баласы дүние есігін ашқаннан, қартайған шағына дейін арпалысатын өмірі, бар ғұмырын білім-
ғылымға, сүйікті ісіне арнап, алдына қойған мақсатқа жету жолында ұзақ уақытталаптанатын, күш-жіге-
рін,  ақыл-ойын жұмсап,  көптеген  кедергілерден  өтіп,  бойын  керген  сезімдітежеп отыратынын  ж5йттар-
дың барлығы дерлік, адамның миының функциялары арқылы жүзеге асып отыратыны баршаға м5лім. 
Жалпы  мидың  қыртысы  оң  ж5не  сол  бөліктерден  құралып,  барша  адамды  оңақай,  солақай  деп 
бөлінуіне 5келіп соқтырады. Яғни, адам денесінің оң жақ жартысын (оң аяқ, қол, құлақ, көз т.б.) мидың 
сол жақ жарты бөлігі басқарса, сол жақ бөлігіндегі басқа мүшелерді мидың оң жақ жарты бөлігі басқа-
рады.  Адамдардың  басым  көпшілігінде  миының  сол  жақ  жарты  бөлігі  басымдау,  икемділеу  билесе, 
бірсыпыра  адамдардың  оң  жақ  бөлігіндегі  миы  жетекшілік  тізгінін  алып  кетеді.  Ми  қыртысының  оң 
немсе сол жақ бөлігі басымдылық танытып, белсенді жұмыс атқаруы арқылы оңақай немесе солақай деп 
бөлінетіні де содан.  
Жер  шарының  басым  көпшілігі  оңақай  болып  жаратылатыны  да  баршаға  м5лім,  ал  солақай  болып 
туылуының себебі неде? Бұл жөнінде зерттеуші О.А. Никифордың пікірінше, солақай болып туылының 
нақты себебі белгісіз, бір болжамы тұқым қуалаушылық, дегенмен де бұл патологиялық ауруға жатпайды, 
көбіне 5йелдерге қарағанда, ер адамдарда кездесетіндігінде [1] айтып кеткен. Мұндай балалардың психи-
физиологиялық  ерекшелігі  де,  басқаша  өте  сезімтал,  есте  сақтау,  сараптау  сияқты  қабілеттері  жақсы 
дамыған болып келеді, өйткені, солақай тұлғалардың ми қыртысын, оң жақ жарты ми бөлігі активті түрде 
жұмыс  атқарады.  Талантты,  дарынды,  ерекше  қасиетпен  дарып,  спортқа,  ғылымға,  шығармашылыққа 
жақын келіп, сүретшілер, ақындар мен музыканттар шығып жатуыда осының д5лелі.  
Бұл жөнінде ағылшын ғалымы Крис Макманус «Оң ж
ҽне сол қол» атты кітабында адамзат тарихында 
солақайлар «оңшылдарға» қарағанда, ғаламат дарынға ие болып, теңдессіз табысқа қол жеткізгенін жаза-
ды. Мысалы, бокс пен теннисшілер қарсыласың қанша тұстан мықтымын дегенмен де, оның сол қолымен 
ұра алмауы солақайға үлкен мүмкiндiк бередi. Белгiлi теннисшi Сампрастың үнемi жеңiмпаз болу сыры, 
сөз жоқ, солақайлығында жатыр. Jйгілі теннисшілер: Джон Маккинрой, Моника Селеш, Мартина Навра-
тиловаларды да айтуға болады. Сондай-ақ 5лемді мойындатқан, тарихта аты қалған дарынды, талантты 
тұлғалар– Аристотель, Юлий Цезарь, Наполеон, Уинстон Черчилль, Пушкин, Толстой, Шопен, Чаплин, 
Леонардо  да  Винчи,  Микеланджело,  Исаак  Ньютон,  Марк  Твен,  Роберт  Шума,  Елизавета  патшайым, 
оның ұлы Чарльз, немересi Уильям, Американың президенттерi – Рональд Рейган, Джордж Буш – ағасы, 
Билл Клинтон, Барак Обама, компьютер миллиардерi Билл Гейтс, Мэрилин Монро, Джулия Робертс, Пол 
Маккартни,  Сильвестр  Сталлоне,  Том  Круз,  Николь  Кидман,  Селин  Дион,  Эминем…  сынды  көптеген 
тұлғалар  бар  болса,  Нұрғиса  Тiлендиевтiң  домбыраны  сол  қолымен  тартатынын  дүйiм  қазақ  бiледi.  [2] 
Есімі белгілі қазақтардың ішінде де солақайлар баршылық. 
Психологтардың  пайымдауынша,  солшылдардың  шығармашылық  потенциалы  мықты  болғанымен, 
денсаулық жағына келгенде 80 пайызы аллергиялық ауруларға тез шалдығыш, өзіне-өзі қол жұмсайтын-
дар, зиянды н5рселерге 5уестенгіш, басқаларға қарағанда бес жылға аз өмір сүретіндігі бар екендігін де 
айтқан. Алайда, солақайлар ешқандай потологиялық ауру қатарына жатпайтын табиғи сау адамдар.  
Кезінде  ХХ  ғасырға  дейін  мұндай  адамдарды  қоғамға  жолатпай  аластатқанын  да  білеміз.  Мысалы 
айтар болсақ, Ежелгі Русьте солақай жандардың бірде-бір сөзіне сенбей, оларды шайтан ұрпағына теңе-
ген. Тіпті, сот залына ку5гер ретінде шақыртпайтын болған. Ал Қытай елінде «нашар адамдар» қатарына 
жатқызып, түсінде солақайларды көрсе, алдағы күнде жамандық болады деп те, болжаған. Римде «Жарат-
қанның  оларға  көзі  теріс  түскен,  солақайлық  жауыздықтың  белгісі»  деп  қарап,  осылай  туылғандарды 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
187 
баскесерлік 5рекетке итермелеген, оларды тапсырыспен кісі өлтіруге жұмсаған. Германиялықтар солақай-
ларды «дүниеге ыңғайсыз келгендер» деп оларды мазаққа айналдырған. Жапондар болса, болашақ жары 
сол  қолмен  жазатынын  біліп  қалса,  бірден  ажырасқан.  Орта  ғасырларда  осындай  теріс  көзқарас  қалып-
тасты ж5не де XX ғасырдың басына дейін жағымсыз күйінде келді. [3]Зерттеуші ғалымдардың өзі теріс 
көзқараста болып,Британ психологы Кирил Берт «Солақайлар өмірге астамшылықпен қарайды, олар өзін 
қоярға  жер  таппайды,  тағдыры  қиындау  болып  өтеді»  десе,  неміс  психологы  Рудольф  Херц  «жақсы 
т5рбиеленген  баланың  солақайлығы  кез  келген  қимыл-5рекетте  б5рібір  қолайсыздық  тудырады»  деп 
қорытынды жасаған болатын. Бұл, 5рине, ерте ғасырдан қалған ескі көзқарас.Бүгінде бұл ойдың, пікірдің 
б5рі  артта,  ондай  жандарға  қатысты  көзқарас  оңды  шешімін  тауып,  медицина  ғылымы  дасолақайлық 
ешқандай кемістік емес, ол табиғи қалыпты жаратылыс екенін д5лелдеп, 5лем мойындап, өз мерекелерін 
де  атап  өтететін  жағдайға  жетті.  Олар  өз  мейрамдарын  «Бүкіл5лемдік  солақайлар»  күнін  13  тамызда 
тойланады,  негізінде  мейрамның  алғашқы  баспалдағы  1990  жылдары  тамыз  айынан  бастап  тойлануда, 
осы күнге дейін жалғасын тауып келеді. Мейрам ретінде тойлануы да заңды, өйткені 5лемде 5р бір жүз 
адамның  біреу  ғана  солақай  болып  туылады  десек,  жер  шарында  6  млрд-тан  астам  адамның  60  млн.-ы 
солақай екеніне көз жеткізуге болады.[2] 
Мұндай аталмыш қасиеттің құпиясы тереңде, 5лі де зерттеуді қажет етеді, себебі солақай болып туа да, 
жүре де пайда болып жатады. Генетикалық жағынан солақай болып туылғандардың табиғатын өзгертуге 
тырыспау қажет, өйткені ми қабатының жарты шарының арасындағы бөлiнiске байланысты ол өз қала-
уына  орай  солақай  түрде  5рекет  жасамаса,  мұның  соңы  түрлi  ауруларға,  атап  айтсақ,  кекеш,  тұтықпа 
секiлдi науқастарға 5кеп соқтыруы 5бден мүмкін. Сол үшінде солақай балаларда м5жбүрлеп оң қолмен 
жұмыс жасатуға, сабақ оқытуға, жазып, сыздыру қауіпті. Баланың денсаулығына зиян келтірмес алдын, 
солақай,  оңақай  екенін  нақты  анықтап  алған  дұрыс.  Солақайлықты  анықтауда  француз  ғалымы  Озьянс 
мынадай 5дістер арқылы оп оңай бақылауға болады деген: 
•  Бөтелкенің қақпағын бұрап ашу 
•  Жіп орау 
•  Сіріңке жағу 
• Бір ыдыстан екінші ыдысқа су құю 
•  Қағазды қайшымен кесу 
•  Суретті өшіргішпен өшіру 
•  Түйме қадау 
•  Жіңішке бутылкаға су тамызу 
•  Аяқ киім тазалау 
•  Стаканның ішінен түймені қасықпен алу. т.б. 
•  Сылдырмақпен қоңырау шалу[2] 
 
 
Қарапайым тапсырмалар арқылы баланың оң немесе сол қолымен жұмыс атқаратынын біліп алғаннан 
кейін,  еркін  білімге,  атап  айтқанда  жазу-сызуға  үйретуге  болатындығын  көрсеткен.  Бірақ,  техниканың 
шарықтаған  заманында  баланың  жатырда  жатқанында  ақ,  д5рігерлер  баланың  оңақай  немесе  солқай 
екенін қиындықсыз –ақ, біле алады. Яғни,10-11 аптада ана құрсағындағы бала оң қолының бас бармағын 
сорса  оңақай,  керісінше  болса,  солақай  болып  дүниеге  келетіндігі  анықталған.  Жасы  кіші  кезінде  сола-
қайлық көп кедергіге ұшырамай, мектепке бара бастағанда, жазу, сызуды үйрене бастағанда, есейгенде 
солақайлар  көптеген  қиындықтарды  бастан  кешіреді.  Өйткені,  дамыған  заманда  көп  қолданыс  заттары 
оңқай адамдарға арналып жасалғаны тағы бар. Оңтайлық дүниелерге бейімделуі тағыда қиындық туды-
ратын  бір  ж5йт.  Дегенмен,  солақайлар  күш  жігерінің  арқасында,  мұндай  қиындықтарға  дес  бермей, 
мойымай кез келген дүниені алып кетіп жатады, бұл жөнінде Австралия нейрофизиология мемлекеттік 
университеті  мамандарының  пікіріне  қарағанда,  сол  қолмен  жұмыс  істейтіндердің  кез  келген  н5рсеге 
жауап  қату  5рекеті,  іс-5рекетіоңқайларға  қарағанда  жылдам  екен  ж5не  олар  тапсырманы  тез  түсініп, 
тиянақты орындайтын көрінеді. Сонымен қатар олар компьютер ойындарын жақсы меңгеріп, дыбыстан 
жылдам ұшатын ұшақтарды сапалы басқарады деген де болжам келтірген. 
Солақай балаларға теріс ілтипат көрсетпей, оң көзқараспен қарағанымыз осының д5лелі десек, артық 
айтқандық емес. Кейде ата-аналар сол қолымен тамақ ішкен балаларына дауыс көтеріп, ұрсып жатады, 
5рине бұл дұрыс емес. Баланың табиғаты қалай жаралса, сол қалпында дұрыс т5рбилеп өсіру ата-ана мен 
қоғамның борышы. 
Қорытындылай келгенде, баланың болмысы солақай немесе оңақай болсын оларды бір-бірінен кемсіт-
іп ажырату дұрыс емес. Баланың барлығы бір, олардың білім алуына ыңғайын жасап, демеп жіберер ата-
анамен  мұғалімнің  қолында.  Ең  қарапайым  мысал,  партада  отыру  ережесін  қадағалау,  солақай  мен 
солақайды отырғызу, терзеден оңақайларға сол жағынан, ал солақайларға оң жағынан жарықтың түсуін 
қамтамасыз ету сияқты. Зерттеулерге қарағанда, мұндай балалар көп уақыт бір объектімен жұмыс жасап, 
бағдарлануы ж5не де бірнеше тапсырманы қатар алып жүруі қиынға соғатындықтан, оқытудың басқа да 
жеңіл жолдарын қарастырып, қол ұшын берім демеп отырған дұрыс.  

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
188 
1.  Солақайлық кемістік емес.Тамыз 15, 2011http://kiziltil.kazjur.kz/ 
2.  Есембекова  К.Ж.,  Сол  қолмен  жазатын  жеке  тұлғаның  педагогико-психологиялық  ерекшеліктері  www. 
kundyz.kz1@mail.ru, 
3.  Е.Ушакова. Проблемы леворуких детей. http://zdd.1september.ru/ 

жүктеу/скачать 7,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: