С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
148 
outcome, including the collection of personal characteristics of the person required to obtain certain educational achievements 
and competencies developed in the course of its educational activities in an instrumental class. 
Keywords: independence, educational initiative, independent form, creative independence, instrumental class. 
 
УДК  
 
ХАЛҚЫМЫЗДЫҢЕҢБЕК Д.СТҮРЛЕРІ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН 
МЕКТЕПТІК «ЕҢБЕККЕ БАУЛУ» Ж.НЕ «ТЕХНОЛОГИЯ» П.НДЕРІН 
ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ ПАЙДАЛАНУДЫҢ Т.РБИЕЛІК МАҢЫЗЫ 
 
..Қамақ – п.ғ.к., профессор 
А.Этиева – к[сіптік білім мамандығы магистранты 
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті 
 
«Қазақстан  Республикасының  білім  туралы  мемлекеттік  саясаты  тұжырымдамасында»  білім  беруді 
реформалаудың  басты  стратегиялық  нысанасы  –  инновациялық-шығармашылық  ойлау  қабілеті,  дүние-
таным м5дениеті, қоғамдық 5леуметтік өмірге этикалық жауапкершілік қатынасыжоғары деңгейдегіжаңа 
адам генерациясын қалыптастыру деп нақты көрсетілген. 
Бұл  мемлекеттік  міндеттер,  бүгінгі  мектептік  білім  беру  жүйесін  жаңа  оқыту  технологияларымен 
байыту,  т5рбие  мазмұнын  қоғамдық  талаптарға  с5йкес  гуманизациялау  талаптарымен  жүзеге  асырыла-
тыны белгілі. Өйткені, бүгінгі мектеп оқушылары – болашақ к5сіби маман, ертеңгі «М5ңгілік Ел» Орда-
сының  басты  тұлғасы.  Сондықтан,  жас  ұрпаққа  білім  берудің  бүгінгі  таңдағы  негізгі  мақсаты  –  түрлі 
ғылым  саласындағы  білім  мазмұнын  білік  пен  дағды  тұрғысында  ғана  игертіп  қоймай,  5лемдік  білім 
стандарты  талаптарына  с5йкес  ізденімпаз,  шығармашылықпен  ойлай  алатын,  жинақтаған  білімін 
болашақта кез-келген ортада жоғары шеберлікпен қолдануда өз шешімін таба білетін, к5сіби маманданған 
жеке тұлға ретінде даярлау.Бірақта, жоғары сапалы к5сіби білімпаздық жемісін туған ел қажетіне жарату, 
тұлғаның ұлттық санасы, отансүйгіштік қасиеті сапасымен бірлікте дамуымен тікелей байланысты екені 
белгілі. Бұл м5селенің маңыздылығын «...адамға ең алдымен т5рбие керек....» деп басталатын 5л-Фараби 
бабамыздың өсиетті сөзі д5лелдеп береді. 
Ұлттық саналы т5рбие тағылымдарының мұралары - халық даналығының сарқылмас қайнары ретінде, 
жеке адамды қалыптастыру ісінде пайдаланудың қажеттілігін қазақ даласының ойшылдары (Қорқыт-ата, 
5л-Фараби, Жүсіп Баласағұн, Махмұт Қашқари, Ахмет Ясауи), педагогтар мен ағартушылары (Ш.У5ли-
ханов,  Ы.Алтынсарин,  А.Құнанбаев,  А.Байтұрсынов,  М.Жұмабаев,  М.Дулатов,  Ж.Аймауытов  т.б.)  өз 
еңбектерінде  д5лелді  сипаттама  бергені  м5лім  [1].Өз  ұлтын  қадірлеп-қастерлеген,  халқының  болашағы 
үшін қызмет еткен Ж.Аймауытов: «Мен халыққа кіндігіммен байланып қалғанмын. Оны үзе алмаймын. 
Үзу қолымнан келмейді» — дейді.  
Халқымыздың  ұрпақ  т5рбиелеудегі  т5сілдері  мен  т5жірибелері  мол.Ғасырлар  бойы  қалыптасып, 
бүгінгі  күнге  дейін  жеткен  т5лімдік  салт-д5стүрлер  мен  5дет-ғұрып  үлгілері,  өнегелері  соның  айғағы. 
Ұрпағын «Сегіз қырлы, бір сырлы» азамат етіп т5рбиелеу қағидасының мазмұнында, қоғамның м5дение-
тін  дамытушы  тұлғаны  қалыптастыруға  қажетті  т5лім-т5рбиенің  барлық  түрлері  қамтылған.  Солардың 
ішінде  еңбект5рбиесін  -  барлық  т5рбиенің  қайнар  көзі  санаған  халқымыз:  «Еңбек  етсең,  емерсің»,«Ата 
көрген оқ жонар, ана көрген тон пішер», «Өнерліге өріс кең», «Еңбек ер атандырады» т.с.с. толып жатқан 
мақал–м5телдеріндегі  еңбектің  адам  өміріндегі  маңызын  д5ріптейтін  халық  даналығы  сөзімізге  д5лел. 
Жас  ұрпақты  еңбексүйгіштікке,  іскерлікке  баулу  қазіргі  кезеңде  ауадай  қажет.  Өйткені  ендігі  уақытта 
қолынан іс келмейтін адам өмірден өз орнын таба қоюы екіталай. 
Ата-бабаларымыз  т5лім-т5рбиенің  басы  –  көшпенді  өмірге  т5н  шаруашылыққа  байланысты  еңбекке 
баулу, сол арқылы ұрпақ бойында туған еліне, жеріне деген азаматтық қадір-қасиеттерді сіңіруді көзде-
ген.  Ата-ана  өзінің  еңбек  т5жірибелерін,  ауыз  5дебиетінің  үлгілерінің  мазмұнын,  өз  ортасына  5семдік 
енгізуде  с5ндік-қолданбалы  қолөнер  шығармашылығын  жас  ұрпақты  еңбексүйгіштікке  баулудың  басты 
құралы етіп пайдаланғаны м5лім. Сондықтан, «халқымыздыңосы саладағы рухани-м5дениетінің құнды-
лықтарын, мектептік оқу-т5рбие үрдісінде тиімді пайдалану, ел болашағы – бүгінгі жас ұрпақтыңұлттық 
т5лім-т5рбиесін дамытудың басты міндеттері саналады» [2].  
Т5уелсіз  Қазақстанның,  экономикасы  мен  өнерк5сібі,  м5дениеті  мен  өркениетідамыған  5лемдік  елу 
елдің қатарынан орын алуда, ғылым мен техниканың заманауй инновациялық технологияларымен қару-
ландырумен бірге, стратегиялық міндеттердің маңызды бағыттарының бір саласы - халқымыздың рухани-
материалдық  м5дени  құндылықтарын  бүгінгі  жас  ұрпаққа  игерте  отырып,  сақтап  қалу,  болашаққа 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
149 
жеткізу.ХХІ  ғасыр  –  ақпараттық,  технологиялық,  к5сіби-өндірістік  шығармашылыққа,  ұлттық  рухани 
м5дениеттілікке  аса  мұқтаж  д5уір.Ал  сол  мұқтаждықты  іске  асыруда  саналы  т5бие,  қоғамдық  т5ртіп 
керек. Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері оқушыларын еңбекке т5рбиелеу мен 
оқыту  тұжырымдамасында:  “...  еңбекке  дайындау  ісіндегі  тағы  бір  өзекті  кемшілік  қазақ  халқының 
ғасырлар  бойы  қалыптасқан  қосалқы  көркем  өнерін,  халық  зергерлерінің  мұрасын,  малшаруашылығын 
үйрету  кеңінен  өріс  алған  жоқ”  –  деп  біздің  мектеп  өміріндегі  білім  берудегі  кемшіл  тұстарымызды 
көрсеткен болатын[3] 
Жоғарыда айтылған жас ұрпақты еңбекке баулудың оқу-т5рбие үрдісін білім берудің заманауй талап-
тарына с5йкес жандандыру, т5рбиелеу проблемаларының қазіргі педагогикалық зерттеулердегі мазмұны, 
негізінен,  балалардың  практикалық  еңбек  іс-5рекеттерін,  жасау,  орындау  технологияларын  меңгеру, 
атқару дағдылары, іскерліктерін дамытуға баса көңіл бөліп, оқыту мен білім беруде, жас ұрпақтың рухани 
м5дениетін  қалыптастыру  м5селелері  сырт  қалғанын,  жеткілікті  шешімін  таппай  жатқанынкөреуге 
болады, осы бағытта ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуді қажет етеді. 
Еліміздегі  жаңа  бетбұрыстар,  саяси-экономикалық  көзқарастар  аясында  өткен  тарихи  кезеңдердің 
рухани-материалдық  мұраларынзерттеу  нысанасы -  халықтың  д5стүрлі  қолөнері.  «Өнерден  қуат  алмаса 
тіршіліктің  шырағы  өшеді»-деп  М.Jуезов  айтқандай,  өсіп  келе  жатқан  ұрпағымызға  өз  халқының  төл 
өнері байлығынтанып білуге баулу, олардың болашақ өмірінің эстетикасын, туған ел м5дениетіне деген 
сүйіспеншілік  көзқарасын  т5рбиелеуге  зор  мүмкіндік  жасайды.Елбасымыз  Н.J.Назарбаев,ел  м5дениеті 
туралы  жобаларында,  бағдарламаларында,  жыл  сайынғы  Жолдауында  -  ұлт  тарихын,  ата-бабалар  салт-
д5стүрін, рухани м5дениетін игерту арқылы, жас ұрпақты отансүйгіштікке, еңбексүйгіштікке баулу, сол 
құндылықтар  арқылы  т5лім-т5рбие  мазмұнын  ізгілендіру  м5селелеріне  үлкен  м5н  беріп  отырып: 
«Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер – бүгінгі мектеп оқушылары. Мұғалім оларды қалай т5рбиелесе, 
Қазақстан  сол  деңгейде  болады,  сондықтан  ұстазға  жүктелетін  міндет  ауыр»  -  деп,  педагог-ұстаздар 
алдына  үлкен  талаптар  қояды[3].«Қазақстан-2050»  стратегиялық  бағыты  бойынша  жолдауында,  Пре-
зидент,  қазақ  халқының  ғасырлар  бойы  аңсап  өткен:  тұрмысы  бақуатты,  түтіні  түзу  ұшқан,  ұрпағы 
ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты Ел болу арманын жүзеге асыратын «М5ңгілік Ел» іргетасы қалан-
ғанын  жариалады.  Жолдаудағы  жалпыұлттық  7  құндылық  аясындағы  рухани-м5дениет  құндылықтары 
негізінде  жас  ұрпаққа  ұлттық  т5рбие  беретін  болашақ  маман  ұстаздар  даярлау  міндеті:  «Жоғары  оқу 
орындарында, болашақ мұғалімдерді даярлаудың білім мазмұнын жандандырудың басты бағыты, еліміз-
дің  ж5не  адамзат  тарихымен,  м5дениетімен,  Қазақстанның  ұлттық  ерекшеліктерімен  тығыз  байланыста 
ұлттық рухани м5дениетімізді өрлету негізінде мұғалім тұлғасының шығармашылық потенциялын дамы-
ту», - депкөрсетілген[4]. 
Jр  ұлт  ұрпағының  ой-өрісі,  тұлғалық  қалыптасуы  мен  т5рбиесі,туған  халқының  өмір  д5стүрлерінің, 
рухани-материалдық м5дениеті мұраларының, сол мұраларды жасайтын еңбек д5стүрлері болмысының, 
туған жер табиғаты сұлулығының, т.б. факторлардың ықпалымен қалыптасады [5].  
Бұл м5селелерді, еңбек п5ндері мазмұнындағы білім мен т5рбие үрдісінде басшылыққа алмасақ, онда 
жас ұрпақтың еңбек м5дениетін қалыптастыруда үлкен қателіктерге тап боларымыз сөзсіз. Ол – оқушы-
лардың туған халқының м5дени мұраларына деген кереғар қатынасқа бой ұруына 5кеп соғуы мүмкін.Бұл 
талап, жас ұрпақты өз еліне, халқына деген патриоттық қатынасын қалыптастыратын т5лім-т5рбие көз-
дері неде? Ұлттық рухани-м5дениет құндылықтарының табиғаты мен мазмұнын оқушы жастарды иман-
дылыққа,  ұлтжандылыққа,  еңбексүйгіштікке,  т.б.  қадыр-қасиеттерге  т5рбиелеуде  пайдаланудың  құрал-
дары, 5дістері қандай болу керек, қайдан алу керек? – деген сұрақтарға жауап іздей отырып, ол құнды-
лықтарды, мектептік түрлі п5ндердегі білім мазмұнымен өзара ұштастыра меңгертудің сындарлы жолда-
рын іздестіру, т5рбие ісіне енгізу 5рбір мұғалімнің басты міндетіне айналуы тиіс екенін көреміз. 
Қазақстан  Республикасының  «Еңбекке  оқыту  ж5не  т5рбиелеу»  тұжырымдамасында  «Еңбек  негізін 
мектеп  жасынан  қалыптастырмай  олардан  іскерлер  шықпайды»  деп  атап  көрсетілгендей,  еңбек  сабақ-
тарында ж5не еңбек іс-5рекеттерімен тікелей байланысты қолөнер үйірмелерінде, ұл балаларға - ағаштан, 
металдан,  т.б.  табиғи  немесе  өндірістік  материалдар  қалдықтарынан  тұрмыстық  бұйымдар,  зергерлік 
заттар үлгілерін жасату ж5не с5ндеу жолдарын, қыз балаларға - өю-өрнектермен кестелеу, шілтер тоқу, 
сырмақ  сырудың,  кестеленген  тұскиіз,  аяққап,  құрақ  құрау  т.б.  түрлі  қазақ  тұрмысында  қолданылған 
тұрмыстық  бұйымдар  үлгілерін  жасату,  ою-өрнектермен  5шекейлеу  жұмыстарын  орындауға  баулу, 
оларды,  ата-бабалар  еңбек  д5стүрлері  негізіндегі  құнды  рухани  м5дениет  мұраларымен  қауыштыруға 
жетелейді. 
Оқушының  еңбексүйгіштік  тұлғасын  қалыптаструда  халықтың  рухани  ж5не  материалдық  м5дени 
құндылықтарын  мектептегі  еңбек  п5ндері  «Көркемдік  еңбек»,  «Технология»  сабақтары  мазмұнында 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
150 
халқымыздың  д5стүрлі  қолөнерінің  бай  көркем-эстетикалық  табиғатын  оқушыларға  ұлттық  т5рбие 
беруде пайдалану аса маңызды. Ол сабақтардағы практикалық еңбек іс-5рекеттерін ата–бабаларымыздың 
шаруашылық,  к5сіби  қолөнершілік  еңбек  д5стүрлерімен  қауыштыру  арқылы  еңбексүйгіштік  т5рбиесіне 
ықпал ету заман талабы[6].  
 
Мектептік «Еңбекке баулу» п5нінде, оқушылар, қарапайым материалдардан (қатты қағаз, түрлі түсті 
қағаздар, мата қиындылары, өсімдік жапырақтары, д5ндері, өндірістік бүйымдар қалдықтары т.б.) белгілі 
бір заттар үлгілерін көркем құрастыру, 5шекейлеу жұмыстарын орындаудың алғашқы көркемдік еңбек іс-
5рекеттерімен танысады. Бұл п5ннің мақсаты, балалардың эстетикалық ой-өрісіне ықпал ететін 5рі еңбек 
іс-5рекеттері барысында 5семдікті өз қолдарымен жасауға деген ықыласты қатынасын, шығармашылық 
ізденісін  қалыптастыру.  Орта  буын  сыныптардағы  «Технология»  п5ні  жүйесінің  мазмұны  күрделене 
түседі 5рі д5стүрлі өнер үлгілері мен дизайн өнерінің элементтері өзара ұштастырылған еңбек іс-5рекет-
терін орындаудың технологиялық үрдісітерін меңгеруге бағытталады.Еңбек үрдісінде, халық шеберлері 
жасаған ұлттық с5ндік-қолөнердің тұрмыстық, с5ндік бұйымдарымен, ою-өрнек өнерімен, зергерлік өнер 
туындыларымен, киімдер түрлерімен, 5шекейлеу, с5ндеу шеберлігімен, орындау ерекшеліктерімен таныс-
тыра  отырып,  соған  с5йкестендірілген  заттар,  бұйымдар  үлгілерін  жасаудың  практикалық  іс  т5жірибе-
лерін,  технологиясын  меңгереді.  Дегенменде,  мектептік  оқыту  жүйесі,  практикалық  тапсырмаларды 
орындау еңбегінің технологиялық т5сілдерн игертумен шектелмейді, оқыту мазмұны, оқушы тұлғасының 
т5рбиелік  қасиеттерін  қалыптастыру  міндеттерімен  өзара  тұтас  бірлікте  жүзеге  асыруды  талап  етеді. 
Еңбек  п5ндерінің  т5рбиелік  міндеттері  –  «...оқушыны,  еңбектің  адам,  қоғам  өміріндегі  маңызы,  туған 
халқының  шаруашылығына,  тұрмысына  байланысты  еңбек  түрлері,  материалдарды  өңдеуі,  іс-5рекетт 
түрлері мен орындау 5діс-т5сілдері туралы түсініктер м5нін игерте отырып, еңбек жемісінің н5тижелері 
адамзат қоғамының материалдық, рухани м5дениетінің құндылығы екенін олардың саналы қабылдауын 
қамтамасыз  ету,  еңбексүйгіштік  қасиетке  т5рбиелеу»  [6]. Бұл  міндеттерді  жүзеге  асыруға  қажетті 
т5лімдік,  т5рбиелік  материалдар  мен  құралдарды,  халқымыздың  5деби  фольклоры  мазмұнындағы, 
д5стүрлі қолөнерінің табиғаты бойына жинақтаған көркем-эстетикалық құндылықтарынан табамыз.  
Міне  сол,  халықтың  т5лім-т5рбиелік  құндылықтарын,  д5стүрлі  көркемдік  қолөнеріндегі  шығарма-
шылық  еңбек  т5жірибелерін  қоғамдық  талаптарға  сай  жан-жақты  талдап,  сұрыптап,бүгінгі  мектеп 
оқушыларын еңбекке баулу мен болашақ еңбек п5нінің мұғалімдерін даярлаудың к5сіби білім жүйесінде 
тиімді пайдалана білсек, оқушы жастардың т5лім-т5рбиесін, рухани-эстетикалық дамуын ізгілендіре 5рі 
жандандыра  түсудің  басты  құралына  айналар  еді.  Егер,  осы  м5селелерді  дидактикалық  бірізділікпен 
ұтымды жүзеге асыра білсек, онда оқушы жастардың: 
•  еңбектің адамзат өміріндегі м5нін игерту арқылы жалпы дүниетанымын қалыптастыруға; 
•  туған халқының к5сіптік еңбек түрлері туралы түсініктерінің кеңеюіне; 
•  д5стүрлі қолөнер бұйымдары – адам өмір-тіршілігіне 5семдік сыйлайтын халық шеберлерінің қол 
еңбегінің жемісі, еліміздің м5дени мұрасы екенін танып білуіне; 
•  халықтық еңбек д5стүрлері негізінде еңбексүйгіштік қасиеттерге т5рбиелеуге;  
•  заман талабына сай к5сіби өмірге бейімделуіне мүмкіндік жасаймыз.  
Бұл білім мен т5рбие мақсаттарын жүзеге асыру мектеп мұғалімдерінің ғана міндеттері болумен бірге, 
болашақ мектептік еңбек ж5не технология п5ндері мұғалімдерін даярлайтын педагогикалық оқу орында-
рының к5сіби білім беру үрдісінде де басты орын алуы тиіс. 
Сондықтан,  мектептік  «Көркемдік  еңбек»,  «Технология»  п5ндерінің  оқыту  үрдісінде,  еңбекке 
баулудың  практикалық  іс-шаралары  мен  ұлттық  рухани-материалдық  м5дени  құндылықтар  мазмұнын-
дағы  еңбек  д5стүрлерін,  еңбексүйгіштікке  баулудың  т5рбиелік  т5жірибелерін  өзара  ұштастыра  жүзеге 
асыру,  қазіргі  өркениетті  қоғам  өмірінде  айрықша  маңызды  педагогикалық  талаптардың  бірі  екеніне 
мұғалім үнемі көңіл бөлініп отыруы тиіс.  
1.  Табылдиев K. Қазақ этнопедагогикасы. – Алматы, «Санат», 2001. – 320 б. 
2.  Қамақ  K.  Ұлттық  өнердің  этном[дениет  құндылықтары  -  рухани-эстетикалық  т[рбиенің  асыл  арнасы. 
//«Т[рбие  кеңістігі  шеңберінде  ҚР  азаматын  т[рбиелеудің  өзекті  м[селелері:  т[жірибе  ж[не  мүмкіншіліктері» 
атты ғылыми-т[жрибелік семинар жинағында. – Тараз: МЕР-АС баспасы, 2011. – 4-9 бет  
3.  Назарбаев Н.K. Қазақстан халқына Жолдауы //Егемен Қазақстан.04.04.2012жыл. 
4.  Назарбаев Н.K.«Қазақстан – 2050» стратегиялық бағыты бойынша халыққа Жолдауы //Егемен Қазақстан  
5.  Қамақ K., Т[ттібаева Г. Қазақтың д[стүрлі өнер саласындағы рухани-м[дениет құндылықтарын игертудің 
педагогикалық маңызы //Ізденіс (Поиск) ҚРБҒМ ғылыми журналы, № 2, 2013. – 204-207 беттер 
6.  Жаңабаева Р.А. Еңбек т[рбиесінің негізі.//Педагогика курсының лекциялары. – Алматы. 1991. – 18 б. 
7.  Қамақ K., Нұржанова Г. Ұлттық мектеп оқушыларын имандылық-эстетикалық бағытта т[рбиелеу жүйесі. 
Оқу құралы. – Алматы: Санат, 2002. – 8,2 б.т.  

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
151 
Аннотация 
В  статье  рассматривается  педагогические  проблемы  приобщение  школьников  к  трудовым  традициям  народа  в 
процессе  обучения  предметов  художественноготруда  и  технология  в  начальной  и  средней  школе.Раскрываюется 
сущность традиционного декоративно-прикладного искусства, как средство художественно-трудовой деятельности 
и  познание  духовно-материальной  культуры  казахского  народа,  а  также  воспитательное  значение  использования 
этого вида искусства в трудовом воспитании школьников. 
Ключевые  слова.  школа,  трудовое  обучение  и  технология,  традиционное  декоративное  искусство,  духовно-
культурное воспитание. 
Abstract 
This article covers pedagogical challenges of introducing pupils to labor traditions of the people in the process of teaching 
disciplines of creative labor and technology in an elementary and secondary school. The author exposes the core of traditional 
decorative and applied arts as a tool of artistic and labor activities and cognition of spiritual and material culture of the Kazakh 
people and also an educational value of application of this type of arts in the labor nurturing of pupils. 
Key words: school, manual training and technology, traditional decorative and applied arts, spiritual and labor nurturing. 
 
УДК 351.746.1 (574)  
 
ИНФОРМАЦИОННАЯ КУЛЬТУРА ПЕДАГОГА–ТЬЮТОРА В УСЛОВИЯХ 
ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ 
 
Ващенко В.В. – доцент КазНПУ им.Абая  
 
Аннотация 
В статье раскрывается содержание информационной культуры педагога в условиях дистанционного обучения. С 
использованием средств информатизации в образовании педагог осуществляет свою деятельность в новой педаго-
гической  среде.  Информационная  культура  педагога,  –  один  из  основных  факторов  информатизации  процесса 
обучения.  
Изложены  основные  понятия,  необходимые  для  формирования  и  развития  творческого  мышления  студентов, 
понимания информационной культуры педагога, такие как «тьютор, информация, культура, информационная куль-
тура».  На  конкретных  примерах  показана  роль  преподавателя-тьютора  в  процессе  обучения  и  формирования 
творческих навыков студентов. Предложены пути интеллектуального развития как обучающихся, так и педагогов. 
Статья  состоит  из  введения,  основной  части  и  выводов.  Во  введении  автором  статьи  указывается  на  необ-
ходимость  самостоятельного  пополнения  студентами  своих  знаний,  постановки  и  решения  разнообразных  задач, 
выбором  наиболее  оптимального  критерия  их  отбора,  формирования  информационной  культуры  и  потребности  в 
новой профессии – тьютор.  
В  основной  части  автор  раскрывает  суть  понятия  «информационной  культуры»  и  его  содержания,  показывает 
роль тьютора как методиста, преподавателя или консультанта, осуществляющего методическую и организационную 
помощь обучаемым в рамках конкретной программы дистанционного обучения. 
В заключении автор предлагает рассмотреть два подхода к формированию информационной культуры препода-
вателя-тьютора: 1) каксистему качеств, характеризующих индивидуальность и личность; 2)как систему навыков и 
умений, характеризующих современного специалиста. Информационная культура педагога становится фундаментом 
теоретической  и  практической  подготовки  студентов,  играет  ведущую  роль  в  усилении  профессиональной 
направленности учебного процесса. 
В списке использованной литературы указаны семь источников. 
Ключевые слова: дистанционное обучение, Интернет, информационная культура, преподаватель, тьютор.  
 
В новых условиях формирование профессионально значимых качеств выпускника высшего учебного 
заведения должно быть ориентировано не столько на объем и полноту конкретного знания, сколько на 
способность  самостоятельно  пополнять  знания,  ставить  и  решать  разнообразные  задачи,  выдвигать 
альтернативные решения, вырабатывать критерии отбора наиболее эффективных из них. Информацион-
ная  культура  личности  закладывается  и  развивается  главным  образом  людьми,  призванными  профес-
сионально заниматься воспитанием личности. Современное общество постепенно приходит к пониманию 
необходимости формирования информационной культуры как важной социальной задачи. К реализации 
этой задачи призваны педагоги высшей школы [2].  
Развитие образовательной системы, пусть даже в цифровом Интернет-пространстве, не возможно без 
участия человека. Так на «сцену» преподавательской деятельности выходит новая профессия – тьютор. 
Тьютор  в  переводе  с  английского  «tutor»  означает  «домашний  учитель,  репетитор,  наставник,  опекун». 
Сегодня  тьютор  является  центральной  фигурой,  официально  признанной  частью  английской  универ-
ситетской системы. В нашей стране понятие тьюторства только начинает свое становление и как любое 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
152 
новое  явление  не  имеет  ни  четко  определенного  понятия,  ни  закрепленных  функций.  Однако  это  не 
мешает ему быть значимым элементом системы дистанционного обучения. 
В  современном  мире  существует  необходимость  в  постоянном  и  быстром  обновлении  знаний, 
формировании потребности в самостоятельном овладении ими. Поэтому перспективная система образо-
вания должна предоставлять человеку возможность не только получать дополнительное образование, но 
и  возможность  непрерывного  образования.  Одним  из  важных  направлений  развития  такой  системы 
образования является дистанционное обучение (далее – ДО).  
Глобальные изменения, связанные с процессом информатизации высшего образования, предъявляют 
новые  требования  к  современному  специалисту,  диктуют  новые  задачи  образования.  Для  успешного 
решения  проблем,  возникающих  в  процессе  информатизации  общества,  необходимо  формировать  и 
развивать  информационную  культуру  личности.  Решать  эту  задачу,  призвана  система  образования, 
различные  ступени  которой  также  испытывают  влияние  информатизации.  Из  всех  социальных  инсти-
тутов  именно  образование  является  основой  социально-экономического  и  духовного  развития  любого 
общества.  Образование  определяет  положение  государства  в  современном  мире  и  человека  в  обществе 
[1].  Перед  университетским  образованием  на  современном  этапе  должны  быть  поставлены  задачи 
разработки методологии, методов и способов соединения информационных, демонстрационных и интер-
активных возможностей компьютерных технологий, в том числе Интернет, в целях достижения образо-
вательного и развивающего эффекта в становлении личности. 
Преподаватель  высшего  учебного  заведения  (да  и  не  только  высшего)  –  это  личность,  которая  по 
содержанию профессиональной деятельности должна обладать определенной совокупностью качеств: он 
должен  уметь  проектировать  учебный  процесс,  сочетать  различные  подходы  к  технологии  обучения  (в 
том  числе  и  инновационные),  осуществлять  педагогическую  рефлексию.  Достижение  этих  качеств  в 
значительной  степени  зависит  от  уровня  информационной  культуры  преподавателя.  Понятие  информа-
ционной культуры связано с двумя фундаментальными понятиями – «информация» и «культура», Таким 
образом,  можно  выделить  «информологический»  и  «культурологический»  подходы  к  трактовке  этого 
понятия.  В  рамках  первого  большинство  определений  подразумевает  совокупность  знаний,  умений  и 
навыков  поиска,  отбора,  анализа  информации,  то  есть  всего  того,  что  включается  в  информационную 
деятельность,  направленную  на  удовлетворение  информационных  потребностей.  При  использовании 
второго  («культурологического»)  подхода  к  трактовке  понятия  «информационная  культура»  его  содер-
жание расширяется, что закономерно: вся накопленная человечеством информация является достоянием 
мировой культуры. В таком плане информационная культура рассматривается как способ жизнедеятель-
ности  человека  в  информационном  обществе,  как  составляющая  процесса  формирования  культуры 
человечества.  
Информация  и  культура  могут  быть  представлены  как  две  взаимопересекающиеся  сферы,  в  зоне 
пересечения которых образуется пространство, обозначаемое как информационная культура. Она опреде-
ляет культуру взаимодействия человека с информацией. Взаимодействие происходит на уровне общества, 
и на уровне личности. Оба контекста рассмотрения обнаруживают специфические черты трансформации 
информационных и культурных процессов в новые, синтезирующие формы.  
Информационная культура – это не набор элементарных прикладных знаний, необходимых каждому, 
дабы не заблудиться в библиотеке или компьютерной сети. Задача информационной культуры состоит в 
том,  чтобы  дать  представление  о  диалогичности,  вариативности,  открытости  знаний.  Если  говорить  об 
информационной  культуре  личности,  то  под  этим  понимается  система  знаний,  взглядов,  убеждений, 
умений,  навыков,  способствующая  использованию  человеком  накопленной  информации  и  трансфор-
мирующая  ее  во  все  аспекты  его  жизнедеятельности.  Уровень  информационной  культуры  человека 
означает  степень  овладения  им  технологией  работы  с  информацией,  навыками  поиска,  передачи, 
обработки и анализа информации. С точки зрения ее целенаправленного формирования информационную 
культуру  личности  целесообразно  рассматривать  как  владение  определенным  набором  обобщенных 
умений и навыков, обеспечивающих успешное применение информационных технологий [3].  
Определений информационной культуры педагогов (как и информационной культуры вообще) очень 
много.  В  самом  общем  смысле  ее  можно  рассматривать  как  степень  овладения  профессионально-
педагогической  информацией,  как  умения  и  навыки  сбора,  хранения,  преобразования  и  передачи  этой 
информации  в  процессе  педагогической  деятельности.  Информационную  культуру  педагога  составляет 
целый  комплекс  общекультурной,  общепедагогической  информации,  информации  по  преподаваемым 
дисциплинам, а также умение педагога ориентироваться в потоке информации, его активная позиция по 
использованию  всего  нового,  что  накоплено  человеческой  мыслью  и  опытом.  Задача  обучения  и 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
153 
воспитания активной и самостоятельной творческой личности, действующей в условиях избытка инфор-
мации, требует не только другой позиции педагога, но и другого педагога.  
Традиционно тьютор рассматривается как преподаватель-консультант, работающий в системе дистан-
ционного  обучения.  Существует  и  более  расширенное  определение:  тьютор  –  это  методист,  препода-
ватель  или  консультант-наставник,  входящий  в  профессорско-преподавательский  состав  системы  ДО, 
осуществляющий методическую и организационную помощь обучаемым в рамках конкретной програм-
мы  дистанционного  обучения.  Иначе  говоря,  тьютор  –  важный  и  необходимый  посредник  между 
учебным материалом (представленным в печатном варианте, на CD или через Интернет) и студентом [4].  
В  дистанционном  обучении  тьютору  приходится  взаимодействовать  с  различными  участниками 
образовательного  процесса:  –  авторами  (разработчиками)  учебных  курсов;  –  техническими  специалис-
тами  (программистами,  участвующими  в  редактировании  старых  и  разработке  новых  курсов);  – 
менеджерами  курсов  (получает  списки  студентов,  решает  все  текущие  административные  вопросы);  – 
студентами  (посредством  переписки  по  электронной  почте).  Важно  отметить,  что  тьютор  работает  в 
особенном  по  сравнению  с  традиционным  обучением  психологическом  пространстве  –  сильно 
редуцированном  (если  общение  тьютора  и  студентов  происходит  во  время  тьюториалов)  или  даже 
виртуальном (при сетевом обучении, где общение реализуется посредством компьютерных конференций, 
чатов  и  т.д.).  Кроме  этого,  определенное  влияние  на  деятельность  тьютора  оказывает  необходимость 
использования  компьютера  для  общения,  организация  и  управление  познавательной  деятельностью 
учащихся «на расстоянии».  
Основу образовательного процесса дистанционного обучения составляет целенаправленная и контро-
лируемая интенсивная самостоятельная работа обучающегося. Студент не просто «присваивает» готовые, 
предложенные  преподавателем  знания,  а  активно  участвует  в  поиске  знаний,  работе  с  информацией, 
овладевает способами познавательной деятельности. Соответственно, роль тьютора не сводится к пере-
даче  и  интерпретации  знаний.  Он  управляет  познавательной  деятельностью  и  стимулирует  творческую 
активность  студента.  Более  того,  практическое  отсутствие  непосредственного  общения  со  студентами, 
личного  контакта,  лишь  усиливает  необходимость  умения  тьютора  организовывать  учебный  процесс  и 
управлять  им  «на  расстоянии».  Справедливо  замечание  Д.  Ахметовой,  что  «изменение  технологии 
обучения должно быть направлено на переориентацию деятельности преподавателя от информационной 
к организационной – по руководству самостоятельной учебно-познавательной, научно-исследовательской 
и  профессионально-практической  деятельностью  студентов»  [5,  с.  140].  Это  предполагает  повышение 
уровня активности не только обучающихся, но и преподавателей.  
Очевидно, что тьютор – не просто преподаватель. В системе ДО у него появляются новые функции, 
новые роли, которые отсутствовали в традиционной системе. В современном образовательном процессе 
тьютор  одновременно  является:  –  преподавателем  (служит  источником  знаний,  умений,  навыков  и 
профессионального  опыта);  –  консультантом  (отвечает  на  вопросы  студентов  по  курсу,  дает  рекомен-
дации по выполнению заданий, помогает студентам в освоении информационных ресурсов Интернет и 
пр.);  –  организатором  процесса  обучения  (организует  совместную  деятельность  студентов,  управляет 
взаимодействием  студентов  во  время  обучения,  решает  организационно-административные  вопросы);  – 
фасилитатором  (создает  благоприятные  условия  для  обучения);  –  вдохновителем  (стимулирует  твор-
ческую деятельность студентов, поощряет их и вдохновляет на самостоятельный поиск знаний); – проек-
тировщиком  (проектирует  формы  организации  учебного  процесса  и  виды  деятельности,  наиболее 
соответствующие целям и содержанию изучаемого курса).  
Чтобы  соответствовать  новым  условиям,  педагогу-тьютору  необходимо  все  время  учиться.  Только 
технологически обогащенное образование в сочетании с усиленной информационной подготовкой будет 
способствовать  поддержке  интеллектуального  развития  как  обучающихся,  так  и  педагогов.  Бесспорно, 
передавать владение методами познания, формировать у каждого учащегося потребность непрерывного 
самообразования сможет лишь тот педагог, который сам владеет способами познания [6]. Формирование 
информационной  культуры  преподавателя-тьютора  целесообразно  рассматривать  как  владение  опреде-
ленным набором обобщенных умений и навыков, обеспечивающих успешное применение информацион-
ных технологий и представить следующим образом:  
1)  система  качеств,  характеризующих  индивидуальность  и  личность:  –  уметь  учиться  пополнять 
знания; – уметь быстро находить и перерабатывать информацию; – иметь высокий уровень общего разви-
тия;  –  обладать  профессионально  значимыми  личностными  качествами  (должная  компетентность, 
способность диалектически подходить к проблемам, критически мыслить и др.); 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
154 
2) система навыков и умений, характеризующих современного специалиста: – знать навыки работы на 
компьютере;  –  владеть  традиционными  и  электронными  способами  поиска,  обработки  и  хранения 
информации;  –  уметь  работать  с  программным  обеспечением,  принимать  решения,  отфильтровывать 
нужную  информацию;  –  уметь  ориентироваться  в  информационной  среде;  –  уметь  творчески  пере-
работать  необходимую  информацию;  –  уметь  создавать  персональную  методику  для  просмотра  сооб-
щений  и  быстро  обрабатывать  информацию  для  того,  чтобы  не  отставать  от  потока  приходящих  сооб-
щений; – уметь формировать у студента необходимый уровень информированности в изучаемой области; 
–  уметь  устанавливать  контакты  с  адресатами;  –  знать  основные  принципы  обмена  информацией  (на 
конференциях, семинарах, «круглых столах» и пр.) и применение их в профессиональной коммуникации 
и информационном обмене; – уметь планировать свою педагогическую деятельность, профессионально 
перестраиваться и реализовывать свою образовательную траекторию развития.  
Указанные  качества  информационной  культуры  специалиста  должны  иметь  достаточно  высокий 
уровень своего развития. Как отмечает В.Д. Шадриков, «… в уровне мастерства в любой области, а не в 
принадлежности к той или иной области деятельности, прежде всего, заключается и проявляется культура 
личности» [7, с.104].  
На  основе  проведенных  исследований  следует  отметить,  что  на  сегодняшний  день  качество  образо-
вательной  деятельности  в  условиях  дистанционного  обучения  во  многом  зависит  от  способностей 
педагога-тьютора  быть  информационным  лидером  в  студенческой  среде.  Информационная  культура 
педагога становится фундаментом теоретической и практической подготовки студентов, играет ведущую 
роль  в  усилении  профессиональной  направленности  учебного  процесса.  Информационная  культура 
служит творческой преобразующей деятельности современного специалиста, она является инструментом 
практики, помогая не только объяснить и теоретически обосновывать факты и явления, но и определять 
научно  обоснованные  способы  деятельности,  одновременно  служит  средством  совершенствования  его 
профессиональной деятельности, основой анализа и критерием оценки ее эффективности.  

жүктеу/скачать 7,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: