С. П. Наумов омыртқалылар зоологиясы
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
ОМЫРТҚАЛЫЛАР ЗООЛОГИЯСЫ. Наумов
| Кәсіптік аңдар. Жабайы сүт қоректілерді кәсіп ету халқы-мыздың шаруашылық ісінің маңызды саласы болып есептеледі. Осы жолмен өнеркәсіптій. әр түрлі саласында пайдаланатын пайдалы; тамақ бағалы тері, тоқыма өнеркәсібінің т. б. өнімдерін алады. Әсіресе, жануарлар дүниесіне өте бай біздің елімізде табиғаттың осы байлығын тиімді пайдаланудың маңызы өте зор.
Бағалы тері өндіруде СССР дүние жүзі бойынша бірінші орын алады. Біздің фаунамызда 350-ге жуық сүт қоректілер бар. Оның 150 кәсіптік және спорттық маңызы бар жануарлар. Мұндай жануарлар қол қанаттылар мен тақ тұяқтылардан баска отрядтардың барлығында бар. Мысалы жыртқыштар отрядында — 41 түр, кемірушілерде — 35 түрі, жұп тұяқтылардың — 20, кит тәрізділердің — 20 түрі, ескек аяқтылардың— 13 түрі, кояндардың — 8 түрі, насеком жемділердің — 5 түрі кәсіптік жануарлар болып есептеледі. Даниловтың (1963) мәліметі бойынша бағалы тері да-йындау жөнінде СССР-дің Европалық бөлігіндегі шаруа-шылықтар барлық дайындалатын терінің 32 процентін, Шығыс Сибирь — 29 процентін, Батыс Сибирь—14 процентін, Орта Азия мен Қазақстан—11 процентін, Қиыр Шығыстан — 7 процентін, Оралдан — 4 процентін, Кавказдан — 4 процентін дайындайды. Біздің еліміздің экономикасында теңіз жануарларының кәсіптік үлкен маңызы бар. Бізде ескек аяқтылар Қара теңізден басқа теңіздердің барлығынан ауланады. Гренландия тюленьдері (Раgорһоса gгеопlапdіса) Ақ теңізден ауланады, өйткені олар қыс ортасынан бастап топталып мұздың үстіне жиналады. Тюленьдер Ақ теңізге күшіктеу және түлеу үшін келеді. Тюленьдердің бірнеше түрін Қиыр Шығыс теңіздерінің мұзынан және Каспий теңізінің-солтүстік бөлігіндегі мұздан да көптеп ауланады. Оның ұсақ түрлері (нерп) Байкал, Ладож көлдерінен ұсталады. Терісі мен майын, жас күшіктерінің терісін бағалы тері есебінде пайдаланады. Берингов теңізінің Командор аралдарында және Сахалиннің шығыс жағалауында Тюлень аралында теңіз мысықтарының жатағы бар. Олар мұнда күшіктейді және түлейді. Осы кезде олар жағалауда болады. Оларды аулау ғылми негізде құрылған. Жыл сайын санақ жүргізеді, қорғау шараларын белгілейді. Терісін алу үшін үш жастағы еркектері ғана ауланады. Киттер Қиыр Шығыс теңізінен және Антарктикадагы мұхит-тардан, Тынық мұхиттың суынан ауланады. Ауланған киттерді 279 іске асыру үшін заводтарға әкеліп тапсырады. Оны майын алу үшін аулайды. Орта есеппен жасыл киттерден 20 т (киттің ұзындығы 24 м болады) май, ал ірілерінен 50 т май алынады. Дүние жүзі бойынша жылына 50—60 мың кит ұсталады. Бұлардың тісті түрлерін — дельфиндер дейді. Оны бізде Қара теңізден, Қиыр Шығыс суларынан және Солтүстік теңіздерінен аулайды. Бұлардың терісі мен майының кәсіптік маңызы зор. жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|