С тұр сын ға лиева
жүктеу/скачать 10,65 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бағалы дерек А РМ А Н -П В б ас па сы
- Жи ын тық ба ға лау тап сыр ма ла ры
| Бағалау
А РМ А Н -П В б ас па сы 116 шоқ ты ғы би ік, көр кем үл гі сі. Ақын ның бұл ай тыс тан бас қа «Жү рек», «Ашын дым», «Ар са лаң аға ал дын да», «Жү рек сы ры», «Жай лау да», «Әбіш тің аруа ғы на», «Хош бол, елім» се кіл ді көп те ген өлең де рі мен «Тұ зақ» ат ты дас та ны бар. М.Ғабдуллин «Бір жан мен Са ра ай ты сы» – ай тыс өне рі нің озық үл гі ле рі нің бі рі. Ай тыс 1895 жы лы қа зір гі Ал ма ты об лы сы ның Қа палАқ су өңі рін де Бір жан Қо жа ғұ лұлы мен Са ра Тас тан бек қы зы ара сын да өте ді. Бұл ай тыс ты ең ал ғаш 1898 жы лы Қа зан да «Қис са Бір жан сал ме нен Са ра қыз дың ай тыс қа ны» де ген ат пен Жү сіп бек қо жа Шай хис ла мұлы жа рия ла ды. Кей ін Зай сан нан екін ші нұс қа сы та бы лып, «Бір жан сал мен ақын Са ра ның ай тыс қа ны» де ген ат пен Қа зан да же ке кі тап бо лып ба сыл ды. Ай тыс тың ал ғаш қы нұс қа сы – 969 жол, екін ші нұс қа сы – 1080 жол. Ақын Әріп Тә ңір бер ге нұлы жаз ған та ғы бір нұс қа сы 1907 жы лы жа рық көр ді. 1918 жыл ға де йін бұл үл гі лер се гіз рет, Ке ңес өкі ме ті тұ сын да он бір рет жа рия лан ды. Сөйт іп, ел іші не жаз ба ша да, ау ызе кі де та ра лып кел ді. Ай тыс тың жа рық кө руі не, та ра лу ына, өң де ліп са рап та лу ына Са ра, Жү сіп бек қо жа, Әріп ақын елеу лі үлес қос қан. М.Жармұхамедұлы Бағалы дерек А РМ А Н -П В б ас па сы 117 Жи ын тық ба ға лау тап сыр ма ла ры 1. Тө ле, Қа зы бек, Әй те ке сын ды қа зақ тың атақ ты би-ше шен де- рі нің на қыл сөз де рі нің сен дер үшін ма ңы зы қан дай? Бұ рын ғы ше шен дер дің сө зі қа зір гі кез де өзек ті ме? Ой ла рың ды дә лел деп жа зың дар. 2. Тәуке хан ның: Тө ле би, ер Қа зы бек, тіл ді Әй те ке, Ас қар тау – Қа зы ғұ рт тай бі лім ді еді. Бі рі – күн, бі рі ту ған ай дай бо лып, За ман ға сәй ке сі мен ке ліп еді, – де ген сөз де рі ту ра лы ой ла рың ды ор та ға са лың дар. Би лер дің қан дай қа си ет те рі ту ра лы ай тыл ған? Сен дер қан дай пі кір қо сар едің дер? Жаз ба ша жау ап дай ын даң дар. 3. Би лер дің қа ты суы мен дү ние ге кел ген «Же ті жар ғы» за ңы ның ма ңы зы ту ра лы «Қа зақ стан та ри хы» пә ні нен ал ған бі лім де- рің ді пай да ла нып, те зис құ рың дар. 4. Н.На зар ба ев тың: «Есім нің не ме ре сі, Жәң гір дің бел ба ла сы Тәуке хан дық құр ған XVII ға сыр дың ая ғы мен XVIII ға сыр дың ба сы қа зақ елі нің абы ройы асып, кө се ге сі кө гер ген ерек ше бір ке зе ңі бол ды. Бұл жай ын да бел гі лі та рих шы А.И.Лев шин бы лай деп жа зып ты: «Тәуке нің атын ата сақ-ақ, бар қа зақ тың жү ре гін ал ғыс кер неп, мақ та ныш би лей ді. Қа зақ ор да сы ның Ли кур гы, Дра кон ты – сол адам. Тәуке ала уыз бо лып, қыр ғын ға бөк кен ел ді са ба ға тү сі ріп, ру мен ру дың ара сын да ғы талай жыл ғы қан тө гіс ті тоқ тат ты, ақы лы мен әділ ді гі нің ар қа сын да жұрт тың бә рін өзі не мой ын сұн ды ра біл ді, әл сіз ру лар дың ба сын қо сып, әлеу ет ті дұш пан ға қар сы қоя ал ды, күш ті лер ді ті зе ге са лып, тәубе сі не кел тір ді, бар ша ға ор тақ заң жа сап, сол бой ын ша би лік айт ты». Тәуке Қа зақ хан ды ғын бір ор та лық тан бас қа ру дың нақ ты те ті гін тап ты, жыл сай ын атақ ты Күл тө- бе де үш жүз дің игі жақ сы ла ры ның ба сын қо сып, ел өмі рі нің ке ле лі мә се ле ле рін тал қы ла ды. Қа зақ қо ға мы на осын дай бір- тұ тас тық да ры тып, ын ты мақ ор нық тыр ған ежел гі ере же-қа- ғи да лар дың үл гі лі нұс қа сы, ха лық тың тәр тіп- ни за мы ның, салт-дәс тү рі нің жүй елі жи ын ты ғы атақ ты «Же ті жар ғы» еді. «Же ті жар ғы» да на ба ба ла ры мыз дың «Қа сым хан ның қас қа жо лы», «Есім хан ның ес кі жо лы» деп атала тын мем ле кет бас- қа ру мен ха лық би леу дің қа лып тас қан жо сық та рын не гіз ге алып, са ха ра ның сол за ман да ғы тұр мыс-тір лі гі не, қо ғам дық жүктеу/скачать 10,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|