С. м ұқ анов атында ғ ы Солт ү стік Қаза қ стан облысты
жүктеу/скачать 0,73 Mb. Pdf көрінісі
|
Кітапханашы: Полиглоттар тарихынан қызықты деректер. -
Ұлы Абай орыс, қазақ тілдерімен қатар парсы, араб тілдерін меңгерген. Орыс тілін орта жастан асып барып, меңгерген. -
-
Қазақ халқының ұлы перзенті Шоқан Уәлиханов араб, шағатай және түркі тілдерінің біразын білген.
Кадет корпусында оқып жүргенде орыс тілін
жетік біліп үлгерген. -
А.С.Пушкин француз, ағылшын, неміс, итальян, испан, латыш, грек, славян тілдерін білген. Кӛне еврей тілін зерттеген. -
түрікмен, башқұрт, балқар, ноғай, қарашай тілдеріндегі шығармаларды оқи алады, сӛздік арқылы тәржімалайды. -
дейді. Оқушылар тіл туралы бірнеше өлең жолдарын оқиды: Қуан, далам! Қуанатын күн бүгін. Серпіп таста Мұңды жүрек түндігін. -----------
"Тіл туралы" Заңым енді күшіне, Паш еткендей Кескен жаңа кіндігін. ----------- Қуан, бабам! Қуанатын жӛнің бар. Деген едің – Тіл бар жерде ӛмір бар. Халық жауы атандың-ау, Сол үшін ғұмырыңды Құрбан етіп жолында ар. ------------ Қуан,анам! Ұзағынан сүйініп, Сәтің де кӛп Кейде кеткен түңіліп. Ақ сүтіңмен Бойға біткен тілімді Пір тұтамын, Мен алдыңда иіліп.
Ана тілі — біздің туған анамыз! Анамыздай сыйлап, бағып-қағамыз. Ана тілін бағаласақ қалай біз, Ӛзіміздің сондай болмақ бағамыз. Ана тілін кім аялай білмесе, "Анасынан безген ұл" деп қараңыз. М.Әлімбаев. Барлық оқушылар бастарын иеді. Әнұран орындалады. А. Сағатова, Алматы қаласы
Сайыс Кӛрнекілігі: Плакатқа жазылған ұлағатты сӛздер: "Ана тілі жоқ жерде ұлт жоқ". (Ш. Айтматов) "Түркі халықтарының ішіндегі ең суретшіл образды тіл - қазақ тілі. Қазақтар ӛзінің шешендігімен, әсем ауыз әдебиетімен де даңқты". (С.Е.Малов). "Анамыздың ақ сүтімен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту — бүкіл ата-бабамызды ұмыту".
(Б.Момышұлы). Жүргізуші: Құрметті қонақтар, сіздер халқымыздың дана билері, шешендері, жалпы кез-келгеннің тіл байлығының теңдесі жоқ болғанын тарихтан білесіздер. Сол аузын ашса ақынша жырлап қоя беретін қазақ халқының тілінің мүшкіл халге түсіп, мәңгүрттер саны ӛскенінің куәсі болдық. Бүгінде еліміз егемендік алып, заман қажеттігінің ӛзі тіл проблемасын қайта кӛтеруге, оған ӛмір талабы кӛзқарасында қарауға тура келгенін Тіл туралы заңның жаңғыруынан кӛруге болады. Қазіргі осы қым-қуат қиғаш заманда жастардың ойы таяз, ақылы аз, білімге құштарлығы саяз деген кӛзқарас туған кезеңде біздің жастарды ӛз ана тілімізді қорғауға, оны бұрынғы мәртебесіне кӛтеруге шақыру қажет. Осы мақсатта жастарымыздың тілге деген кӛзқарасын дамыту, сүйіспеншіліктерін арттыру негізінде екі топ арасында сайыс ӛткізгелі отырмыз. Ендігі кезекті "Шаңырақ" және "Мұрагер" топтарына береміз. Ортаға келіп ӛз орындарына жайғассын. Ал жарыстың алғашқы бӛлімі топты таныстырудан басталады.
Келгеміз жоқ жай бірақ. Ана тілін қорғауға Шықтық біз де топ құрап. Сәлем бердік, халайық, Әсем әнге салайық. Армысыздар, қарсылас, Сіздерге де қарайық. "Мұрагер" тобы: Сәлем бердік "Шаңыраққа" жалынды, Мұрагердің ұл-қызынан дарынды. Ана тілін қолдаймыз да қорғаймыз, Аямаймын жүректегі барымды. Жүргізуші: Жарыстың келесі бӛлімінде "Тӛле бидің жұмбағы" атты кӛріністі тамашалайсыздар. Кӛрініс: "Төле бидің жұмбағы" Сахнада мұңды күй орындалады. Үш би шығады. Тӛле би: Уа, халқым сӛз қадірін білесің, сӛз танығыш жастарға 10 түрлі жұмбағым бар. Әйтеке би: Айтсам жұмбағым мынау: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10. Дауыс: Осындай жұмбақ бола ма екен? Қазыбек би: Ұлы аға, бұл жұмбақты мен шешейін, рұқсат етіңіз. Тӛле би: Рұқсат, қаз дауысты Қазыбегім. Қазыбек би: Бір дегенің - бірлігі кеткен ел жаман, Екі дегенің - егесіп ӛткен ер жаман. Үш дегенің - үш бұтақты шідерден шошыған ат жаман. Тӛрт дегенің - тӛсектен безген жас жаман. Бес дегенің - белсеніп шыққан жау жаман. Алты дегенің - асқынып кеткен дерт жаман. Жеті дегенің - жас келіншек жесір қалса сол жаман. Сегіз дегенің — серпілмеген қайғы жаман. Тоғыз дегенің - торқалы той, топырақты ӛлімге бас кӛрсетпесе сол жаман. Он дегенің — кәрілікке дауа болмас.
Кӛсіліп шабар жерің бар, Тау кӛтерген елің бар. Атадан қалған сара жолың бар. Тіл қадірін білер болсаңдар! Жүргізуші: Сіздер, үш биіміздің арасындағы тіл құдіретін, ой тереңдігін кӛрсететін, қазақ халқының қиыннан қиыстыратын ойы мен тілінің бірлігін дәлелдейтін кӛріністерді кӛрдіңіздер. Ендігі бүгінгі ортаға сайысқа шығып, ӛздерінің қиялының ұшқырлығын, ойының байлығын дәлелдеуге келіп отырған екі топқа үй тапсырмасы жүктелген. Оның мәні Тӛле би бабамыздың 10 түрлі жұмбағын Қазақстан тәуелсіздік алғалы бергі ӛміріндегі тарихи оқиғалармен байланыстырып шешу. Кезекті "Шаңырақ" тобына береміз.
Бір дегенің - бесігіңді түзеуің. Екі дегенің — егеменді елдігің. Үш дегенің — ана тілің асылың, Тӛртіншіңіз тӛрелікке сайлаған Нұрсұлтандай ханымыз бар сыйлаған. Бес дегенің берекелі болғаның, Байқазанның тұғырына қонғаның. Әнұраның алтыншы айбын асырған, Жетіншіңіз ту ұстауың жасылдан. Сегізінші салт-дәстүрің оралған, Тоғызыншы атың кетті алысқа, Тоқтар бастап қазақ ұшты ғарышқа. Оныншыңыз орындалып ойдағың, Наурызыңды ӛз мәнінде тойладың.
Бір дегенің — біздің байтақ жеріміз. Екі дегенің — егеменді ӛз алдына еліміз. Үш дегенің - үстірт ойлар қырларым. Тӛрт дегенің — тӛгілген ән жырларым. Бес дегенің — бесіктегі сәбиім. Алты дегенің — аналар ғой тербететін сәбиін. Жеті дегенің — желтоқсанда қаза болған қазағымның ұлдары. Сегіз дегенің - мол теңгесі халқымның. Тоғыз дегенің — серкесі еді Қайрат атты, сол желтоқсан құрбаны. Он дегенің — ел ошағы ғой Қазақстан алтынның.
Яғни екі топ тіл құдіретін дәлелдейтін аңыздар айтуы керек. "Шаңырақ " тобы "Туған тілім - қазынам " атты өздері шығарған әндерін хормен айтады.
"Мұрагер " тобы "Тілім - байлығым " атты өздері шығарған әндерін айтады.
бұрмалауын, шұбарлауын сайқы-мазақтайтын сықақ, фельетон, интермедия кӛрсетеді. "Шаңырақ" тобы "Тура сөйле" атты интермедия қояды.
"Мұрагер" тобы "Қазақша сөйлесейік, сырласайық" атты өздері шығарған фелъетон оқиды.
топқа 2 минутқа 2-3 сӛзден беріледі. Сӛздерге кӛп синоним табулары керек.
Ӛткір - батыл, ӛжет, қайсар. Қарт - кәрі, қария, үлкен кісі, ақсақал. Мұрагер тобы: Данышпан - дана, ғұлама, оқымысты, ғалым, ойшыл. Сұлу - әдемі, кӛрікті, ажарлы, шырайлы, әсем. Күйгелек - қызба, шыдамсыз, сабырсыз, ашушаң, ұшқалақ. Жүргізуші: Сайыстың 4 бӛлімі "Сұңқарлар сайысы" деп аталады. Мұнда 2 топтың басшысының арасындағы 2 тапсырма бойынша жарыс: 1.
2.
"Егер мен президент болсам..." тақырыптарына тұжырымдама жазу. Соңғы бӛлім: "Викториналық сұрақтарға жауап" 1.
Қазақтың ұлттық әдеби тілі қашан қалыптасты? Қазақ әдеби тілін қазақ халқының ұлт болып қалыптаса бастағанға дейінгі түрі және ұлттық түрі деп бӛліп қарайды. Бұл екі кезеңнің аралық тұсы ӛткен ғасырдың 2 жартысы яғни қазақтың әдеби тілі XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап қалыптасты. 2. Әдеби тілдің басты белгісі не? Әдеби тілдің басты белгісі — оның ӛңделген, сұрыпталған, нормаланған тіл болуы, бұл бірден, қызметі жағынан сол халықтың ӛмірінде ұйымдастырушы, қоғам мүшелерінің басын қосушы сипаты, яғни жалпыға ортақтық қасиеті болуы тиіс. 3.
1968 жылы жарық көрген "Қазақ әдебиетінің тарихы" кітабының авторы кім? М. Балақаев, Р. Сыздықов, Е. Жанпеисов. 4. Қазақтың төл ауызша әдеби тілінің тарихын не себептен ХҮ ғасырдан бастаймыз? Бұл кезең - қазақ хандығын құраған ру тайпалардың ӛз алдына дербес халық болып топтана бастаған, яғни қазақ деген этнонимнің тарихы орын ала бастаған тұсы. "Дербес қазақ хандығы құрылған ХҮ-ХҮІ ғасырларда нағыз тума қазақ әдебиеті ауызша поэзия тілі түрінде жасалады". Сӛз жоқ бұған дейін де қазақ тілінде сӛйлеген ру-тайпалардың ауызша кӛркем әдебиет дәстүрі болған. Н. Кенжебаева,
Алматы қ.
Туған тілім – тірлігімнің айғағы Тәрбиелік әдеби-сазды сағат Қолданылатын кӛрнекіліктер: "Ана тілі", "Тілімде менің байлығы жатыр ғаламның" т.б. ана тілі туралы айтылған ақыл, нақыл сӛздер.
- Құрметті қонақтар, ұстаздар, оқушылар! Бүгін сіздерді "Туған тілім – тірлігімнің айғағы" атты әдеби-сазды кешті кӛруге шақырамыз. Тіл қай ұлтта, қай елде болса да, қастерлі, кұдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен еніп, қалыптасады. Тіл байлығы — әрбір елдің ұлттық мақтанышы. Ол - атадан балаға мирас болып қалып отыратын баға жетпес мұра. 2-жүргізуші: — Ана тілінің бүге-шегесіне, терең иірімдеріне бойлай білу саналы азамат болғысы келетін жас адамның бірінші парызы. Ол - туған жерді, елді, Отанды, атамекенді сүйе білу деген сӛз. 1-жүргізуші: Туған тілім — тірлігімнің айғағы, Тілім барда айтылар сыр ойдағы. Ӛссе тілім, мен де бірге ӛсемін. Ӛшсе тілім, мен де бірге ӛшемін - деп Әбділда Тәжібаев атамыз айтқандай, тіл - халықтың басты да қасиетті байлығы болса, байлығымызды келешек ұрпаққа мәңгілікке қалдыру, оның
қасиетін білу мақсатында елімізде 1989 жылы 22 қыркүйекте Қазақстан Республикасындағы "Тіл туралы" заң қабылданды. 2-жүргізуші: 1990 жылы 20 қыркүйекте «Қазақ тілі» қоғамы кұрылды. Оның мақсаты, қасиетті тілімізді қастерлеу, дамыту, басқа ұлт ӛкілдеріне үйрету еді. Музыкалық үзіліс.
Таза мінсіз асыл тас, Су түбінде жатады. 2-жүргізуші: Таза мінсіз асыл сӛз, Ой түбінде жатады.
Су түбінде жатқан тас, Жел толқытса шығады.
Ой түбінде жатқан сӛз, Шер толқытса шығады - деп сонау XV ғасырда ӛмір сүрген ұлы бабамыз Асан кайғы тілдің ӛмірдегі орны маңызды екенін осылай түсіндіреді. Енді одан бергі зиялы қауымның тіл туралы толғаған ой-толғамдарын, пікірлерін тыңдап кӛрсек.
дәуірлерін, қысқасы жанның барлық толқындарын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп, сақтап отыратын қазына".
ұмыту - бүкіл ата-бабамызды, тарихымызды ұмыту". 3-оқушы: А.Жұбанов: "Әр халықтың ана тілі — білімнің кілті. Біздің жастарымыз ана тіліне жетік білімді, мәдениетті болсын". 4-оқушы: Ғ.Мұстафин: "Күн жылытпайтын суық кӛңілді сӛз ғана жылыта алады". 5-оқушы: М.Әуезов: "Бұл дәуірде ӛз тілін, әдебиетін білмеген, қадірлемеген адам толық мәнді интеллигент емес". М.Шахановтың "Тіл мен рух" әні орындалады.
- Жүйелі сӛз жүйесін табар, Жүйесіз сӛз иесін табар - дегендей, ұлыларымыздың тіл туралы айтқандарын терең түсінген аға ұрпақ Кеңес дәуірі кезінде тіліміздегі алаңдаушылықты ақындарымыз былайша жырлаған екен. 7-оқушы: Қайран тілім, тұзы сор, азабы нән, Талай қалған ажал мен әл аузынан. Әлі күнге мінберге шыға алмастан, Қипақтайсың қорқактап лауазымнан.
Қайран тілім, жүректі ерітетұғын, Ӛн бойында ерекше ерке бітім. Ӛз еліңде ерекше мәртебе алмай, Босағада болдың-ау ӛтетұғын.
Қайран тілім, қаз тұрып шоқ басқан тіл, Мәңгүрттерден таяқ жеп соттасқан тіл. Мықтылардың меселін қайтара алмай. Қаулылардың ішінде тот басқан тіл.
2-жүргізуші: Міне, осылайша ақын ағаларымыз қынжылып жырласа, бүгінгі таңда тіліміз мәртебе алып, жетістіктерге жетуде. 22 қыркүйек "Қазақстан Республикасы халықтарының тілі" күні деп жарияланды. Ендігі тілдің жайын тыңдап кӛрейік. 10-оқушы: Қараңғыға, тілім сәуле шашасың, Жабықтарды жарқыратып ашасың. Ұмытқанды еске алып үнемі, Танытасың ӛмірдің бар тасасын.
Сенсің тілім, бойдағы күш-қуатым, Сақтаушыңмын қорғауға бел буатын. Ата мұра, сенсің берер еншім де, Ұл-қызыма, немереме туатын.
Тілімді аман тар жол,тайғақ кешуден, Ӛткізбесем, ұл боп тудым несін мен. Жаным құрбан, тілім, сенің жолыңда, Судан, әсте, тайынбаймын шешінген.
жарады дегендей, шешендік ӛнерді де тыңдап кӛрсек. Оқушылардың кушімен дайындалған сахналық көріністер:
1.
Ақтайлақ пен Қанай шешен. 2.
Үш арсыз, үш ғайып, үш жетім. 3.
Сырым мен Малайсары. И.Нусіпбаевтың "Ана тілі" әні хормен орындалады.
Тілімде менің бабамның батырлығы да, Махамбет пенен Абайдың ақындығы да. Дүниеге келе айқайды салған іңгәлап, Тілімде менің сәбидің батылдығы да. 1-жүргізуші: Тілімде менің сайрайды тынбай бұлбұл да, Тілімде менің шабады тынбай дүлдүл де. Биіктік те бар, тереңдік те бар тілімде, Байтақтық та бар, шалқарлық та бар тілімде. 2-жүргізуші: Биязылық та бар, ибалық та бар тілімде, Мәрттім де бар, пәктігім де бар тілімде. Тұлпарлық та бар, іңкәрлік те бар тілімде, Шешендік те бар, кӛсемдік те бар тілімде. 1-жүргізуші: Найзағайдың жарқылы да бар тілімде, Қаз біткеннің қаңқылы да бар тілімде. Аққулардың сұңқылы да бар тілімде, Қырандардың шаңқылы да бар тілімде. 2-жүргізуші: Қадірлі қонақтар! Бүгінгі кешімізді аяқтай келе, сіздердің кӛңіл сәулелеріңізге сәл де болса нұр шашқандай болдық деген сенімдеміз. Болашақты жалғастырушы - біздерміз. Сондықтан, ана тіліміздің асыл қасиеттерін бойымызға сіңіріп, оның қадірі мен қасиетін терең ұғынып, еліміз бен жеріміздің гүлденуіне мол үлесімізді қоса
білейік. Атадан балаға мұра болып келе жатқан ұлттық тіліміздің шұбарлануына жол бермей, таза да мӛлдір күйінде ұрпақтан-ұрпаққа жалғастыра берейік. Жаңыл Ағыбаева,
Алматы облысы.
Язык мой - друг мой Познавательный час Оформление: Плакат с надписью "Язык мой - друг мой", "Словарь - это вселенная в алфавитном порядке". Вольтер. Книжная выставка, посвященная теме мероприятия. Ведущий: Добрый день, дорогие ребята, учителя, все присутствующие. Разрешите мне еще раз поздравить вас с праздником языков, который отмечается в Республике Казахстан в третье воскресенье сентября вот уже семь лет. Это праздник дружбы и взаимопонимания. Именно этим и сильна наша страна. По всей стране проходят мероприятия, посвященные этому празднику. И у нас к этому празднику приурочена Неделя языков. Каждый день для вас, ребята, проводятся разнообразные интересные мероприятия. Вот и сегодня мы рады приветствовать вас в этом зале на конкурсе знатоков русского языка под названием "Язык мой - друг мой". На первый взгляд, конкурсные задания покажутся вам простой игрой, но на самом деле каждое задание поможет вам вспомнить правила орфографии и литературные нормы произношения слов, расширить свои знания, продемонстрировать память, мышление и эрудицию, заставить работать воображение, фантазию. Приглашаются команды от четырех классов - 8, 9, 10, 11 . Ребята 7 класса познакомят вас с интересной информацией о языке, с болельщиками будут проведены игры, конкурсы. А сейчас приглашаем наших участников! Учащиеся 8 класса - это команда "Секрет успеха" 9 класса - команда "Существилки" 10
класса - команда "Полиглоты" 11
класса - команда "Грамотеи" А также приглашаем уважаемое компетентное жюри. Для проведения конкурсов (так как все конкурсы будут проводиться строго по времени) мы приглашаем к нам учителя физкультуры с секундомером. Приветствуем всех! Итак, мы начинаем. Чтец: Много слов на земле. Есть древние слова, В них весеннего неба сквозит синева... Есть слова, словно раны, слова, словно суд, - С ними в плен не сдаются и в плен не берут. Словом можно убить, словом можно спасти, Словом можно полки за собой повести. Словом можно продать, и предать, и купить, Слово можно в разящий свинец перелить. Но слова всем словам у нас есть: Слава, Родина, Верность, Свобода и Честь.
Повторять их не смею на каждом шагу, - Как знамена в чехле, их в душе берегу. Пусть разменной монетой не служат они, - Золотым эталоном их в сердце храни! И не делай их слугами в мелком быту – Береги изначальную их чистоту. Когда радость, как буря, иль горе, как ночь, Только эти слова могут помочь! В. Шефнер
Составьте и запишите словосочетания так, чтобы первое слово начиналось на очередную букву алфавита, а второе слово всегда начиналось на букву Ф. (Например, анализировать факты). (Пока команды выполняют задание, ребята 7 класса рассказывают болельщикам о языке).
За 1 минуту запишите такие слова, в которых бы писалось по четыре буквы Е (Например, оледенение). (Игра с болельщиками "Подбери антоним". Правильный ответ - балл команде). 3 конкурс " Мудрый ворон" (2 минуты) Все знают, как кричит ворона? Вот и напишите слова, в которых встречается буквосочетание "кар" (Например, макароны)
(А для болельщиков интересная информация о происхождении слов). 4 конкурс "Аукцион синонимов" (В устном конкурсе участвует один представитель от каждой команды). Вспомните известные вам названия жилища. Кто назовет последним, тот и выиграл.
Предложен текст, в котором зашифрованы названия городов. Попробуйте их найти. Жил был мальчик Аго. Он был очень сильным, но в городе был еще один такой же силач по кличке Реван. И решили они на спор убрать огромный камень, что на проспекте Герани. Словно слон, стал Реван толкать глыбу, но она не поддалась. Аго же, не важничая, взял лопату и стал обкапывать камень со всех сторон. Так тот и ушел в землю, и Аго, мельче хоть размерами, чем Реван, победил. Ибо знание - сила, господа хорошие.
жүктеу/скачать 0,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|