VІ БӚЛІМ. ЖЕҢІЛ АТЛЕТИКАНЫҢ ЛАҚТЫРУ

116 
Найзаны ҧстайтын лақтырушы қолдың алақаны самайда орнала-
сады, шынтақ алға қарай бағытталған, найзаның ҧшы кӛздің 
деңгейінде немесе аздап тӛмен спортшының кӛз алдында болады. 
Екпіннің алдын-ала бӛлігінің процесінде оң қол азғантай екпінмен 
алға-артқа қозғалысты жҥзеге асырады, сол қол қарапайым жҥгіруде 
сияқты жҧмыс жасайды (41 сурет, б, в). 
Бақылау белгісіне сол аяғымен басып, екпіннің алдын-ала 
бӛлігінен кейін спортшы лақтырыс қадамдарын орындай бастайды. 
Екпіннің бҧл бӛлігінде спортшы мәрелік қозғалысқа дайындықты 
жҥргізеді (41 сурет, г-к). Бірінші 2-4 қадамдарда лақтырушы сермеу 
қалпында артқа қарай найзаны апарады, одан лақтырыс жҥргізіледі. 
Бҧл қалыпқа қолдарды бҧру тік-артқа қарай немесе алға-тӛмен-артқа-
жоғары қарай жҥзеге асырылады. Қолды бҧрудың бірінші тәсілі 
орындалу техникасы бойынша ӛте қарапайым және онымен найзаны 
лақтырушылардың кӛбі пайдаланады. Қолды артқа қарай бҧрғаннан 
кейін спортшы мәрелік қозғалысқа дайындықты бастайды.
Мәрелік қозғалысты орындауға дайындықта маңызды бӛлшек 
болып аяқтармен және жамбаспен денені озу табылды, ол лақты-
рысты орындау ҥшін спортшының тиімді қалпын – 60-70
0
бҧры-
шымен артқа қарай денені еңкейту қалпын қамтамасыз етеді. 

117 
41 сурет. Найзаны лақтыру техникасының орындалуы 
Найзаны мықты лақтырушыларында лақтырысты орындау ҥшін 
бастапқы қалыпта дененің еңіс бҧрышы 50
0
жетеді.
Тиімді қалып лақтырыс қадамдарын белсенді орындау есебінен 
қамтамасыз етіледі. Бҧл кезде екпіннің алдын-ала бӛлігінде қҧрылған, 
жылдамдықты сақтау ӛте маңызды. Лақтырыс қадамдарын орындау 
кезінде сол қол сонымен қатар ӛзінің қозғалысының қҧрылымын 
ӛзгертеді (41 сурет, г-з). Оң аяқпен қадам кезінде сол қол кеуде 
алдында алға-оңға қарай шығарылды, сол аяқпен қадамы кезінде 
артқа қарай апарылады.
Мәрелік қозғалысты орындауға дайындық кезінде техникасының 
ӛте маңызды бӛлшегі болып қайшы қадам болып табылады. Ол сол 
аяқтың оңға акценттелген қозғалысымен орындалады. Бҧл кезде оң 
аяқ биік кӛтерілген санмен, сол аяқтың алдында қайшы келіп 
жанасады, ол жамбас пен аяқтарға қатынасы бойынша дененің 
«бҧралуына» және аяқтар мен жамбаспен денені озу ҥшін жағдайды 
туғызады. Спортшы лақтырысты орындау ҥшін сермеу қалпында 
болады. Қайшылау қадамын орындау кезінде сол қол ҥлкен екпінмен 
кеуде алдында алға-оңға қарай қозғалысты орындау маңызды, ол 
лақтырыс алдында найзаны лақтырушының ӛте жабық қалпына 
әрекет етеді (41 сурет, з). 

118 
Найза лақтырушының мәрелік қозғалысын талдау найзаны ҧшу 
жылдамдығының мӛлшері негізінен спортшының қозғалыс аппара-
тының екі буындарының есебінен қалыптасады:
1) тірекке қатысты лақтырушы қолдың иық буындарының 
қозғалысы;
2) иық буындарына қатысты лақтырушы қолдың алақанының 
қозғалысы.
Иық буынының және лақтырушы қол алақанының қозғалыс 
жылдамдығы жинақталады, ол найза ҧшуының бастапқы жылдамды-
ғының шамасын қҧрайды.
Иық буындарының қозғалыс жылдамдығының шамасы алдын-ала 
бӛлікте жинақталған және лақтырыс қадамдарында сақталған спорт-
шының екпін жылдамдығына тікелей байланысты болады. Иық 
буындарының қозғалыс жылдамдығын сақтау ҥшін спортшы тірекпен 
тығыз байлныста болуы, тізе және жамбас буындарында аяқтың 
бҥгілуін болдырмау, иық буынын тӛмен қарай тҥсірмеу қажет (41 
сурет, л). Бҧл жағдайлар қажет, себебі сол аяқтың және дененің 
барлық буындарында буын бҧрыштарының шамасының ӛзгерісі 
болмау ҥшін, ал найза лақтырушының денесі барынша қатты, яғни 
дене мен сол аяқтың бҧлшықеттері барынша қатайтылған болуы 
қажет. Егер сол аяқ пен дене буындарында бҥгілу болса, онда «сол 
аяқ табаны – лақтырушы қолдың иық буыны» жҥйесінің қаттылығы 
қысқарады және соның салдарынан, иық буындары қозғалысының 
жылдамдығы тӛмендейді, ол найза ҧшуының бастапқы жылдамды-
ғының шамасында кӛрінеді. 
Лақтырушы қолдың иық буынының қозғалыс жылдамдығын 
сақтауға және тіпті жоғарлатуға жамбасты алға қарай итермелейтін оң 
аяқтың бҧрылыс-бҥгілгіш қозғалыстары әрекет етеді. «Сол аяқ - дене» 
жҥйесінің жеткілікті тҥрде қаттылық жағдайы кезінде иық буыны 
қозғалыс жылдамдығын жоғарлатады.
Оң қолдың жҧмысы найзаны лақтырудың мәрелік қозғалысында 
басты элемент болып табылады. Ӛзінің қозғалысын оң қол бір 
уақытта лақтырыс бағытына дененің бҧрылысымен екі тіректі 
қалыпты спортшы алу кезінде басталады. Иық буынында бҧрылып, ол 
алға қарай шынтақты шығарады, және найзаны ҧстау жҥреді. Осыдан 
кейін шынтақ және иық буындарында бір уақытта бҥгіліп, найзамен 
қол алға қарай қозғалысын бастайды. Иық буыны мен лақтырушы қол 
алақанының қозғалыс жылдамдығының сәйкес келуі найза ҧшуының 
бастапқы жылдамдығын жоғарлатуды қамтамасыз етеді. Бҧл денемен 
тік қалыпта болу сәтінде болады. Тік қалып арқылы дененің 
ауысуынан кейін лақтырушы қол алақанының қозғалыс жылдамдығы 

119 
найза жылдамдығынан аз болады және ол спортшының қолынан 
алынады. Дҥниежҥзінің қатты найза лақтырушылары 35±3
0
бҧрышымен 32±3 м/сек. бастапқы жылдамдықпен найзаны шығарады.
Спортшымен найзаға қаншалықты ҧзақ әсер етуді сақтауға 
ҧмтылсада лақтыру қашықтығына жоғарлатуға әкелмейді, себебі бҧл 
уақытта лақтырушы қолдың қозғалыс жылдамдығы тӛмендейді және 
найзаның ҧшу бҧрышы тӛмендейді.
Найзаны шығарудан кейін спортшы тепе-теңдікті сақтауға, 
шектеу сызығынан алға қарай шықпауға ҧмтылады. Ол ҥшін оң 
аяқпен кейіннен жігерлі тірегімен аяқтарды белсенді ауыстыру 
орындалады. 

жүктеу/скачать 4,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: