С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ҧлттық медицина

 

 

 

36 

 

(командада)  бір  мақсатқа  жұмылдырылған  адамдар  саны  қаншалықты  кӛп  болса,  соншалықты 

дәрежеде дұрыс ойлау  мен топта жұмыс  істей алу қабілетін артырады. Тағы мынадай да  маңызы 

бар, яғни топтық талқылау, әр түрлі идеялар арасындағы байланыстың нақты бір дәлелге айналуын 

үйрететін  гипертексті  тәсіл  болып  сипатталады.  Топта  қанша  белсенді  қатысушы  болса,  сонша 

дәйектер (дәлелдер) топтастырылады.  

2. Жеке тұлғаның дамуы. Жеке тұлғалар арасындағы байланыс әрқашан марапатталады және 

достар  табуға  мүмкіндік  береді,  әрі  студенттерді  жігерлендіреді.  Топта    жұмыс  істеу  барысында 

студент ӛзін кӛрсете алады. Пән бойынша ӛз білімін кӛтеруге  тырысады.  

3. Білім беру компонеті. ХХІ ғасырдың басынан бері оқытудың топтық-бағыттық әдісін оқып-

білуге  575  сараптамалық  және  100  корреляциялық  зерттеулерді  әр  елдегі  ғалымдар  мен 

зерттеушілер  жүзеге  асырды.  Топтық  жұмыс  сыни  пікірді  дамытады,  адамдармен  тіл  табыса  білу 

мен  жалпы  психологиялық  тұрақтылықты  жақсартуға  мүмкіндік  беретіні  анықталды.  Ruggiero 

(1988)  бұл  тек  қана  студенттің  сыни  тұрғыда  ойлай  алатынын  немесе  ойлай  алмайтынын 

анықтайтын тәсіл емес деп санайды. Топтық – бағыттық тәсіл сыни пікірлерді қолдайды, мәселені 

шешуге  және  сыпайы  пікірсайыс  жүргізе  білуге  кӛмектеседі,  студентті  жігерлендіріп,  ақыл-ой 

жұмысын  үнемі  жетілдіріп  отырады.  (Johnson  &Johnson,  1995;  McKeachie,  1988;  Newmann  & 

Thompson, 1987). Оқытудың топтық-бағыттық әдісі жеке тұлғаның қатынасын және жеке тұлғалық 

қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырады, студентке күш-қуат беріп, әлеуметтік мінез-құлықты 

қолдайды.  Топтық  жұмыс  студенттердің  тіл  табысуына,  бір-біріне  сенім  білдіруіне,  бір-біріне 

қолдау кӛрсетуге тәрбиелейді, ашық қарым-қатынас қалыптастырып, дау-жанжалды бейбіт шешуге 

мүмкіндік  береді.  Бұдан  басқа,  топтық-бағыттауды  оқыту  әдісі  кӛптеген  бағыттар  бойынша 

академиялық жетістікке жетуді арттыруға мүмкіндік береді.  

4.  Құзырлылықты дамыту.  Топтаса  жұмыс  істеу  сол  сияқты  коммуникативтілігін,  студенттің 

медицина саласындағы ӛз білімін құрметтеуді дамытады. Студенттің бір-бірімен және оқытушымен 

қарым-қатынасын  жақсартып  қана  қоймай,  берілген  тапсырманы  бірігіп  орындауға,  топ 

мүшелерінің міндеттерін бӛлуге, талдауға, сұхбат жасауға қажет ақпаратты іздеуге, диагноз қоюға, 

сол сияқты студенттер арасында да белсенді ақпарат алмасуға мүмкіндік береді.  

 

3.1.3. Медициналық   білім  саласындағы жеке тҧлғалық – бағыттық әдіс-тәсіл 

 

Медицина  білімінде  жеке  тұлғалық-бағыттық  оқытудың  келешегі  зор  инновациялық  бағыт 

болып табылады. Бұл әдістің маңызы мен тиімділігіне бір дәлел ретінде, Болон үрдісі аясында 28-29 

сәуір  2009  жылы  Левен/Лувен-ла-Невте  ӛткен  Еуропа  Білім  министрлерінің  кездесуінде  жоғары 

білім  берудің  басты  міндеттерінің  бірі,  оқытудың  жеке  тҧлғалық  –  бағыттық  тәсілі    екендігі  

айрықша айтылды.  

«Левен  коммюникінде»  жекелеген  білім  алушылардың  мүмкіндігін  кеңейту  үшін  білім  беру 

нәтижелерін  жақсартуға  бағытталған  оқу  бағдарламасын  үнемі  жетілдіру  қажеттіліктері  туралы 

айтылған.  Үш  циклда  –  бакалавриат  –  магистратура  –  доктарантурада  оқитындарға  нақты 

негізделген  бағдарлама  мен  жетекші  ұйым  құрылымына  қолдау  кӛрсете  отырып,  оқыту  мен  білім 

беруге жаңа әдіс-тәсілдер енгізу. Жеке тұлғалық – бағыттық оқыту «жоғары білім беру сапасын биік 

дәрежеге  жеткізуді,  әрбір  білім  алушыларға  ыңғайлы  және  жеке  назар  аударуды  қамтамасыз 

етеді...» (Левен Коммюник). Сонымен, жеке тұлғалық-бағыттық тәсіл деген не, медициналық ЖОО-

да білім  беруді қалай ӛзгертуге болады, мұны оның қағидаларына сүйене отырып сӛз етеміз. 

Білім  берудегі  жеке  тұлғалық-бағыттаушы  тәсілдің  негізгі  мақсаты  –  бұл  кәсіптік  білімге 

дайындықтың барлық мән-мағына, сын сақтай отырып, студентті жеке тұлға ретінде қалыптастыру. 

Жеке тұлғалық – бағыттық оқыту технологиясының теориясы мен тәжірибесі А.В. Петровский, В.И. 

Слободчиков, Г.А.Цукерман, И.С. Якиманская және тағы да басқа ғалымдар қатысуымен талданды. 

Жеке тұлғалық – бағыттық әдіс-тәсілді тӛмендегі шарттарды сақтай отырып жүзеге асыруға болады: 

 

Оқытуға қолайлы және қауіпсіз жағдай  жасалуы;  

 

Жеке тұлғаның ӛзін-ӛзі тәрбиелей алуын жүзеге асыру; 

 

 

 

37 

 

 

Ойлауды дамыту мен қалыптастыру; 

 

Оқу барысында әрбір студенттің мүмкіндігі мен қабілетін ескеру; 

 

Студенттер тобының ерекшелігіне қарай оқу үрдісін бейімдеу. 

   Бұл  тәсілдің  құндылығы  сол,  мұнда  әркімнің  жеке  тұлғасы  мен  қадір-қасиетін  айқындап, 

шығармашылық қабілетін оятып, жеке тұлға ретінде ӛзін-ӛзі тану және ӛзін таныта білуге үйретеді. 

Білім берудің жағымды жақтарына сүйенеді, оның педагогикалық мақсаты – бірлік орнату, бірлесе 

еңбектену мен жәрдем беру. Жаңа, әрі белгісіз білімге, іске араласқан студенттердің қиындықтарды 

жеңе  білуіне,  олардың  ӛзіндік  ұмтылысы  мен  бастамаларын  қолдануға  негізделген.  Бұл  тәсілді 

табысты  оқытудағы  маңызды  тұсы  –  атқарылатын  әрекеттің  әдістері  мен  мазмұнының  білім 

алушылар үшін ұғынықты әрі түсінікті болуы.  

    Жеке тұлғаны қалыптырудың «басты тетігі» болып студенттің мақсат қоя білушілік қабілетіне 

негізделген  мағыналы  білім  беру  үрдісі  мойындалған.  Бұл  кәсіби  шеберліктің  әдіс-тәсілдері  мен 

артықшылықтарын біріктіреді.  

 

Педагогикалық  үрдістің  басты  қайнар  кӛзі  –  білім  алушылардың  шеберлігі,  яғни 

студенттердің  белсенділігі  ұстаз  –  үлгі  кӛрсетуші  бастамасы  болып  табылады.  ол  болашақ 

дәрігерлердің  ӛзін-ӛзі  дамытуына,  кәсіптік  зердесін  жетілдіруге  және  кәсіби  шеберлігін  шыңдауға 

қажетті психологиялық – педагогикалық жағдай жасайды.  

 

Оқыту  тиімділігінің  бағалау  межесі  –  студенттердің  жеке  тұлғалық  ӛсу  кӛрсеткіші.    Олар 

болашақ  «нағыз»  ӛмірге  немқурайлы  дайындықпен  емес,  «мұнда  және  қазір»  сияқты  жағдайларға  

дайын болуға, ӛзіндік кәсіптік ұстаным мен жеке тұлға ретінде қалыптасуы үшін білім алуға саналы 

түрде ұмтылады.  

Жасанды  бағалау  (мысалы,  тест)  қажетті  ақпаратты,  білімді  қаншалықты  меңгергенін 

анықтайтын  құрал  болып  қана  қалады.  Басымдық  шынайы  дәрігерлік  жағдайды  (науқасты  бірігіп 

тексеру және тәжірибеде кездескен жағдайларды клиникалық талдау). Кәсіптік ӛмірге жақын (нақты 

клиникалық және психологиялық мәселелерді шешуге беріледі). Жеке тұлғалық – бағыттық тәсілге 

тән оқытушы мен білім алушы арасындағы қарым-қатынас пен ӛзара іс-қимылдың стилі  тӛмендегі 

қағидаларға негізделеді:  

 

Қарым-қатынас жасайтын серіктесін шартсыз қабылдау; 

 

Қателігі  мен  байқау  нәтижелеріне  назар  аудара  отырып,  білім  алушының  дамуы  мен  алға 

басуына жағымсыз баға беруден аулақ болу; 

 

Ӛзара әрекет барысындағы шынайылық пен құқық теңдігі; 

 

Оқу  үрдісіне  қатысушылардың  барлығының  бір-біріне  ӛзара  баға  беру  мүмкіндігі,  қарым-

қатынастың ашықтығы; 

 

Ӛзара түсіністік пен қолдау кӛрсету; 

 

Шығармашылық бірлік пен бірлесе қызмет ету. 

 

Жеке тұлғалық –бағыттық  тәсіл қағидасы бойынша педагогтан мыналарды талап етеді (И.С. 

Якиманская):  

 

Ӛз студенттерінің әдетін, талғамын, кӛзқарасын, мінез-құлық ерекшеліктерін жақсы біліп, әрі 

үнемі бақылап жүру; 

 

Ойлау  қабілеті,  қызығушылығы,  ұстанған  бағыт-бағдары,  еңбекке,  ӛмірге  құштарлығы, 

ӛзіндік  пайымдауы,  ӛмірлік  жоспары  т.б.  сияқты  жеке  тұлға  ретінде  қалыптастыратын 

қасиеттерін жақсы білу әрі дәл анықтай алу; 

 

Тәрбиелеу барысында кездескен қиындықтарды жеңе білуге, күрделеніп отыратын тәрбиелік  

іс-шараларға  әрбір  студентті  тарта  білу  керек,  бұл  жеке  тұлғаның  ілгері  (дұрыс)  дамуын 

қамтамасыз етеді; 

 

Мақсатқа  жету  жолында  кездесетін  кедергілердің  себептерін  дер  кезінде  анықтап,  жойып 

отыру қажет, егер де бұл себептерді уақытында анықтай алмаса жаңа қалыптасқан жағдайға 

қарай оқыту тактикасын тез арада ӛзгерту керек. Жеке тұлғаның ӛздігінен білім алу,  ӛз-ӛзін 

тәрбиелеуге  ұмтылысын  ескере  отырып,  оған  мақсатына  жету  жолында  дұрыс  таңдау 

жасауына кӛмектесу керек; 

 

 

 

38 

 

 

Жетекші  болып  қана  жүру  аз,  мұның  бәрін  дұрыс  ұйымдастырып,  студенттің  дербестігін, 

бастамашылдығын, ӛнерпаздығын дамытып, табысқа жету жолына бағыттай білу керек. 

 

Бұл  жолда  ең  ӛнімді  тәсіл  бұл  «дәрігер  –  ұстаз  –  науқас  –  студент  –  болашақ  дәрігер» 

үштігінің арасындағы сұхбат. 

 

ЖОО-ның оқытушылары жеке тұлғалық – бағыттық оқытуды  тиімді және келешегі зор тәсіл 

ретінде  кеңінен  қолданулары  керек.  Студенттермен  сабақтың  (семинар,  тәжірибелік  сабақтар, 

зертханалық тәжірибе) қалай ұйымдастырылғанын,  оқытудың жеке – тұлғалық – бағыттық тәсілін 

пайдалана отырып қарастырайық (Таблица 1).  

 

1 Кесте 

Дәстҥрлі және жеке тҧлғалық – бағыттық сабақ жҥргізуде педагог шеберлігіне берілген 

салыстырмалы мінездеме 

Дәстҥрлі сабақ 

Жеке тҧлғаға – бағытталған сабақ 

Барлық  студентті  білімге,  шеберлікке  және 

дағдыға  бірдей  қалыптасқан  кӛлемде  ғана 

баулу.  

Студенттің ӛзіндік жеке тәжірибесін тиімді 

жинақтауға ықпал етеді. 

Оқу  тапсырмаларын,  жұмыс  түрін  бӛліп 

беріп,  оның  дұрыс  орындалу  үлгісін 

кӛрсетеді. 

Әр  түрлі  оқу  тапсырмалары  мен  жұмыс 

түрлерін  таңдауды  ұсынады  да,  бұл 

тапсырмалардың  шешімін  әр  студент  жеке, 

ӛз 

бетінше 

ізденуі 

үшін, 

оларды 

ынталандырады. 

Оқу  материалында  бар  нәрселерге  ғана 

қызықтыруға тырысады. 

Студенттердің 

нақты 

қызығушылығын 

анықтауға  тырысады  және  олармен  келісе 

отырып 

оқу 

материалдарын 

таңдап, 

ұйымдастырады. 

Үлгере  алмайтын  студенттермен  қосымша 

жеке сабақ жүргізуді жоспарлайды. 

Әр студентпен жеке жұмыс жүргізеді. 

Студенттің жұмысын жоспарлайды. 

Студенттерге  ӛз  жұмысын  ӛз  бетінше 

жоспарлауына кӛмектеседі. 

Студенттердің жұмыс нәтижесін бағалайды, 

олар  жіберген  қателерді  анықтайды  және 

шешеді. 

Студенттерді 

жұмыс 

 

нәтижелерін 

бағалауды,  ӛз  бетінше  жасауын  және 

жіберілген қателерді түзетуге ынтыландыру 

 

 

Осылайша,  жеке  тұлғалық  –  бағыттық  оқыту,  әрбір  жеке  студенттің  қабілетіне  қарай  оқу 

материалдарын әр түрлі дәрежеде (базалықтан тӛмен емес) игеруіне мүмкіндік береді.  

 

Студенттің  ақыл-ой  қабілетін  дамыту  құралдары  болып  жеке  тұлғаны  дамытуға  ұмтылу, 

шығармашылық  еркіндік  беру  және  ӛз  бетінше  еңбектену  арқылы  белсенді  танымдық  жұмыс 

жүргізуге мүмкіндік туғызу болып табылады.  

 

Жас  ұрапақтың  сапалы  білім  алуға  деген  ұмтылысына  байланысты  соңғы  уақытта  кең 

қолданысқа  ие  болған  даралап  оқыту  тәсілі,  студенттердің  ӛзін-ӛзі  дамытуына  әрі  ӛзін-ӛзі 

жетілдіруіне зор мүмкіндік береді.  

 

Осылайша  жеке  тұлғаға  бағыттап  оқыту,  тиімділігі  жағынан  дәстүрлі  оқыту  әдісінен 

анағұрлым  жемісті,  алайда  оқытудың  бұл  түрінің  студент  үшін  де,  оқытушы  үшін  де  ӛзіндік 

қиындығы мен күрделігі  де бар. Бұл танымдық  – білімдік оқыту технологиясының нәтижесі  білім 

алушының  ӛз  мүмкіндіктерін  кеңінен  жүзеге  асыруға  жол  ашады,  білім  сапасын  кӛтереді. 

Сапалылығына тағы бір дәлел, күрделі мәселелерді шешуде қалыптан тыс әдіс-тәсілдер пайдалану 

мүмкіндігі  әсіресе  болашақ  дәрігерлер  үшін  маңызды.    Оқытушы  мен  студент  арасындағы  тығыз 

байланыс  студенттердің  білімін  кеңейтсе,  оқытушыға  ӛз  қарамағындағылардың  жеке  басы  және 

психологиялық  ерекшеліктерін  зерттей  отырып,  ӛз  біліктілігін  кӛтеруге  мүмкіндік  береді. 

 

 

 

39 

 

Студенттің  әлсіз  және  күшті  жақтарын  білген  соң,  оқытушы  соған  сай  оқытудың  әдіс-тәсілдерін 

пайдаланады. 

 

Жеке  тұлға-бағыттық  оқытуды  дамыту  мен  пайдалану  дипломға  дейінгі  жүйеде  ғана  емес, 

жоғарғы оқу орнынан кейінгі үздіксіз білім беру жүйесінде де келешегі зор әдіс  болып табылады. 

(

http://www.medbio-kgmu-ru/cgi-bin/go.pl?i=549

).  

 

С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ оқытудың инновациялық  әдістерін енгізіп, дамытуға 

ұмтылуда, оның ішінде жеке тұлғалық-бағыттық  тәсіл  де бар. Университетіміз таңдаған, дамудың 

ұтымды  бағыты  болып  табылатын  құзырлық    әдісі,  студенттерді  оқытудың  даралық  үрдісін  және 

базалық  әрі  кәсіптік  білім  беруді  дамытуға  бағытталған  жекеше  білім  беру  траекториясына 

негізделеді.  (А.А.Ақанов  және  қосалқы  авторлар  2010).  Мұндай  «даралап  оқыту»  жеке  тұлғалық-

бағыттық  оқытудың  жалпы  тенденциялық  кӛрінісі  болып  табылады.  Оқытудың  жеке  тұлғалық  – 

бағыттық  үрдісін  ұйымдастыруға  оқу  жоспары  мен  2006  жылғы  МЖБС  (аясынан)  шықпай-ақ 

«жекелеп  оқыту  траекториясын»  талдап  енгізу  жоспарлануда.  Бұл  және  студенттің  ӛз  білімін, 

шеберлігін жетілдіруді қамтамасыз етеді әрі кәсіптік дайындық үрдісіндегі негізгі білімді біртіндеп 

меңгреді.  Жеке-даралап  оқыту  студент  пен  оқытушы  арасындағы  мақсатты  білім  беру  

бағдарламасына негізделеді, яғни бакалавр қызметіндегі жеке кәсіптік қалыптасуына кәсіби дайын 

болуда  тұлғалық  потенциялын  толық  жүзеге  асыра  алады.  (А:А:Ақанов  2010).  Жеке  тұлғалық 

потенциялға қызмет ету, танымдық шығармашылық, коммуникативтік (қарым-қатынас) және басқа 

да студент қабілеттерінің жиынтығы жатады. Студент бойындағы осы қабілеттерді анықтау жүзеге 

асыру әрі дамыту-медицина университетінің инновациялық бағыты.  

 

ҚазҰМУ  болашағы  зор  білім  беру  бағдарламалары  мен  бағыттарын  енгізуші  ретінде, 

оқытудың жеке тұлғалы-бағыттық тәсілін пайдаланады әрі дамытады.  

 

Осылайшы  «жеке  тұлғалық-бағыттық»  деп  аталатын  білім  берудің  инновациялық  үрдісі 

студентті жеке тұлға ретінде құрметтеуге негізделеді, оқытушы мен студент арасында тең құқылы, 

сенімді қатынас орындауын, студенттің ӛз бетінше әрекет етуін қалыптастырады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

40 

 

 4 - тарау. Медицинадағы мәселелі – бағдарлы оқыту 

 

Еңбек нарығының дамуы, тұрғындардың жалпы білімдік  – мәдени деңгейі, кӛп сатылы білім 

беру  моделдерін  кредиттік  технологияға  енгізуге  байланысты  кәсіби  кадрларды  дайындауда 

мәселелер туындауына байланысты, тек жақсы ақпарат алып қана қоймай, жоғарғы оқу орындары 

қабырғасында  алған  ақпараттар  негізінде,  қоғамда  қалыптасқан  ӛзекті  мәселелерді  шешу  үшін 

ғылыми-техникалық прогресті  дамыту және оның талаптарына сай болуы тиіс. Осы мақсатқа жету 

үшін Еуропа мен Америка елдері оқу орындары жүйесіне (МБКО, РВL) мәселелі – бағдарлы оқыту 

әдістемесі  енгізілді  және  бұл  әдіс  Еуропа  мен  Америка  медициналық  университеттерінде  кеңінен 

пайдалануда. Мәселелі –бағдарлы білім беру немесе PBL ӛзіндік білім беру стилінде педагогикалық 

стратегияны  немесе  ерекше  идеологияны  кӛрсетеді,  әлемдік  ақпаратық  ресустарға  негізделген, 

дәлелденген барынша пайдалану кезінде нақты  ӛмірлік ситуациялар материалдарды игерген терең, 

белсенді,  тұрақты  түрде  игеруге    мүмкіндік  береді.  (Володин  Н.Н.,  2000).  Медицина  білімінің  бір 

саласы  болып  табылғандықтан,  проблемалық  әдіспен  оқытудың  кӛбірек  пайдасы  болуы  мүмкін. 

Мәселелі  бағдарлы  оқытудың  ерекшелігі  білімнің  танымдық,  белсенділік,  практикалық  білім  мен 

теориялық  білімді  үнемі  кеңейту,  сондай-ақ  проблемаларды  жылдам  игеруде,  дамыту,  ӛз  күшіне 

сенімділік танытқан және ӛз бетінше әрекеттенген кезде кӛбірек тиімді болып табылады. Мәселелі – 

бағдар  кӛрсетіп  оқыту  алған  білім  дағдыларын  қорытындылау  және  қалыптастыру,  консенсус 

жетістік  формалары,  ақпараттық  кеңістікті  бағдарлау  қабілеттілігі,  мультидисциплинарлы 

ситуациядан  дұрыс  шығу  жолдарын  нақты  қалыптастыруға  үйретеді.  Проблемалық  оқытудың 

қажеттілігі студенттер PBL кезінді «шығу мәліметтерін» пайдаланып сценарий немесе проблемалық 

жағдайлардан  ӛзіндік  ӛзіндік  оқу  мақсатарын  анықтайды.  Соңынан  олар  тәуелсіз  мақсатқа 

бағытталған зерттеулер жүргізіп, алған білімдерін дамытып, жетілдіріп және талқылап отырады.  

Осындай жолмен, PBL – дің маңызы нақты мәселелерді шешу үшін емес, қосымша білім мен 

дағдыны осындай әдіс мәселесі негізінде пайдалану қабілетіне ие болады.  

Мәселелі  –  бағдарлы  оқытудың  ең  маңызды  шарты  оқушылар  арасында  белсенді  қарым  – 

қатынасын  орнатып,  мәселелерді  жан-жақты  үйрену  және  тіршілікке  қабілетті  шешімдерді  шешу. 

Дәстүрлі нұсқаулардан ерекшелігі, мәселелі – бағдарлы оқыту сабақ түрінде аудиторияларда, шағын 

топтарда, оқытушымен пікірталас түрінде, дәріс курсынан алған материал бойынша ӛтіледі. (ASPY, 

ASPY  B  Ouim  by,  1993  Brides  §  Hallinder,  1991).    Студенттер  ӛзінің  оқу-үйренушісіне  үлкен 

жауапкершілік  алады  –    мәселелі  –  бағдарлы  оқыту  нақты  императивті  нұсқаулар  кӛлемімен 

анықталады (Brides § Hallinder, 1991). Бұл кезде оқытушының рӛлі талқыланатын мәселе жӛніндегі 

эксперт, ақпарат кӛздерін пайдалану жӛнінен жетекші және топтық тапсырманы орындау кеңешісі 

болуы мүмкін.  

Осындай  жолмен  мәселелі  –  бағдарлы  оқытуда  оқытушы  рӛлі  мәселелерді  белсенді 

талқылаудан, оқушылардың ӛзара толықтырған жұмыстарын қамтамасыз етуден,  алынған ақпарат 

мүмкіндіктерінің сәйкестігінен, талқылауды жүргізуге қолдау білдіруден тұрады (Uoyd – jomes C., 

margetsjn D., Bligh J.C. 1998). 

Мұндай қарым-қатынас түрі барлық сұрақтарды жемісті талқылауға, жетістікке жетуіне, одан 

да  маңыздысын  есте  кӛбірек  сақтауға  мүмкіндік  береді,  оқытушының    авторитарлық  пікірінен 

құтқарады. (Vernon, Blake, Bолодин Н.Н. авт. 2000). Сондай-ақ, МБКО-ны пайдалану студенттердің 

тӛмендегідей дағдыларды игеруін болжайды, олар:  

 

Командамен жұмыс; 

 

Топқа жетекші болу арқылы кӛшбасшылық қасиетті меңгеру; 

 

Пікірсайысқа белсенді қатысу  және тыңдай білуге үйрену; 

 

Бірлесіп жұмыс істеу және ӛзара іс-әрекет, кӛзқараспен пікір алмасу;  

 

Әріптес қӛзқарасына сыйластықпен қарау;  

 

Әдебиеттерге сыни баға беру; 

 

Ресустарды пайдаланып, оны мақсатқа бағыттап үйрену; 

 

Презентация жасау дағдыларын игеру. 

 

 

 

41 

 

Сонымен  бірге,  топ  оқушылары  коммуникативтік  қасиетке  ұштасатын  білім  мен  дағды, 

тапсырмаларды ӛзара шешу мен ақпарат алмасу, ойлау тәуелсіздігі, ӛз пікірін дәлелдеу, оқуға деген 

жауапкершілік сияқты керекті білім мен дағдыны алады. Мәселелі – бағыт кӛрсетіп оқытуды шағын 

топтарда, сондай-ақ семинар мен тәжірибелік сабақтарда медициналық жоғары орындарында оқыту 

ең  жақсы  әдіс  болып  табылады.  Проблемалық  –  бағдарлы  оқыту  білім  мен  дағдының  үйлесім 

табуымен және жоғары оқу орындарындағы біліктілік тұрғысынан оқытуды толықтырады.  

Студенттерге клиникалық материалдарды клиникалық  тәжірибеде негізгі ғылыми принциптер 

тұрғысынан түсінуге мүмкіндік береді. 

Мәселелі  –  бағдарлы  оқытудың  жоғарыда  аталған    әдістерінің  келесі  жетістіктерін  атап 

кӛрсеткен жӛн:  

 

Ғылыми, шығармашылық тұрғысынан логикалық ойлауға үйрену; 

 

Керекті білімге ӛзіндік шығармашылық ізденіс; 

 

Кездесетін қиындықтан шығу жолдарын табу; 

 

Дәлелдеу базасын құруға үйрену; 

 

Оқу материалдарын жетік меңгеруді үйрену; 

 

Білімге деген сенімділікті нығайту; 

 

Оқып-үйренуге  жағымды эмоционалдық бағыт қалыптастыру; 

 

Танымдық қызығушылдықты дамыту және қалыптастыру; 

 

Шығармашылық тұлға қалыптастыру. 

 

 

4.1.1. Кәсіби мамандарды дайындау әдісі ретіндегі мәселелі – бағытталған оқытуды қҧрудың 

және дамытудың тарихы  

 

Мәселелі  -  бағдарлы  оқытудың  түп  нұсқасы  ӛткен  ғасырда    Дж.Девей    және    оның  

ізбасарларына   ұсынылған мақсатты оқыту деп аталатын әдіске дейін бақыланып отыруы мүмкін, 

бұл  оқыту    стратегиясы  АҚШ-та  1950  жылдардың  басынан  белсенді  түрде  алға  баса  бастады. 

Гарвард  және  Мак-Мастер  университеті  сияқты  Калифорнияның  Батыс  университетінде 

жоспарланған  оқыту  құрылымы,  мұндай  университеттерде  енді  негізгі  кӛптеген  оқыту 

басшылықтары мен оқыту жоспарлары қызмет атқарады. Шындығында АҚШ-тың, Канаданың және 

Австралияның  80%  медициналық  мектептеріне      қарағанда    шынайы  әлемде  немесе  болжаммен 

айтылған клиникалық жағдайларда   студенттерге   үйрету   үшін   қолданылатын    бүгінгі   таңда 

оқытудың мәселелі - бағыттық кӛрсетіп оқыту методологиясы қабылданды.  

Медициналық  оқытуда  мәселелі  -  бағдарлы  оқыту  (МБО)  1960  жылдардың  ортасында 

Канадада  Мак-Мастер  университетінде  енгізіле      бастады.      Тез      арада      осыдан      кейін      үш   

медициналық мектеп Маастрихттегі (Нидерланды) Лимбург  университеті, Австралиядағы Ньюкасл   

университеті   және Америка Құрама Штатындағы Нью - Мексико университеті МБО-дың ӛңделген 

үлгісін бейімдендірді және оны  ӛзінің  оқытушылық  тәжрибесінде  енгізді. Кейіннен  бұл  ӛзінің 

бейнелі академиялық әсер ету ӛрісі бӛлімінде маңызды рӛл атқарды (Володин Н.Н. с соавт., 2000). 

Білімін  жинақтауға  қарағанда  мәселені  шешу  қабілеттілігі  кӛпті  жорамалдайды;    бұл  ойда 

болмаған, үлгісіз жағдайлардың талдауын ӛткізуге,   жете түсіндірілген  шешімнің  жасалуы  үшін  

кӛмек  беретін  икемді  танымды  стратегияның  дамуы.  Бұған  қарамастан  бүгінгі  күннің  студенті   

қиын      мәселелерді      түсінуге      әбден        қабілетті,      оларды      шешу  үшін  жалпы  қабылданған 

нұсқаулықтың  шеңберінде  кездесетін  кейбір  дағдыларды  талап  етеді.  Әр  түрлі  оқыту 

орталықтарында  (мектептерде)  ұсынылған  мәселені  шешудің  типтік  әдістері,  анық  белгіленген 

параметрлермен ерекше   жағдайдың болуымен    жиі   тұспалданады,    алдын  ала қаралған анық 

айқындалған,  дара  бір  ғана  дұрыс  жауаппен  шығады.  Мұндай  жағдайларда  мәселені  шешу  үшін 

оқытушының нұсқаулығын  тура қолдану талап етіледі. Ӛкінішке  орай, осындай   әдіс   бойынша   

оқытылған студенттер түрлі   жағдайларға   тап   бола отырып,   шешім табу үшін   тез   оқуды   іске 

асырып,      қажеттілігі      аралас-құралас      ортада  анық  жеткіліксіз  дайындалған  болып  саналады   

 

 

 

42 

 

(Reich,  1993;  Володин  Н.Н.  с  соавт.,  2000).    Нағыз  тәжірибеде  стандартты  болып  келетін 

мәселелерді    шешуге   тура   келеді; сондықтан студенттің және маманның қалыптастыруымен   аз   

ғана   дәстүрлі оқу міндетін шешуге жалғыз дұрыс жауап табуға қабілетті болып келеді. 

Қазіргі  заманғы  медициналық  университет  халықаралық  кластағы  бәсекеге      қабілетті,   

стандартқа  сай    емес      дағдыларға,  сыни  ойларға  және  ӛз  бетімен  әрекет  ете  алатын  мамандарды 

дайындауға ұмтылады, мәселелі – бағдарлы оқыту осы дағдыларды және сапаны дамытады.  Оның 

үстіне  МБО  бойынша  оқып  жатқан  студент  алған  білімін    ішкі    табыспен,  сонымен  бірге  оқу 

дәрісханасы шегінде қолданады. Ӛйткені оқу процесінде стандартты мәселелерді  қолдана отырып, 

студенттерді  тапсырмалардың  шешілу  тәсіліне  үйретпей,  тек  олардың  шешілу  жолын  ғана  айтуға 

болады.  Шынайы  ӛмірде  және  мәселелер  әртүрлі  жағдайлардың,  мақсаттардың,  контекстердің, 

кедергілердің және белгісіз кӛлемдердің олардың шешілуінің жол берілуіне ықпал ететін әрқашан  

алмасып  отыру  тәжірибесін  кӛрсетеді.  Студенттердің  таңдаған  мамандықтарымен  табысқа    жету 

үшін  стандартқа  сай  емес,  дәрісхана  қабырғасында  пайда  болған  жағдайлардан  шығуға  үйрету 

керек,  шындығында бұл мәселелі оқыту мақсаты болып табылады.  

Барлық  жоғарыда  айтылғандарды  қорыта  отырып,    «күшті  жақтарын»    немесе    мәселелі  - 

бағыттық оқытудың  артықшығын анықтауға болады: 

1.

 

Фактідегі емес, мағынадағы акцент. 

 Дәстүрлі  методология  бойынша  оқып  жатқан  студенттердің  кӛпшілігі,  ӛкінішке  орай  оқу 

дәрісханасында  қабылдаған  білімін  пайдаланады,  сол  сияқты  оқу  принципі  есте  сақтаудағы  және 

жаттаудағы  басты  бейнемен  қорытындыланады.  МБО–дың  (мәселелі  -  бағдарлы  оқыту) 

альтернативтік  методологиясының  қатаң  шегі  жоқ,  бірақ    жағдайды  талдау  процесінде  оқушыны 

барынша  кӛп  қатыстыруға  мүмкіншілік  туғызылады.  Пікірталасқа  немесе  семинарларға  дәстүрлі 

дәріс  сағаттарын  ауыстыру  оқытушы-кеңес  берушінің  басшылығымен  жүзеге  асады,  бірлескен 

мұғалімдік  зерттеу  жұмыстары  студенттердің  түсіндіруіне,  ұсыныс  жасауына,  саналы  оқыту 

процесіне белсенді қатысуына жағдай жасайды.  

2.

 

Ӛз бетінше оқу рӛлінің артуы.  

Қойылған  міндеттердің  шешімін  ӛз  бетінше  іздеу  жауапкершілік  сезімін  жетілдіреді,  оқу 

процесіне  құштар    адамдарды  ынталандырады.  Жұмыс  үшін  олар  ӛз  беттерімен,  сонымен  қатар 

ӛздері  жұмыс  істеп  отырған  және  кейінгі  әртүрлі  ақпараттардың  деректерін  таңдаулары  керек: 

журналдық  жариялаулар,  ғаламтор  мәліметтері  (Vernon  &  Blake,  1993),  кітаптар,  пікірталас 

мәліметтері  (Albanese  &  Mitchell,  1993),  сонымен  бірге  дәстүрлі  бағдарлама  бойынша  оқитын 

студенттер осы деректерге жиі жүгінеді.  

3.

 

 Меңгеру деңгейін жоғарылату, тәжірибелік дағдыларды дамыту.   

Мәселелі      оқытуды      жақсы      түсінуге,      дәстүрлі    оқыту  кезінде  ұқсас  параметрлермен 

салыстыра  отырып,  игеріп  кетуге  және  оқу  деректерін  сауатты  қабылдауға  мүмкіндік  туғызады 

(Albanese  &  Mitchell,  1993).  Нақты  жағдайдың  болжамдалған  нәтижесі  тереңдетіп  оқыту  процесін  

және жете айқындау түсінігін бермейді, бірақ оқыту дәрісханасында алынған оқуды және ептілікті 

тәжірибелі іске асыруға мүмкіндік   туғызады. Оқушы ӛз жұмысында тұтас алған дағдыларын және 

алған оқу ақпараттарын  қалай қолданатынын жақсы кӛрсетеді (Bridges, 1992). 

4.

 

Тұлға аралық қатынастар және командадағы жұмыстар.  

Қауымдағы қарым-қатынас еңбек қызметінің тӛтенше маңызды аспектісі, сондықтан берілген 

міндетті  шешу  үшін  мәселелі  оқыту  ӛз  арасында  топқа  қызмет  ететін  бірлескен  жұмысты 

жорамалдайды.  Методология  тәрізді  тұлға  аралық  қатынастар,  қарым-қатынастар  және  біріккен 

қауымда бірлескен жұмыс дағдысы дамиды (Bernstein et al.,1995; Pincus, 1995; Vernon, 1995). МКО  

бағдарламасы  бойынша  шұғылданған  студенттер  типтік  емес  медициналық  жағдайларды  жақсы 

талдайды  және  жұмыс  мәселесіндегі  алқалық  шешімдердің  дағдыларына  ие  болады  (Gallagher, 

Stepien,  &  Rosenthal,  1992).  Мәселелі  -  бағыттық  оқытудың  әдісі  бойынша  оқитын  студенттер 

дәстүрлі бағдарламаға қарағанда мәселелі - бағыттық оқытуды үлкен қызығушылықпен оқиды.  

Сабаққа қолайлы қатынастар әртүрлі дәрісханаларда жүргізіледі: оқып жатқан сабаққа деген 

қызығушылығы  арта  түседі,    осындай  бағдарлама  бойынша  дайындық  қалайтындар  саны  арта 

 

 

 

43 

 

түседі,  оқытушымен  қарым-қатынастары  жақсара  түседі  (Pincus,  1995);  шығарып  жіберілген 

студенттер  саны  азаяды  (Bridges  &  Hallinger,  1991;  Pincus,  1995);      оқушылар      МБО    курс  

үстемділігін  атап  ӛтеді   және   мәселелі оқыту достық және   қолайлы оқу климаты екендігі туралы 

қорытынды жасайды (Bernstein,   Tipping,   Bercovitz & Skinner, 1995; Schmidt, Henny, de Vries,1992). 

МБО  курсында  міндеттердің    кӛбі  ӛңделеді  және  кішкентай  топтарда  шешіледі.  Сондықтан  да 

таңқаларлық емес, оқу процесінде осы студенттер қызмет жасауға үйренеді.  Дәрігер болатындарын 

атап  ӛту  оларға  ӛте  қызықты,  олар  жеке  тәжірибемен  сирек  айналысады  және  жалғыз  жұмыс 

істейді.  Бұл  барлық  кӛру  мүмкіншілігі  бойынша  алғашқы  дағды  туралы  және  қызмет  етуге 

қабілеттілігін айтады (Albanese, 1993). 

5.

 

жүктеу/скачать 0,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: