С. Г. Тажбаева Редакция алқасы



Pdf көрінісі
бет5/49
Дата01.02.2017
өлшемі7,13 Mb.
#3195
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   49

Аннотация 
В  статье  рассматриваются  виды  и  методыинформационных  технологий,  активно  применяющийсяприобучении 
английского языка. Также приведены примеры применение разных способовкомпьютерных технологий в обучении 
иностранному  языку  в  высшей  школе.  Так  же  рассмотривается  важностькомуникативных  компетенции  студентов 
для  достиженияпоставленных  цели.Приизучении  иностранному  языку  учитываеться  роль  мултимедийных 
средствобучения. 
 
Abstract 
This article discussesthe types andmethodsof information technology, whichactively usein teachingEnglish.It also shows 
examplesof  differentways  tousecomputer  technology  inlearning  a  foreign  languagein  high  schools.  The  importance 
ofcommunicative  competenceof  studentsto  achieve  theiraims.  The  roleof  multimedialearning  tools  inthe  foreign  language 
study. 
KeywordsАқпараттық технологиялар,коммуникативтік құзырлық, компьютерлік бағдарламалар, мультимедиялық 
бейнелер, компетенция, анимация, лингвистикалық, презентациялар. 
 
УДК 378.091:005 
 
ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ .ДІСТЕРІ СТУДЕНТТЕРДІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН 
ДАМЫТУДЫҢ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ 
 
Т.Н. Жүндібаева – Абай атындағы ҚазҰПУ-нің аға оқытушысы, п.ғ.к. 
А.М..мірова – 6М010300-Педагогика ж[не психология мамандығының 1 курс магистранты  
 
Аннотация 
Қазіргі таңдағы мұғалімдерге кездесіп жүрген студенттің таным белсенділігі мен қызығушылығының, тіпті оқуға 
құлқының төмендеуі сияқты м5селелердің басты себептерінің бірі – оқытуды ұйымдастыру формаларының (д5ріс, 
семинар, практикалық сабақ т.б.) бірсарындылығы. Ендеше, қазіргі оқытуды ұйымдастыру формалары қандай болу 
керек десек, ол – тек шығармашыл болуы керек. Шығармашылық деген сөздің сырына үңілсек, «шығармашылық» 
сөзінің төркіні – «шығару», «іздену», «ойлап табу» дегенге келіп саяды. Студенттердің шығармашылық қабілеттерін 
дамытуда оқытудың интерактивті 5дістерін пайдаланудың маңызы зор. 
Интерактивті  оқыту  5дістері  студенттерге  түрлі  ситуациялар  мен  м5ліметтерді  талдап,  сараптап,  зерттеу 
барысында шығармашылықөнім жасауға мүмкіндік береді. 
Кілттік сөздер: шығармашылық, іздену, ойлап табу, интерактивті оқыту 5дісі. 
 
«Біз «Өмір бойына жететін білім алу» моделінен«өмір бойы білім алып өту» моделіне көшуге тиіспіз».  
Н.J. Назарбаев. 
 
Қазақстан  Республикасының  Орта  білімді  дамыту  тұжырымдамасында  білім  беру  мекемелерінің  ең 
негізгі мақсаты «дүниетанымдық», «құзырлылық», «шығармашылық» деп атап көрсетілген. Осы құжатта 
шығармашылық  туралы:  «Шығармашылық  –  бұл  адамның  өмір  шындығына  өзін-өзі  тануға  ұмтылуы, 
ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, д5лелді шешімдер қабылдай 
білуге үйренуі қажет. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу, оның рухани 
күшін нығайтып, өмірден өз орнын табуға көмектеседі. Себебі, адам туынды ғана емес, жаратушы да. Ол 
өзін-өзі  жетілдіруге  де,  сонымен  қатар  өзінен-өзі  жойылуға  да  қабілетті.  Адамның  өз  болмысын  тануға 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
26 
ұмтылысына  көмектесіп,  тереңде  жатқан  талап-тілегін,  қабілеттерін  дамыту,  сол  арқылы  оған  толық-
қанды  өмір  сүру  үшін  рухани  күш  беру  –  білімнің  басты  мақсаты»,  -  делінген.  Тұжырымдама  қоғамда 
«орындаушы» адамнан гөрі «шығармашыл» адамға деген сұраныстың көп екендігін көрсетеді. 
Жоғары оқу орындарындағы оқыту үдерісі студенттердің шығармашылық ойлау қабілетін дамытып, 
олардың дербес зерттеуші қызметіне жақындай түсуіне ықпал етеді. Сол себепті студенттердің шығарма-
шылық рөлін арттыруды біздің қоғам басты мақсат етіп отыр.  
Сондықтан бүгiнгi таңда жоғары оқу орындарында бiлiм беру мен т5рбиелеу жүйесiне жаңаша қарап, 
студенттердің  саяси-5леуметтiк,  шығармашылық  мүмкiндiктерiн  өрiстетiп  ж5не  олардың  өздiгiнен 
дамуына  5сер  ететін  шығармашылық  іс-5рекеттерін  қалыптастыру  м5селелері  педагогикалық  тұрғыдан 
ғылыми-зерттеуде көкейкестi м5селе болып отыр. 
Бұл  м5селе  туралы  жазылған  ойлар,  тұжырымдамалар,  көзқарастар,  еңбектер  баршылық.  Студент-
тердің білім, біліктілігін дамытуда шығармашылықтың алатын орны туралығылымның 5р түрлі салала-
рында зерттеулер жасалған: 
Педагогика саласында шығармашылық іс-5рекетті қалыптастыру м5селесі бойынша біршама еңбектер 
қоры жинақталған:  
-  бастауыш  сынып  оқушыларының  шығармашылық  қабілеттерін  дамыту  отандық  ғалымдар 
Б.А.Тұрғынбаева, Б.Н.Қадірова, Г.Е.Нұрмұханова, Д.Ж.Кішібаеваныңеңбектерінде;  
-  оқушылар  мен  студенттердің  шығармашылық  іс-5рекетін  өнер  арқылы  дамыту  м5селелері 
И.Р.Халитова, J.J.Сағымбаев, М.А.Сутееваныңзерттеулерінде орын алған. 
Жалпышығармашылыққабілетініңқұрамдаскомпоненттерінанықтауғабағытталғанеңбектердежеткілікт
і,атапайтсақ, И.Л.Лернердің, А.Н.Луктың, В.И.Андреевтің, А.Л.Яковлевтің, И.Д.Левитов, Д.Б.Богоявлен-
скаяның еңбектері. 
Тұлғаның шығармашылық қабілетінің психологиялық негіздері:  
-  ресей  психологтары  Ш.А.Амонашвили,  Б.Г.Ананьев,  Л.И.Божови,  Л.С.Выготский,  В.А.Крутецкий, 
А.Н.Леонтьев, А.Н.Лук, А.Я.Пономарев, И.Н.Семенов, Д.Б.Элькониннің еңбектерінде; 
- еліміздегі психологтар Ж.Аймауытов, Қ.Жарықбаев, Р.Б.Каримова, М.С.Мұханов, Ж.И.Намазбаева, 
Х.Т.Шерьязданова т.б. еңбектерінде айқындалған.  
Философиялық  энциклопедияда:  «Шығармашылық  –  бұрын  еш  уақытта  болмаған  жаңа  бір  н5рсе 
тудырушы 5рекет» деп жазылған.
1
 
Ал, энциклопедиялық сөздікте «Шығармашылық – адамның іс-5рекетіндегі өз бетінше жұмыс жасау 
мен  белсенділіктің  ең  жоғары  формасы.  Бұл  қандай  да  бір  н5рсені  өзгерту,  жетілдіру,  жаңасын  ойлап 
табу, түпнұсқасын шығаруға деген қажеттілік» делінген. 
2
 
Сонымен,  ғалымдардың  шығармашылыққа  берген  анықтамаларына  талдау  жасай  отырып,  соның 
негізінде  өзіміз  шығармашылықтың  м5ніне  мынадай  анықтама  береміз:шығармашылық  –  бұл  жеке 
тұлғаның  қойылған  міндеттерді  шешуде  немесе  бір  н@рсені  жетілдірудебелсенділік  пен  дербестік 
таныта отырып, өмірде болмаған тың жаңалықтарды туындататын мақсатты іс-@рекеті. 
Шығармашылыққабілетідамығанұрпақтыңболуы – бүгінгіқоғамталабы. Студенттің шығармашылыққа 
білетін дамытуға ойлау белсенділігі, тездете үйрену, ептілік пен тапқырлық, нақтылы практикалық 
жұмысты орындауға қажетті білімді игеруге талпыну, еңбексүйгіштік, 5ртүрлі құбылыстардағы өзге-
шелікті көре білу қабілеті ж5не т.б. жатады. Студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамытуда оқыту-
дың интерактивті 5дістерін пайдаланудың маңызы зор. Интерактивті(«Inter» – бұлөзара,«act» – 5рекет 
жасау) – 5лдекіммен 5ңгімелесу, сұхбаттасу, өзра 5рекет жасауды білдіреді. Интерактивті оқыту 5дістері 
студенттерге түрлі ситуациялар мен м5ліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында шығармашылық 
өнім жасауға мүмкіндік береді. 
Жалпы интерактивті 5дісті заманауи белсенді5дістердің бірі ретінде қарастыруға болады. Интерактивті 
5дістерге  келесі  түрлерін  жатқызуға  болады:  пікір  талас,  «іскерлік  ойындар,  «Қосжазба  күнделігі», 
«Ротация», «Дербес пікір» т5сілі, «ДЖИК СО» 5дісі, «Болжау» 5дісі, «Фишбон» 5дісі, «Синквейн» немесе 
«Бес жолды өлең» 5дісі, «Жүзімнің шоқтары» 5дісі ж5не т.б.  
Интерактивті  5дістер  қазіргі  білім  беру  үрдісінде  кең  қолданысқа  ие  болып  отыр.  Оқыту  үдерісінде 
интерактивті5дістерді  пайдалану  жеке  тұлғаның  алдына  қойылған  мақсат  –  міндеттеріне  жету  үшін 
белгілі  бір  м5селелерді  бірлесіп  іздеп,  ортақ  шешім  қабылдап,  т5жірибеде  қолануға  үйретеді.  Өмірде 
болмаған жаңа идеялардың туындауына ықпал етеді.  
$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$
1
Философиялық энциклопедияда–Алматы:Қазақ энциклопедиясы, 1999.   
2
Энциклопедиялық сөздікте:– Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ.2006. -482б. ISBN 9965-808-85-6 
$

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
27 
Жоғарыда айтылған пікірлерді д5лелдеу мақсатында «Жалпы педагогика» п5ні бойынша интерактивті 
оқыту  5дістерінпайдалана  отырып  құрылған  семинар  сабағының  үлгі  жоспарын  ұсынуды  жөн  көрдік. 
(Блум таксаномиясы бойынша). 
Сабақтың тақырыбы: «Ұжымда оқушы тұлғасын қалыптастыру»  
Сабақтың мақсаты: 
Білімділік:Студенттер  ұжым  туралы  білім  алады,  ұжымның  белгілерімен,  даму  кезеңдерімен 
танысады, ұжымыныңт5рбиелік 5сері туралы меңгереді. 
Дамытушылық:Студенттерді  топқа  бөлу  арқылы  олардың  арасында  жағымды  қарым-қатынас 
қалыптасады,  сабақта  белсенділіктері  артады,  қызығушылығының  оянуына  жағдай  жасалады.  Студент-
тердің ұжымда 5р түрлі қалыптасқан көзқарастарға өз пікірін айтуға ж5не соны д5лелдеуге үйренеді. 
Тcрбиелік:Сабақ  барысында  5р  түрлі  тапсырма  беру  арқылы  студенттер  еңбектеніп,  шығармашы-
лықпен жұмыс жасайды. Өзге адамның пікірін ұжымда тыңдайды, талдайды, бірлесе жұмыс істейді. 
 
 
Түрі  
Мазмұны 
Сұрақтар мен тапсырмалар  
Б 
І 
Л 
У 
 
Жаңа  оқу  материалын  бастап  тұтас 
теорияға дейін есте сақтау ж5не қайталап 
айтып  беру.  Студенттердің  бұл  деңгейді 
меңгергендігін  көрсететін  нақты  5рекет-
тері: түсініктерді, объекті, п5ні, қызметте-
рін, негізгі категорияларды, басқа ғылым-
дармен  байланысын  білуі.  Бұл  деңгейдің 
оқу  тапсырмалары  ақпаратты  білімге 
айналдыра алумен ерекшеленеді.  
«Кіріспе сұрақтар тcсілі» арқылы студенттерге(жалпы 
топқа) төмендегідей сұрақтар қойылады: 
1.  Ұжым дегеніміз не? 
2.  Топ пен ұжымның айырмашылығы қандай? Кез-
келген топ ұжым бола ала ма? 
3.  Ұжымның қандай белгілері болады? 
4.  Ұжымның қандай типтері мен құрылымы болады? 
5.  Ұжымның даму кезеңдеріне сипаттама беріңіз. 
6.  Ұжым теориясының қалыптасуына қандай 
ғалымдар үлес қосты? 
Т 
Ү 
С 
І 
Н 
У 
Екінші  деңгей  тапсырмасын  студенттер-
дің  меңгергендігін  мынандай  нақты  5ре-
кеттерінен  көруге  болады:  негізгі  ұғым-
дарға  түсініктеме  береді,  ауызша  мате-
риалды математикалық түрге сала алады, 
қолда бар деректерге сүйене отырып тап-
сырманы орындайды.  
 
Жалпы топқа тапсырма 
А.С.  Макаренконың  «Ұстаздық  дастан»  еңбегінен 
ұжымды  қалыптастыруға,  ондағы  пайдаланылған  т5р-
бие 5дістеріне қатысты үзінді беріледі.  
“Мен  өз  жұмысымда  өзiне  айрықша  көңiл  аударатын-
дар емес, менен жасырынатындардың неғұрлым қауiптi 
элемент болып табылатынын көрдiм. Бұл ойға мен неге 
келдiм?  -  өйткенi,  15  рет  өз  өмiрiнде  түлектерiмдi 
ұшырдым,  соларды  қадағалай  отырып  мен  өзiмнiң  өте 
қауiптi  ж5не  жаман  деп  санағандарымның  көпшiлiгi 
өмiрде  белсендiлiкпен,  советтiк  д5уiрге  лайықты  алға 
басқанадардың арасынан көрдiм, олар кейде қателеседi, 
бiрақ жалпы алқанда т5рбие жұмысының жемiсi ретiнде 
менi қанағаттандырады. Ал кезiнде менен тығылғандар 
немесе ұжымда елеусiз болып жүргендер өмiрде кейде 
нағыз  тұлға  сияқты  тiрлiк  кешедi…  Ал,  кей  жағдай-
ларда  мен  тiптi  бiрте  -  бiрте  түпкiлiктi  iрiп-шiрудi  де 
байқадым… . 
“Адамға  барынша  үлкен  талаптар  қою  керек,  бiрақ 
сонымен  бiрге  оны  барынша  құрметтеу  керек”.  Бұл 
оқушылардың  өз  борышына  деген  адалдығын  ерте 
бастан  -  ақ  қалыптастыру  мен  өз  тағдырына  деген 
жауапкершiлiктi арттыру. 
Jр топ «Қосжазба күнделігі» 5дісі арқылы ғалымның 
өздеріне ұнаған, не келіспейтін ой-пікірлеріне қатысты 
өз түсініктерін береді.  
 
Қ 
О 
Л 
Д 
А 
Н 
У 
Өтілген  материалды  нақты  жағдайда 
ж5не  жаңа  ситуацияда  қолдана  білу  білі-
гін қалыптастыру.  
Үшінші  деңгейді  меңгергендігін  білді-
ретін  студенттердің  нақты  іс-5рекеттері: 
түсініктерді,  қызметтерін,  негізгі  катего-
рияларды,  басқа  ғылымдармен  байланы-
сын білу арқылы жаңа ситуацияларда  
1-топқа тапсырма 
Жағдаят  1:  Сыныпқа  жаңа  оқушы  келді.  Ол  басқа 
оқушылармен араласа алмай оқшауланып жүр. Сіз осы 
олқылықтың  алдын  алу  үшін  қандай  шараларды 
ұйымдастырар едіңіздер? 
2-топқа тапсырма 
Жағдаят  2:  Сіз  сынып  жетекшісіз.  Сіздің  сыныптың 
балалары бөліктерге бөлініп кеткен. Бір сыныпта оқыса  

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
28 
пайдаланады. Студент алған білімін прак-
тикада қолданады. 
да,  бірге  жүрмейді.  Оларды  бірлікке,  ұжымшылдыққа 
т5рбиелеу үшін не істер едіңіз? 
Т 
А 
Л 
Д 
А 
У  
 
Оқу  материалын  оның  құрылымы  анық 
көрініп  тұратындай  етіп  құрамдас  бөлік-
терге  бөле  алу  білігінің  қалыптасуы. 
Талдау  деңгейдегі  студенттердің  5рекеті: 
біртұтас  заттың  бөліктерін  айыра  алады, 
олардың арасындағы байланысты табады, 
тұтас  н5рсенің  ұйымдасу  принциптерін 
анықтайды, ойлау логикасындағы қателер 
мен  олқылықтарды  көреді,  фактілер  мен 
салдарлар  арасындағы  айырмашылықты 
біледі,  м5ліметтердің  маңызын  бағалай-
ды.  
Жалпы топқа тапсырма 
А.С.  Макаренконың  «Ұстаздық  дастан»  еңбегіне 
қатыстыбейнефильмге талдаужасаңыздар. (М.  Горький 
атындағы  колонияда  ұжымның  қалыптасуына  талдау 
жасау) 
1-топқа тапсырма 
 
 
 
 
 
2-ші топқа тапсырма 
 
 
 
 
 
 
Ж 
И 
Н 
А 
Қ 
Т 
А 
У  
 
Белгілі  бір  жаңашылдығы  бар  біртұтас 
н5рсе  алу  үшін  элементтерді  құрамдас-
тыра  білу  білігін  қалыптастыру.  Бұл 
деңгейді  меңгергендігін  білдіретін  сту-
денттердің нақты іс-5рекеттері: шығарма, 
баяндама,  реферат  жазады;эксперимент 
немесе  басқа  да  5рекеттердің  жоспарын 
ұсынады;  м5селені  шешудің  сызбасын 
жасайды. 
1-топқа тапсырма 
П.П. БлонскийЛ.С. ВыготскийН.К.Крупская 
 
 
 
С.Т. ШацкийА.                                  С.Макаренко 
 
П.Н. Лепешинский                               В.И. Сорока 
                                                                  Росинский 
«Жүзімнің шоқтары» cдісі 
2-топқа тапсырма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Б 
А 
Ғ 
А 
Л 
А 
У  
 
Осы  деңгейді  меңгерген,  меңгермегенді-
гін білдіретін студенттердің нақты 5рекет-
тері:  қолда  бар  м5ліметтермен,  алынған 
н5тиженің  с5йкестігін  бағалайды;  белгілі 
бір  5рекет  н5тижесінде  қол  жеткізген 
өнімнің маңызына баға бере алады; нақты 
өмірлік  ситуация  кезіндегі  өзінің  іс-
5рекетін негіздейді.  
Жалпы топқа тапсырма 
Сабақты  қорытындылау  мақсатында  5р  топқа  ұжым, 
оның  даму  кезеңдері,  ұжымының  тұлғаға  тcрбиелік 
cсері туралы сурет салулары, өлең шығарулары, немесе 
тақырыпқа  байланысты  көрініс  ұйымдастыру  сияқты 
тапсырма беріледі. 
Jр топты келеі топ бағалайды.  
 
Жоғарыда  айтылған  пікірлерді  қорыта  келе,  сабақта  интерактивті5дістерді  пайдалану  студент-
тердің  шығармашылықпен  жұмыс  істеу  қабілеттерін  дамытуға  мүмкіндік  береді.  Мысалы,  жоғарыда 
келтірілген«Қос  жазба  күнделігі»  5дісі  студенттердің  м5тін  мазмұнын  терең  меңгеруіне,  оған  деген 
өзіндік позициясын білдіруге,топтық талқылау барысында ортақ шешім қабылдауға үйретеді. Сол сияқты 
«Жүзімнің  шоқтары»  5дісі  студенттерді  берілген  тақырып  бойынша  ойларын  жинақтап,  біртұтас  н5рсе 
алу үшін элементтерді құрамдастыра білу білігін қалыптастырады. 
 
Ұжымның 
даму кезеңдері 
Ұжымның 
типтері 


Ұжымның шарықтау шегі 
Ұжымның құрылымының тұрақтауы
$
Ұжымның қалыптасуы (алғашқы 
ұйымдасудың сатысы)
$

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
29 
1.  Қазақстан  Ресбупликасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасы  //  Егемен 
Қазақстан. – 2003, 26 желтоқсан. – № 332 
2.  Kл-Фараби. Kлеуметтік этикалық трактаттар. – Алматы, 1975. – 318 б. 
3.  Баласағұн Ж. Құтты білік / аударған А.Егеубаев. – Алматы, 1986. – 52б. 
4.  Құнанбаев А. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – Алматы, 1995. – Т. 2. – 335 б. 
5.  Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия. – Алматы: Ғылым, 1994. – 360 б. 
6.  Тұрғынбаева Б.А., Ш[бденов Б. Шығармашылық баспалдақтары. Алматы. - 2003. - 112 б 
7.  Богоявленская  Д.Б.  Интеллектуальная  активность  как  проблема  творчества.  Ростов.  Издательство 
Ростовского университета. -1983,-176 с. 
8.  Білімдегі жаңалықтар // 2007.№4 26-28 б. 
9.  Библер В.С. Мышление как творчество. – М.:Политическая литература, 1975. – 220 с.  
10. Жаманбаева Қ.K. Оқушылардың көркем-шығармашылық қабілеттерін дамыту -Алматы, Рауан. -1994. – 64 б. 
 
Аннотация 
В наши дни преподаватели сталкиваются с такими проблемами как снижения познавательности, интереса и даже 
снижение стремления к учебе студентов. Все это от однообразности в организации учебной формы ( урок, семинар, 
практические  занятия  и  т.д).  На  вопрос  какой  же  должна  быт  организация  учебной  формы  можно  ответить 
творческой. Если углубляться в значение этого слово, то "творчество" это от слов " творить, соискать, придумать". В 
развитии творческих навыков студентов использование методов интерактивного обучение очень полезно.  
Методы  интерактивного  обучения  дают  возможность  студентам  при  анализе,  экспертизе  и  исследовании 
творчески продуктивно работать в различных ситуациях и информациях. 
Ключевые слова:творческий,исследовательский, изобретательность, интерактивные методы обучения. 
 
Annotation 
Nowadays, teachers are faced with such problems as reduction of cognition, interest and even reduction in commitment to 
teaching students. All of the monotony in the educational forms (classes, seminars, workshops, etc). To the question what 
should be the organization of educational forms can be creative answer. If you delve into the meaning of this word "creativity" 
is from the word «to create, to apply for, to come up with. In the development of creative skills of students using interactive 
training methods very useful. Methods of interactive learning for students in the analysis, examination and research creatively 
to work productively in a variety of situations and information. 
Keywords:creative, research, ingenuity, interactive methodsofteaching 
 
УДКУДК 378.016:784 
 
РОЛЬ ВОКАЛЬНЫХ УПРАЖНЕНИЙ В РАБОТЕ С НАЧИНАЮЩИМИ ВОКАЛИСТАМИ. 
ВЫБОР РЕПЕРТУАРА. 
 
Гаглоева Т.Ю. – старший преподаватель кафедры «Теория и методика культурно-массовых работ» 
Казахского Государственного ЖенскогоПедагогического университета 
 
Аннотации 
Статья помогает начинающему певцу не потеряться в многообразии музыки и найти своё, только себе присущее. 
Основная  мысль  статьи  заключается  в  том,  что  при  правильной  организации  работы  над  голосом,  при  его 
распевании, эта работа плавно переходит над выработкой совершенствования всех вокальных навыков в изучаемых 
произведениях. 
В вокальной педагогике до сих пор существуют споры о музыкальном материале, на которым должны строиться 
упражнения и формироваться навыки. Одни считают, что можно ограничиться пением гамм, трезвучий,арпеджио, а 
также небольшими попевками, отдельными фразами из вокальных сочинений. 
Другие  считают,  что  вокальными  техническими  навыками  можно  овладеть  непосредственно  на  изучаемом 
репертуаре, не прибегая к упражнениям. Существует такое мнение, что песня, представляющая собой синтез музыки 
и  слова,  передает  определенное  содержание,  настроение,  она  воспитывают  слух,  голос  на  художественном 
материале, и здесь развиваются и исполнительские, и технические навыки. И все же строить систему упражнений 
только  на  песенном  материале  не  представляется  возможным,  ибо  сама  песня  может  включать  в  себя  ряд 
техническихтрудностей,  для  которых  студент  должен  иметь  певческую  подготовку,  овладев  целым  комплексом 
вокальных навыков. 
Распевание – это раздел занятий, в процессе которого формируются основные вокально-технические 
навыки голосообразования ( фонационное дыхание, атака звука, певческая артикуляция и дикция). 
Педагог  должен  вполне  квалифицированнои  гибко  владетьметодикой  использования  певческих 
упражнений  при  вокальном  обучении  учащихся,  знать  психолого-педагогические  основы  применения 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
30 
упражнений,  точно  представлять  назначение  отдельных  видов  вокальных  упражнений.  Пение  упраж-
нений  является  необходимым  условием  формирования  и  совершенствования  вокально-технических 
навыков. Вокальные упражнения – это многократно повторяемые специально организованные вокальные 
действия. 
Все  три  компонента  упражнения:  повторность,  определенная  организация  и  целенаправленность  на 
улучшение качества голосообразования – являются обязательными. Но сущность вокального упражнения 
превратится  в  бесполезное  повторение,  если  оно  не  будет  специально  организовано  в  соответствии  с 
конкретно поставленной целью. 
Так, различные звуки в пределах диапазона можно петь отдельно, бессистемно много раз. Но от этого 
их  звучание  не  выравнивается,  даже  если  мы  поставим  перед  собой  эту  цель.  Когда  же  мы  отдельные 
звуки  расставим  поступенно  (по  3-5  звуков)  и  будем  петь  их  связно,  напевно  на  какой-либо  слог,  т.е 
специально  организуем  повторение  всех  звуков  в  задуманной  последовательности,  такие  упражнения 
будут способствовать выравниванию звучания голоса. 
Если  также  на  первый  план  в  определенный  период  обучения  будет  поставлена  задача  организации 
правильной  атаки  звука,  то  добиться  решения  её  легче  и  быстрее  можно,  применяя  упражнения  с 
нисходящим мелодическим рисунком. 
Упражнения должны быть простыми по мелодическому и ритмическому рисунку, легко запоминаться. 
Пение  не  может  совсем  не  выражать  никаких  эмоций,  поэтому  даже  при  пении  упражнений 
необходимо стремиться к определенной эмоциональной окраске голоса. Пение лучше ассоцииировать с 
радостным настроением, поэтому упражнения чаще даются в мажоре. 
В  начале  обучения  упражнения  исполняются  в  спокойной,  медленном  темпе,  в  дальнейшем  темп 
может  меняться  в  зависимости  от  методических  целей.  При  развитии  подвижности  голоса,  по  мере 
освоения навыков, темп упражнений убыстряется. 
Упражнения обычно располагаются в виде модулирующей секвенции по полутонам вверх и вниз. В 
начале обучения при введении нового упражнения его мелодию можно поддерживать аккомпанементом, 
как  только  интонация  у  учащихся  станет  устойчивой,  необходимо  оставлять  одну  гармоническую  под-
держку.  Далее  очень  полезнодля  выработки  четкой  координации  между  слухом  и  голосом,  для 
закрепления и совершенствования вокальных навыков, петь упражнения без сопровождения инструмента 
с  предварительной  ладовой  настройкой.  Паузы  между  упражнениями  по  возможности  должны  быть 
одинаковыми, такими, чтобы поющие могли спокойно подготовиться к каждому последующему повто-
рению упражнения.  
Начальные упражнения на центральном участке диапазона должны петься ровным по силе звука mf, 
очень важно найти оптимальную силу звука в каждом конкретном случае. Постоянное пение на f ведет к 
форсировке голоса, которая очень вредна. (при работе с мутирующими голосами полезно тихое пение). 
Крайние предельные ноты диапазона вовлекаются на более поздних этапах обучения. Формирование 
крайних и верхных звуков может идти только на базе хорошо укрепленной середины. 
Первые упражнения проводятся на наиболее удобном гласном звуке (а,о, у). Постепенно к первому-
вокально-оформленному  звуку  присоединяются  другие.  Умелое  сочетание  согласных  с  гласными 
помогает влиять на качество звучания гласных, а значит, и на общее звучание. 
Упражнения на легато даются для выработки кантилены – основного вокально-технического навыка 
голосообразования.  Кантиленное  пение  неразрывно  связано  с  длительным,  равномерным,  правильно 
организованными дыханием. Поэтому упражнения на легато с постепенно удлиняющими музыкальными 
фразами хорошо его развивают. При такой манере пения легче перенести нужное звучание содного тона 
на другой, слитное пение отдельных звуков помогает выравниванию звучания. 
Упражнения на стакатто хорошо активизируют голосовых связки, помогают их активному смыканию, 
способствуют  усвоению  чёткой  атаки.  Поэтому  этот  вид  вокализации  полезен  при  вялом  тонусе  голо-
совых мышц, при сиплом призвуке. 
Петь  стакатто  –  это  значит  петь  отрывисто,  отделяя  каждый  звук,  атакуя  каждую  ноту  заново 
смыканием  голосовых  связок  и  дыханием  при  помощи  активных  движений  диафрагмы,  которые  при 
образовнии стакаттного звука сопровождаются перемещением верхнего отдела передней стенки живота. 
Движения брюшной полости могут служить хорошим ориентиром для проверки работы диафрагмы при 
пении на стакатто. Пение фразы на стакатто должно проходить как бы на одном дыхании. Паузы внутри 
фразы  –  это  остановка  дыхания  (выдоха).  В  результате  налаживается  четкая  координация  между 
движением голосовых связок и диафрагмы. А паузы между стакаттными звуками с остановкой дыхания 
подводят  учащихся  к  ощущению  дыхательной  опоры.  Полезно  чередование  отрывистого  и  печатного 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
31 
пения.  Усвоив  последовательность  нескольких  звуков,  можно  переходить  к  пению  гамм,  исполняя  её 
обычно  в  связной  манере  пения.  Гаммы  поются  снизу  вверх  и  сверху  вниз  с  названием  нот  или  на 
выбранных  гласных.  При  исполнении  гаммы  вверх  особое  внимание  необходимо  обратить  на  первый, 
нижний  звук.  Он  берётся  в  намеренно  высокой  позиции,  т.е  применительно  к  позиции  верхнего  звука 
упражнения. Такой прием обеспечивает ровность звучания на протяжении всей гаммы. Вся гамма обычно 
исполняется  на  одном  дыхании.  Но  вначале  верхний  и  нижний  тетрахорды  приходится  разделять 
дыханием  из-за  его  недостаточности.  Пение  гамм  является  незаметным  средством  для  выработки 
кантилены, выравнивания на всем диапазона, а следовательно, сглаживания регистров, а также развития 
подвижности и беглости. Пение гамм способствует также расширению диапазона и развитию дыхания. 
Упражнения  на  различные  интервалы  поются  как  с  нижнего  звука  к  верхнему,  таки  наоборот. 
Упражнения  на  интервалы  также  способствуют  выравниванию  звучания,  что  подготавливает  голос  к 
правильному  звуковедению  при  исполнении  художественных  прозведений.  Упражнения  на  одной  ноте 
развивают равномерный экономный длительных выдох, опору, при чередовании гласных – способствует 
выравниванию их звучания. 
В  тех  случаях,  когда  вокальные  упражнения  исполняются  без  словесного  текста,  следует  избегать 
пения только на гласных. Для округления звука и собранного звучания рекомендуются слоги ду,ду, ле, 
мо. Звонкому светлому звучанию способствуют слоги ди,зи,ми,ли,ля. 
При  исполнении  попевок  надо  следить  за  четким  снятием  звука  и  за  активным  произношением 
согласного в конце слова при окончании фразы, а также за правильным снятием звука на «й». Особую 
ценность  при  вокальном  обучении  представляют  попевки  и  упражнения  с  нисходящим  мелодическим 
рисунком.  Они  способствуют  распространению  высокого  головного  звучания  на  нижнюю  половину 
диапазона,  тем  самым  выравнивают  его  и  помогают  создать  единорегистровые  (  микстовое)  звуко-
образование, воспитывает важнейшее качество голоса – звонкость и полётность. Важно также обращать 
внимание на воспитание правильной атаки: чёткой, достаточно активной, но не грубой. Следует помнить, 
что  атака  первого  звука  определяет  звучание  всей  попевки.  Полутоны,  скороговорки,  пение  попевок,  в 
тексте которых преобладают твердые, взрывные согласные, помогающие активизировать работу артику-
ляционного аппарата, способствуют четкой ясной дикции. Все упражнения должны быть направлены на 
усовершенствование вокальной техники в целом. 
Применяемые  упражнения  должны  соответствовать  основным  принципам  вокальной  педагогики: 
постепенность и последовательность, индивидуальному подходу к учащимся при вокальном обучении и 
единству  художественного  и  технического  развития  певцов.  Вокально-технические  навыки  в  сово-
купности являются средством художественной выразительности. Они вырабатываются на упражнениях, а 
закрепляются, обогащаются и совершенствуются при работе над художественным произведением. 
Желание певца исполнить сложную, насыщенную эффектами произведение похвально, но не всегда 
исполнимо. Часто начинающие певцы не могут проанализоровать свое певческое мастерство и берутся за 
исполнение  сложных  композиций.  В  общем-то,  это  можно  и  нужно  делать,  но  тольок  в  качестве 
обучающего материала, а не для выступления на публике. 
Поэтому начинать надо, конечно, с простого. Итак, все песни для начинающих пр принципу работы с 
ними  можно  разделить  на  три  категории.  I  категория  (  или  высшая)  –  это  песни  высшей  сложности, 
исполняемые певцами высокого профессионального уровня. Они отличаются особенно широким диапа-
зоном,  обилием  вокальных  эффектов,изощрёнными,  невыполнимыми  для  новичка.  Желание  молодых 
людей исполнить такую песню похвально, потому что говорит о наличии хорошего музыкального вкуса. 
Однако  неудачные  выступление  может  надолго  отбить  интерес  к  занятием  пением.  Поэтому  надо 
стараться ставить себе реальные цели и уверенно идти к их выполнению. 
II  категория  –  песни  достаточно  сложные,  насыщенныеэффектами(пусть  даже  невыполнимыми),  но 
очень  близкие  вам  по  темпераменту,  эмоциональному  настрою.  Песня,  которая  очень  нравится  и 
исполняется любимыми певцами, и обладает, по вашему мнению, еще массой плюсов, конечно, должна 
быть вами проработана и выучена, насколько позволяют ваши возможности. Но не стоит выставлять её 
напоказ зрителю. Она должна быть использована в качестве рабочего учебного материала. Интерес к этой 
песне  придаст  вам  дополнительные  силы  и  желания  с  её  успешному  исполнению.  Если  же  у  вас  не 
хватило  сил  исполнить  её  качественно,  не  огорчайтесь,  приобретенный  опыт  стоит  очень  дорого  и 
непременно даст свои плоды в будущем. Даже не сомневайтесь! 
Третья  категория  –  песни  для  новичков.  Здесь  вы  действительно  сможете  показать,  на  что  вы 
способны,  проявить  в  полной  мере  свои  вокальные  и  другие  данные.  Работа  над  такой  песней  займет 
слишком много времени и даст возможность показать себя и свой вокальный талант во всей красе. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
32 
Итак, песня этой категории должна быть со следующими характеристиками: 
1.  Песня должна вам нравиться. Это первое и главное условие. 
2.  Она должна иметь небольшой диапазон. 
3.  Подходить по тональности (при необходимости перетранспонировать) 
4.  Быть  достаточно  легкой  для  вас  в  исполнении:  вы  довольно  быстро  запоминаетемелодическую 
линию, и она легко ложится на ваш голос. Темп не очень быстрый, слова песни легко проговариваются. 
5.  Вокальная партия не содержит много эффектов, искажающих голос. Если же они имеются, то их 
отсутсвие не должно ломать мелодическую линию. 
Когда  песенный  материал  уже  выработан  и  есть  несколько  песен,  готовых  к  исполнению,  можно 
составить  и  конкретный  репертуар.  Для  отборанеобходимо  не  только  мнение  родственников  и  друзей, 
нои  мнение  профессионального  педагога  по  вокалу.  Для  самоконтроля  можно  записать  конкурсный 
просмотр на видео, кстати, останется хорошая память и «исторический материал» для потомков. 
 
1.  Н.Добровольская «Распевание» изд. Москва 1969г 
2.  Б.Критский «Сборник статей по хоровому пению» Москва 1970г 
3.  Л.Маркуорт «Учимся петь» Москва Астрель 2006г 
4.  И.Исаева «Уроки эстрадного пения» изд. «Феникс» Ростов-на-Дону 2009г 
5. Т.и М.Бакстер «Нотная грамота» Москва «Астрель» 2009г. 

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   49




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет