С тосамгырс* Агипд мы Пдегсдор w*Mnr««m«у м и р с и І «г м ц І ы п м и ж үрмдгы Шучммй ->t*vkn Гивлод*х«с*о госуда

тудыратындығы.  Бүған  көркем  шығармалар  тілін  қарасты рғанда  да 
көз  жеткіздік.  Ж азушылық  таланты   жоғары  қаламгерлер  дыбыстық 
қайталамалардың ассонанс, аллитерация, паронимикалық аттракция, үйқас, 
ьфғақ сияқты түрлерін қалт жібермеген. Мысалы:
Тайғақ тағдьфдың таяғьша туралаған халық (О. Б. 540), дүниені қүртып 
та,  қүлпыртып  та  жібере  алады  (О.  Б.  403),  туырлықтай  жерге  таласып, 
туысынан  ат  қүйрығын  кесіскендер  (О.  Б.  407),  жүрағаттан  айрылып 
жүтағандай боп (О. Б. 407), күйеуінің қаһарынан қаймыққан Қаршыға (Д. И. 
393), сипай соққан салқын леп (С.М. 224), кекесінді кескінмен күйеуіне кэрін 
төгіп алды (С. М. 231), шашыранды шыныдай шашырап үшады (С. М. 238) 
деген бейнелі тіркестер аллитерацияға қүрылған болса, ай астына алтыбақан 
қүрып  (О.  Б.  377),  ағайынмен  алысқанша,  алысқа  кетіп  абыройыңды 
сақтағаның жөн (О. Б.  408), эжім әдіптеген көз (О. Б.  408),  ашандау аққүба 
жүз  (С.  М.  273)  сияқты тіркестер  ассонанс  түзей жасалған.  Кейде  көркем 
прозада дыбыс үйлесімі мен ьфғақты жалаң қудалаудың салдарынан ойдың 
олқыланып қалатыны болады. Ал біз сөз етіп отырған қаламгерлердің жалаң 
дыбыс үндестігін қуа бермей, мағына үйлесімі мен мазмүн жарасымына мэн 
бергендіктері көрінеді. Бүл жазушы шеберлігін танытады.
Бір түбірден өрбіген сөздер лингвистикада паронимикалық аттракция 
қүрады.  «П аронимия  (грек.  Para  -   қасы ндағы   жэне  onum a  -   есім )
-   семантикалы қ  ерекш еліктері  бар  (толық  не  жартылай)  сөздердің 
(паронимдердіц)  дыбыстық үқсастығы»  [5.62].  Паронимикалық  аттракция 
сөйлем сазын келтіру, айтылмақ ойға екпін түсіру, жазушыныц көціл-күйін 
білдіру сияқты стильдік қызметтер атқарады.
Қараш а үй де,  қ а р а көк аспан да,  қарауытқан тау  мен  қ а р а  барқын 
орман да -  бәрі-бәрі бір сәт үйықтап кетеді (О.Б.  316).
Бір  түбірден  өрбіген  сөздерді  қайталай  қолдану  арқылы  ой  екпінін 
сөйлем  түбіріне  түсірген.  Қара  сөзіне  ерекше  мэн  бере  отьфып  қайталау 
көцілсіз  жайды  ацғартады.  Шылаулардыц  эр  түбірлес  сөзді  тіркестерден 
кейін қайталанып келуі де екпін түсіруге септігін тигізген.
Осыған  дейін  эдебиеттану  ғылымыныц  ауқымында  қарастырылып 
келген ьфғақ пен үйқасты О.Бүркітов қайталамалардыц лингвостилистикальщ 
жүйесіне  жатқызып,  дыбыстық  қайталама  түрлері  ретінде  қарастырады. 
Ырғақ  жалпылық  сипатқа  ие  болатын  қайталама  түрі  болса,  үйқас  -  өлец 
м этіндерініц  соцы нда  бірнеш е  жақын  немесе  бірдей  дыбы старды ц 
қайталануы [6.276]. Көркем проза ьфғағытуралы проф. Б. Шалабай: «Проза 
ьфғағы  эмоциональдық  эсер  күші  жағынан  өлец  ьфғағынан  басым  түсіп 
жатады. Жалпы, сөйлеу бөліктерініц қай-қайсысы болса да белгілі ырғақсыз 
қүрылмайтыны белгілі. Ырғақты қүрылым мазмүнды жүйелі, әсерлі еткізіп 
жэне дэл солай қабылдауға көмектеседі»  [7.59]. Ырғаққа қүралған Оралхан 
прозасы туралы да осыны айтуға болады:
серия ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ.  2013.  №2
 
67

Ауыл деген  немене,  әсіресе мен  үшін,  жүз жылда да  өзгермейтін  баз 
т^алпы, әлденеге асыгыс, әлденеге ашулы, торсац-торсац желісте мэзцалпы 
(О.Б.  248).
Сөйлем қүлаққа жағымды эуезбен оқылады. Қүрмаластың қүрамындағы 
жай сөйлемдер өзара үйқасып түр. Ол үйқасты тудьфьш турған баз қалпы, мэз 
қалпы деген сөз тіркестерінің эрбір жай сөйлемнің соңында қайталаньш келуі. 
Оралхан  прозасынан  қайталамалардың  ьфғақты  қызметі  айқын  көрінеді. 
Жазушы сөйлемдерді әдемі ьфғақ пен үйқасқа қүра отьфып мэтін эуезділігін 
тудьфады. Бүлар тек сүлулық пен эуезділік үшін ғана емес, оқьфманға эсер 
етудің жолы ретінде қолданылады.
Әр  алуан  стильдік  қызметте  жүмсалатын  қайталамалардың  тағы  бір 
түрі -  лексикалық  қайталамалар.  Көркем  шығармада жеке  сөздер  мен  сөз 
тіркестері жиі қайталанып келіп түрлі қызметтер атқарады:
Он  бес жасыма дейін Апамның  цойнына жаттым;  он  бес жасыма 
дейін  әкемнің,  шешемнің  кім  екенін  білмей,  сол  айналайын  Апамның 
тәрбиесінде  өстім;  он  бес  жасыма  дейін  Апамның  етегіне  жабысып, 
соцынан Туалмай бүлкектеп цүлындай еріп ер жеттім  (О.Б.266).
Ол  орнынан  цалай  түрып,  кабинет  іиіінде  екі  цолын  артына  үстап 
цалай сенделіп кеткенін өз де сезбей цалды.  Телефон трубкасынан шыццан 
белгісіз бір күш оны орнынан жеп-жеціл көтеріп алды да, оп-оцай сенделтіп 
жібере цойды.  Ол кабинет іиіінен сенделіп жүрген кезінде оның не себепті 
сенделуге мәжбүр болганын айта кетейік (Д.ІІ.457).
Мәтіндегі бірнеше рет қайталанып жүмсалған сөз тіркестері мен сөздер 
сөйлемде  стильдік  қызметтер  атқарған.  Алғашқы  мысалдағы  лексикалық 
қайталамадан  кейіпкердің  апасына  деген  ерекше  ықыласын,  жақсы  көру 
сезімін,  үлкен махаббатын көреміз.  Кейіпкер  аузындағы Апам деген сөзді 
үлкен әріппен беруі де  осы мақсатты көрсетуге қызмет еткен.  Д.  Исабеков 
авторлық баяндауда сенделіп сезін төрт рет қайталау арқылы сол сөзге назар 
аудартады. Сол арқылы бір қызық, тосын оқиғаның болатындығын сездіріп, 
кейіпкерді соған сай сипаттайды. Осы сияқты шығарма тілінде қолданылған 
қайталамалардың барлығы да стильдік қызметтер атқарады. Әдетте адамның 
қатты қуанған,  ерекше толқыған кезінде  бір  сөзді бірнеше  қайталауға бой 
алдьфатыны белгілі. Д. Исабеков пен С. Мүратбеков қайталамалары көбінесе 
диалогта қолдана отьфып кейіпкердің эр алуан көңіл күйін білдіреді.
-  
Қарагым  ...царагым...сенің  бацытың  алдыцда  гой...Сені  ешкім  де 
зорлап күйеуге бере алмайды.  Қорыцпа! Қорыцпа! -  деп,  цызды арцасынан 
цага  берді. 
Жүр,  цазір менімен  бірге.  Тек асыдан  саган тиісіп  көрсін!  ... 
Ж үр кәне... (С.М.  309).
Бүндағы қайталама қызметі кейіпкердің толқулы сәті мен жанашьфлық 
сезімін  корсетуге  арналған.  Кейде  ерекше  риза  болу  сезімі  мен  қуануын 
көрсетеді.
68
 
ISSN 1811-1823. Вестник ПГУ

Міне  сен  цандайсың,  міне  сен  цандайсың  ацымац!  -   дей  берді  ол 
цуанганнан  (Д.ІІ.309).
-  
Зеркүл, көкем келді, көкем! -  деп айгайлап жіберді де әкесін ңүиіаңтай 
алды  (Д.І 1.314).
Автор  қайтамалар  арқылы  кейіпкердің  ерекше  риза  болу  сезімі  мен 
қуануын көрсеткен. Ол тіпті қатты риза болғанынан ау зына сөз түспей «Міне 
сен қандайсың, міне сен қандайсың» деп қайталай береді.
Қайтейін
  . . .  
қайтейін енді царагым,  - деді ол кемсецдеп  (Д.ІІ.341).
Мацүл,  күнім, мацүл  (Д.ІІ.341).
Шынымен бе, япырмау,  шынымен б е і  (Д.ІІ.360).
Кейде  Д.Исабеков монологта да қайталама тәсілі арқылы кейіпкердің 
ішкі  жан  күйзелісін  береді.  Не  жетпейді,  опыр-ау  не  ж етпейді  екеп 
бүларга. Ел тътыш, цой үстіне боз торгай жүмыртцалап, ацтүйенің т^аряы 
ацтарылып жатысы мътау. Белі сырцырап жүмыс істеп жатцал да жоц 
цой,  жүдә.  Енді не жетпейді бүларга?  «Осылар жесін,  осылар кисін» деп 
жар цүлагың жастыща тимей, жарасцылыцты өмірлеріне жаныц сүйсініп, 
«е,  цүдай  балаларымды  бацытты  цыла  гөр,  өмір  жастарът  үзац  цыла 
гөр» деп жүргенде бүл ацымаціпардыц сүттей үйыган түрмыстары тлдей 
бүзылып, цацыратып кетті-ау цабыргалы! Ацымацтар-ай, тетпектер-ай, 
түге! (Д.И.320).
Монологтағы қайталамалар - компонентерінің өзара орналасу орнына 
қарай  дистантты  қайталамалар.  Дистантты  қайталамаларда  компоненттер 
сөз, сөз тіркестері арқылы бөлініп, бір-бірінен алшақ түрде келеді.
Рас  шын  айтамын,  . I пампып  тісі  глі  де маржандай  екеп.  Рас  иіын 
айтамын, Апам бүл дүниеде жалгызрет дәрігерге,  болмаса бацсы-балгерге 
царалмай,  сау-саламат өте шыцты (О.Б..273).
Бірнеше  сөйлем  көлемінде  келген  дистантты  қайталаманы  анафора 
түрінде берген.  Эпифоралық дистантты қайталама:
Мътдай  күлімсі  күнде  күлкісі  келіп,  ойъты  тасып  түрган  кім  екен 
дегендей  жалт  царасам  -   Бигаң,  кгдімгі  өзіміздің  ауылдагы  елу  жылга 
сотталып,  екі жылдай  отырып,  есен-сау оралган Бигаң,  біздің  ауылдагы 
орыстан келітиек алып,  одан он бір бала сүйіп отырган - Бигаң (О.Б..261).
Осылайша Биғаң деген сөзге анықтама бере отырып сегіз рет қайталайды. 
Қайталаған сайын Биғаңның кім екені танылып отырады. Симплока түріндегі 
дистантты қайталамалар:
Бәлкш әцгіменіц түпкі төркінін түсінбесекте, ътта цоя тыңдагалътыз, 
айтушътыц мүңга толы цоцыр үнінің әуені шыгар  ...
Бәлкш, Зекец әңгімест айтар ересек адам таба алмаган соц,  біздерге 
ацтарылганы шыгар... (О.Б.236).
Симплокалық қайталама көбіне ойдың эмоциялық маңыздылығын беру 
үпгін қолданылады. Жиектеу түріндегі дистантты қайталама көбінесе қаратпа
серия ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ.  2013.  №2
 
69

сөз  арқылы  келеді  де  бір  сөзді  түсіндіру,  анықтау,  дэлелдеу  жағдайында 
қолданылады.
-  
Келдік, ana,  келдік.
-  Қүлыным-ау  дені-царныц саума? -  деп тырмысады.
-  Cay,  ana,  cay (О. Б.  242).
Жазушы  әңгімелеріндегі  кейбір  контактілі  қайталамалар  да  қаратпа 
сөз арқылы келеді.
-  
Б эйбіш е-ау,  бәйбііие,  ж алгыз  бауырыцды  тагы  да  цүр  ауыз 
ж ібергенсің-ау,  ж үз  грамы ц  т абы лм айды   ма,  тым  болмаса  үлың 
аттататиа алдай түрсац етті  (О.  Б.  254).
Жазушыда  лексикалық  қайталаманың  тағы  бір  түрі  еспе  қайталама 
кездеседі. Қараша үйден кейде цолылда қүманы бар бөкебайлы әйел шыгар 
еді; шыгар еді децадаңдай басып Шарыцтыбүлацтан суалар еді (О.Б..315).
Шыгар  еді  деген  сөз  тіркесі  қүрмалас  сөйлемнің  қүрамындағы  жай 
сөйлемдердің  жігінде  келіп,  еспе  қайталама  жасап  түр.  Сондай-ақ  жай 
сөйлемдер жігінде келген еспе қайталама:
Садацбайдың аласапыран пәруай жүзіне сүрацты кейіітен тосырцай 
царап түрды.  Қарап түра беруге шътдамаган дәт шіркін  (О.Б.317).
Жазушыда еспе қайталамалар екі сөйлемнің жігінде қайталанып келіп, 
сөйлемдерді байланыстыру қызметін атқарады. Қаламгер сөзді, сөз тіркесін 
сөйлемді  жайдан-жай  қайталамайды.  Белгілі  бір  стильдік  мақсат  көздей 
отьфып қайталайды:
Ол іиіек-царны ацтарыла, цатты...  аса цысастыцпен ецкілдеп жылап 
жіберді. Жылап түр. Сыцар аягъта гана сүйетп еңіреп түр. Соясоц дауыл 
цопарзан  бәйтеректей  гүрс  етіп  сүлап  түсті.  Бү.і  не  деген  ит  өлім.  Не 
деген бүл ит өлш  (О.  Б.  327).
Бүл үзіндідегі қайталамалардың стильдік қызметі ерекше.  Біріншіден, 
бір  сөз  тіркесін  сөйлем  ішінде  жэне  жеке  сөйлем  ретінде  қайталап  беру 
арқылы  өзіне  оқырман  назарын  бірден  аудартады.  Екіншіден,  оқиғаны 
дамыту, терендету бар. Жылап түрды еңіреп түрмен  ауыстырып оқиғаны 
дамыта түседі.  Ол жэй түрған жоқ, еңіреп түр.  Үшіншіден,  экспрессивтік- 
эмоциялық әсерді күшейте түседі. Соңғы екі сөйлемді дэл сол күйінде емес, 
сөйлем қүрамындағы сөздердің орнын ауыстьфу арқылы ерекше екпін түсіріп 
берген.  Авторда абзац аралық дистантты қаймаламалар да мол.
Ай  астында:  Қан  жылап  жетімсірегеп  үй  цалды;  цара  жамылзан 
жесір әйелдің мүндыцты басы цалды.
Ай астында: Маргауланып ермен елдіц осытиама еркелігін, осыншама 
цасіретін  мамырстан  кеудесіле  сыйгызып,  цазацтыц  күреңселі  даласы 
жатты  (О.  Б.  315).
О. 
Бөкей «Қамшыгср» әңгімесін дэл осылай бастап, дэл осылай аяқтайды. 
Әңгіменің басындағы екі абзацты соңында қайталап беру арқылы оқырманға
70
 
ISSN 1811-1823. Вестник ПГУ

ой тастайды. Жазушы эңгімелерінде лексикалық қайталамалардьщ барльщ түрі 
де бар. Сыңарларының орналасуына қарай дистантты жэне контактілі болып 
келіп, кейіпкер тілінде жэне авторлық баяндауда эр алуан жүк арқалап түрады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1  Сыздық, Р. Сөз қүдіреті. -  Алматы,  199. -  224 б.
2 Жирмунский, В. Теория литературы. Поэтика.  Стилистика. Л.,1977,
-  405 с.
3  Брик, О.  О  звуковые повторы (Анализ  звуковой структуры стиха) // 
Образное слова А. Блока. -  М .,1980. -  384 с.
4  И саев а,  Ж.  Қ азір гі  қазақ  т іл ін д е гі  сегм ен тті  б ір л ік тер д ің  
фоностилистикасы  (сөз  қүрамындағы  дыбыстардың  өзгеруі  негізінде).
-  Алматы, 2000  . -   122 б.
5  Салкынбай,  А.,  Абакан,  Е.  Лингвистикалық  түсіндірме  сөздік. 
Алматы,  1998. -  304 б.
6 Бүркітов, О. Қазақ тіліндегі қайталамалардың лингвистикалық жүйесі. 
Филол.ғыл.док.дисс. -  Алматы, 2001 -  38 б.
7 Шалабай, Б. Көркем проза тілі. -  Алматы,  1994. -   128 б.
С.  Торайғьфов атындағы 
Павлодар мемлекеттік университеті, Павлодар қ.
Материал 22.08.13  редакцияға түсті.
Б. М.  Кадырова
Экспрессивно-стилистические функции повторов
Павлодарский государственный университет 
имени С.  Торайгьфова, г. Павлодар. 
Материал поступил в редакцию 22.08.13.
В. М.  Kadyrova
Expressional and stylistic functions of repetitions
Pavlodar State University named after 
S. Toraigyrov, Pavlodar. 
Material received on 22.08.13.
В данной статье рассматриваются фонетические и лексические 
повторы и  их роль в художественном стиле.
In  this article phonetic  and lexical repetitions  and their role  in  art 
style are considered.
серия ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ.  2013.  №2
 
71

72
 
ISSN 1811-1823. Вестник ПГУ
УДК 070
К. Н. Канапьянов 
МУЛЬТИМОДУСНЫЕ ТЕКСТЫ В КОНТЕКСТЕ 
РАЗВИТИЯ СМИ
В данной статье автором освещаются современные трактовки 
и история изучения поликодовых текстов.
Л ингви сти чески е  исследован и я  п оследних  д вух  д есятков  лет 
характеризуются  антропоцентрической  направленностью,  предполагающей 
обращение  к различным  модусам  бытия человека  и  их отражению  в языке. 
В  связи  с  развитием рекламных технологий  растет  интерес  к особенностям 
языка  как  средства  воздействия.  К  сожалению,  заметим,  что  в  Казахстане 
исследования по данной теме практически не ведутся. Текст, представляющий 
собой  сложную  структуру  многообразно  соотносящихся  и  различающихся 
по  своим качествам  элементов,  представляет интерес,  прежде  всего,  с  точки 
зрения  соотношения  организации  и  функционирования.  Исследование 
семантической  организации  рекламных  текстов  позволяет  рассмотреть 
различные языковые и неязыковые средства воздействия на реципиента с точки 
зрения  их  целесообразности  для достижения  коммуникативного  намерения 
отправителя  рекламного  сообщения.  Рекламный  текст  полисемиотичен, 
то  есть  для  его  построения  используются  элементы  различных  знаковых 
систем  (словесной,  графической,  звуковой,  символической).  Использование 
семиотического  подхода  при  анализе  является  особенно  продуктивным  для 
выявления  воздействия  текста.  За  последние  годы  в  рамках  современной 
лингвистики интерес к невербальным средствам коммуникации, так называемой 
“визуальной информации”, значительно возрос, что отмечается в большинстве 
исследований, посвященных нетрадиционной лингвистике текста а лингвистике 
семиотически  осложненного,  «нетрадиционного»,  видеовербального, 
составного,  поликодового,  крелизованного  текста.  [Анисимова  Е.  Е, 
Березин  В.  М.,  Болыниянова  Л.  С.,  Головина  Л.  В.,  Зенкова  А.  Ю., 
Каменская О. В., Сорокин Ю. А., Тарасов Е. Ф„ Сонин А. Г. и др.].
Березин  В.  М  в  своей  работе  «Массовая  коммуникация:  сущность, 
каналы,  действия»  объясняет  рост  интереса  к  проблеме  визуализации 
требованиям  современной  коммуникации:  «иллюстрирование  ныне  все 
шире становится элементом текстообразования. Уровень интегрированности 
всех изобразительных средств, равно как и других знаковых образований, 
в  единое  текстуальное  пространство  печатных  и  электронных  изданиий 
весьма высок». На наш взгляд использование изобразительных элементов

в составе текста,  и рекламного текста в том числе,  было  всегда актуально 
для общества. «Иконаграфические знаки предпочитались типографическим 
как на  вывеске  перед лавкой торговца или мастерской ремесленника,  так 
и  на  родовом  гербе  дворянина,  а  такой  важный  элемент  христианской 
культуры,  как  религиозное  образование  масс,  в  большинстве  опиралось 
на  иконы,  фрески  или  витражи  храмов».  Практически  все  рекламные 
объявления в российских газетах и журналах конца XIX -  начала XX века 
были иллюстрированы. Рисунок в них был едва ли не главным элементом, 
призванный привлечь внимание читателя. В прессе этого периода рисунок 
рекламы  стремился  к  реальному  изображению  рекламируемых  товаров, 
делал акцент на  зрительную убедительность,  рекламного  объявления.  Но 
кроме  реалистического,  даже  натуралистического  приема  изображения, 
в  иллюстрациях  использовались  такие  стили,  как  классицизм,  рококо, 
псевдорусский  стиль  и  модерн.  П осредством   рисунка  создавались 
символичные,  фантастические  образы,  особая  атмосфера.  Используемая 
графика была также очень разнообразна, сочетала в себе различные стилевые 
тенденции.  Сложность,  неоднородность  и  многосоставность  ее  истоков 
порождала необычайную пестроту  форм.
С  другой  стороны,  мы  не  можем  не  согласиться  с  соверменными 
исследователями  в  том,  что  достижения технического  прогресса  открыли 
новые  возможности  для  взаимодействия  вербальной  и  невербальной 
информации,  например,  в  сети  интернет,  на телевидении  [  Горелов  И.  Н., 
Седов К.  Ф., Сонин А. Г.].
Многие исследователи поликодовых текстов говорят об изобразительном 
язы ке,  как  о  язы ке  интернационального  общ ения  [Зенкова  А.  Ю ., 
Сонанин  А.  Г.].  По  их  мнению,  изобразительный  язык  оптимизирует 
человеческое  взаимодействие  для  достижения  более  высокого  уровня 
эффективности,  помогает  преодолеть  скрытые  стереотипы  литературных 
языков, способствует нелинейному, более открытому характеру человеческого 
общения. Сонин А. Г. пишет о том, что в создаваемом совместными усилиями 
планетарном сообществе становится актуальным вопрос об использовании 
единого  понятного  всем языка,  «возникает  необходимость  использовать  в 
вербальных  произведениях  идеографические  и  другие  изобразительные 
элементы,  что  закономерно  вызывает  изменение  социального  статуса 
смешанных, поликодовых средств коммуникации».
В  настоящее  время  в  сфере  социального  и  гуманитарного  знания 
наибольшее внимание исследователей визуальности привлекает соотношение 
словесного  (вербального)  и  визуального  (невербального)  компонентов, 
в  частности  в  пределах  текстов  печатных  средств  массовой  информации 
[Анисимова  Е.  Е.,  Бойко  М.  А.,  Болыниянова  JI.  С.,  Кирилов  А.  Г., 
Лазарева Э.  А., Чудакова Н. М.  и др.].
серия ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ.  2013.  №2
 
73

В работе А. А. Бернацкой «К проблеме «креолизации» текста : история 
и современное состояние» представлен краткий обзор развития отношений 
языка и изобразительного искусства. Автор пишет о том, что письменность 
генетически  связана  с  изобразительным  искусством,  в  древности  письмо, 
или предписьмо, имело «рисунчатый характер», было пиктографическим.
Еще  с  30-е  годы  XX  столетия  А.  А.  Реформатский  писал  о  том,  что 
иллюстрация  «как  особый  стуктурный  момент  высказывания  подлежит 
ведению лингвиста». Традиционно узкий подход к тексту, ограничивающий 
его  природу  лишь  вербальны ми  средствами,  приводил  к  тому,  что 
исследования  поликодовых  текстов  сводились  к  отдельным  наблюдениям 
за применением изображения в рекламе  [Кузнецова Г.  Н.,  Шестакова И.  Г. 
и др.], в афише [Бубанова М. С.,], за ролью подписи под фотоизображениями 
в  прессе  [Болыниянова  JI.  С.]  и  карикатурам  [Бернацкая  А.  А.].  Широкое 
поним ание  текста  при  ком м уни кативн о-п рагм атическом   подходе, 
объединяющем  всю  совокупность  вербальных  и  невербальных  средств, 
привело к изменению статуса поликодовых текстов в лингвистике.  Будучи 
семиотически  осложненными,  следовательно,  структурированными  по 
законом более высокого порядка, поликодовые тексты становятся не только 
«естественным»,  но  и  наиболее  актуальным  объектом  лингвистического 
исследования.  На  передний  план  выдвигаются  разработки  типологии 
поликодовых текстов, выявление и исследование их текстовой природы.
В отечестввенной науке термин «мультимодусный» начал использоваться для 
обозначения специфических текстов, включающих разных по своей семиотической 
природе составляющих, сравнительно недавно. До этого в работах исследователей 
занимавшихся их изучением, обычно употреблялся термин «креолизованный», 
предложенный Сорокиным Ю. А. и Тарасовым Е. Ф. «Креолизованные тексты -  
это тексты, фактура которых состоит из двух нешмогенных частей (вербальной) 
языковой  (речевой)  и  невербальной  (  принадлежащей  к  другим  знаковым 
системам, нежели естественный язык».
Исследователи, принимающие в своих трудах в качестве рабочего данный 
термин [Анисимова Е. Е., Бойко М.  А., Чудакова Н. М.и др.], отмечают, что 
креолизованный  текст  предстает  сложным  текстовым  образованием,  в 
котором  вербальные  и  невербальные  элементы  образует  одно  визуальное, 
структурное, смысловое, и функциональное целое, нацеленное на коплексное 
воздействие на адресата.
В разработанной Ейгером Г. В. и Юхтом В. JI. типологии текстов была 
вычленена  оппозиция  моно-  и  поликодовых  текстов.  «К  поликодовым 
текстам  в  широком  семиотическом  смысле  должны  быть  отнесены  и 
случайные сочетания естественного языкового кода с кодом какой-либо иной 
семиотической системы (изображение, музыка и т.п)». Термин «поликодовый 
текст»  используется  также  Болынияновой  JI.  М.  Автор  исследовала

жүктеу/скачать 3,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: