Екінші реттік алдын алу әлі де зорлық-зомбылық оқиғасын басынан ӛткермеген, бірақ жоғары тәуекелдік жағдайында тұрған балалар мен жасӛспірімдерге бағытталған шаралар кешенін жүзеге асыруды кӛздейді. Қатыгездік қарым-қатынас жағдайларын ертерек анықтауды ұйымдастыру үшін әлеуметтік қызмет кӛрсету мекемелеріндегі азаматтармен және мамандармен ақпараттық-ағарту жұмыстарын жүргізіп, оларға балаларды қорлау немесе олардың қажеттіліктеріне немқұрайлы қарау белгілерін түсіндіру және сақтау тәртібін түсіндіру қажет, егер мұндай белгілер анықталса.
«Отбасы және неке туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес баланың ӛміріне немесе денсаулығына қауіп тӛнгені, оның құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылғаны туралы хабардар болған ұйымдардың лауазымды адамдары мен ӛзге де азаматтар бұл туралы баланың нақты орналасқан жері бойынша қорғаншылық және қамқоршылық органына хабарлаңыз. Мұндай ақпаратты алған кезде қорғаншылық және қамқоршылық органы баланың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін қажетті шараларды қабылдауға міндетті. Қатыгездікпен қарау жағдайлары туралы алғашқы ақпаратты алудың әртүрлі механизмдері бар: 1. Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары жӛніндегі уәкіл жанындағы Бірыңғай қазақстандық сенім телефоны Балиева З.Я. балаларға, жасӛспірімдерге, және олардың ата-аналары (111) – ұялы телефоннан да, қалалық телефоннан да қоңырау шалу тегін. Анықтама телефоны қызметі 46 теріс пайдалану жағдайларын анықтау және оларға әрекет етудің алғашқы қадамы болып табылады.
2. Балалардың қоғамдық қабылдауы. Мұндай қабылдаулар, әдетте, балаларға мүмкіндігінше қолжетімді жерлерде, мысалы, мектептерде немесе қосымша білім беру мекемелерінде ашылады. Мәлімделген баланың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мамандар ақпараттың құпиялылығы мен анонимділігін сақтайды. Мұндай сәйкестендіру механизмі отбасылық ӛмірде ғана емес, сонымен қатар мектеп ӛмірінде, құрдастар арасында қатыгездікпен байланысты кӛптеген мәселелерді шешуге кӛмектеседі.
3. Әлеуметтік қорғау жүйесі мекемелерінде ұйымдастырылған әлеуметтік учаскелік қызметтер. Жергілікті қызмет мамандарының жұмысы аумақтық принципке негізделген және тұрғындардың тұрғылықты жеріне барынша жақын орналасқан.
Балаға қатысты қатегздік қарым-қатынас оқиғасы туралы сигнал алғаннан кейін алдын ала тексеру жүргізу қажет, бұл ӛте күрделі процесс, ол жоғары кәсіби білімді, дағдыларды және оларды балалармен әлеуметтік жұмыстың әртүрлі салаларында кешенді қолдануды талап етеді, соның ішінде мыналар:
- балаға қандай қауіп тӛніп тұрғанын және отбасы мүшелерінің оны қорғау мүмкіндігін бағалай білу;
- балаға қатыгез қарым-қатынастың физикалық, мінез-құлық және жасына байланысты белгілерін тану және дұрыс бағалау қабілеті;
- отбасындағы жағдайды бағалау, сондай-ақ балаларды қорлау қаупін арттыратын немесе керісінше, балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін күшті жақтары ретінде квалификациялануы мүмкін факторларды байқап, тану қабілеті;
- отбасы мүшелерінің ашуын және басқа да жағымсыз эмоцияларын жеңуге, оларды бірлескен жұмысқа тартуға, отбасының ішкі ресурстарын белсендіруге, отбасындағы жағдайды бағалау үшін қажетті мәліметтерді жинауға мүмкіндік беретін сұхбаттың әртүрлі әдістерін қолдана білу; және қалыпты жұмыс қарым-қатынас орнатуға бастайды;
- балалардың тұрғылықты жеріндегі қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қоғам ресурстарын жұмылдыратын стратегияларды қолдану және отбасыларға қажетті кӛмек кӛрсетуді тез орнату, соның ішінде олардың балаларды қатыгез қарым-қатынастан қорғау қабілетін арттыру, осылайша қажеттіліктің алдын алу мақсатында балаларды үйлерінен шығаруға.
- егер баланы отбасынан шығару қажет болса, оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету және мүмкіндігінше психологиялық жарақатты барынша азайту үшін мұны қашан және қалай жасаған дұрыс және оны қайда орналастыру керектігін анықтау мүмкіндігі.
Мұндай тексеруді осы салада үлкен тәжірибесі бар әлеуметтік қызмет кӛрсету мекемелерінің мамандары жүргізеді, тексеру нәтижелері туралы ақпарат қорғаншы және қамқоршы органдарына (немесе кәмелетке 47 толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау комиссияларына) ұсынылады. Қауіпсіздік пен қауіпті уақтылы және барабар бағалау бала зорлықзомбылыққа ұшыраған немесе ауыр жарақат алуы немесе ӛлуі мүмкін жағдайларда ерекше маңызды болып табылады. Қауіпті жағдайдағы баланың жағдайы оның физикалық және психикалық денсаулығының жай-күйіне қарай бағаланады. Дене жағдайын бағалау жарақаттар мен жарақаттарды бағалауды, дұрыс тамақтанбау дәрежесін немесе тамақ пен сусынның ұзақ уақыт болмауын (жас балалар үшін), медициналық кӛмектің болмауын және ауыр аурулардың болуын қамтиды.
Психикалық денсаулықты бағалау жедел эмоционалдық реакцияларды бағалауды қамтиды: қорқыныш, ашулану, дүрбелең және т.б., қоршаған ортаның қауіптілігін бағалау - балаға қауіп тӛндіретін сыртқы жағдайларды ескеру (бақылаусыз немесе қауіпті жерде қалдыру), зиян келтіруі мүмкін немесе қорғауды қамтамасыз ете алмайтын адамдармен бірге болу).
Баланың қажеттіліктерін ескермеу жағдайында әлеуметтік қорғау жүйесі мекемелерінің мамандары бірқатар қауіп тӛндіретін факторларға назар аударып, мыналарды анықтауы керек:
балаға шұғыл медициналық кӛмек қажет (жарақаттар, аурудың ӛршуі немесе шаршау жағдайында және т.б.);
3 жасқа дейінгі бала тиісті күтімсіз болса, бұл оның физикалық денсаулығына қауіп тӛндіреді;
- бала ұзақ уақыт бойы аштықты сақтайды, мысалы: 3 жылға дейін - бірнеше сағат,
6 жылға дейін
- 24 сағат немесе одан кӛп,
12 жасқа дейін - 3 күннен артық;
- кішкентай бала ұзақ уақыт бойы ересектердің қарауынсыз үйде болса, мысалы:
3 жылға дейін - бірнеше сағат, 6 жылға дейін - 24 сағат немесе одан кӛп, 12 жасқа дейін - 3 күннен артық;
кішкентай баланың ӛмірі мен денсаулығына қауіпті немесе апатқа ұшырау қаупі жоғары жағдайда (мысалы, суық ауа райында; су айдындарының жанында; қоғамдық кӛлікте және т.б.) ересектерсіз кӛшеде болуы;
ауыр соматикалық немесе психикалық бұзылыстары бар және медициналық кӛмекке мұқтаж бала оны алмайды, бұл жақын арада физикалық немесе психикалық денсаулығының бұзылуына әкелуі мүмкін;
- 3 жасқа дейінгі бала үйде балаға тиісті қадағалауды және күтімді қамтамасыз ететін басқа ересек адамдар болмаған кезде, айқын алкогольдік мас күйдегі ата-анасымен бірге болады. Баланың ӛміріне немесе денсаулығына тікелей қауіп тӛнген жағдайда қатыгездік кӛрсету фактісін бағалау және тергеу, ең алдымен, баланың қауіпсіздігін қамтамасыз ете алатын заңмен уәкілеттік берілген құрылымдардың ӛкілдеріне жүктеледі. Қауіп-қатер тӛмен деп есептелсе, бағалау мен тергеуді отбасына мәселелерді шешуге кӛмектесетін әлеуметтік қызмет органдарының мамандары жүргізе алады. Қауіп-қатерді бағалағаннан кейін баланың отбасында қалуын немесе баланы алып тастау және тиісті мекемеге (туыстарымен) орналастыру қажет пе, соны шешіп алу қажет. Айта кету керек, баланы алып тастау жағдайында да, болашақта мәселелерді шешу кезінде олармен ӛзара әрекеттесу мүмкіндігін сақтау үшін оның ата-анасымен басынан бастап конструктивті қарым-қатынасты қалыптастыру қажет. Балаға қатыгез қарым-қатынасқа жол беретін ата-аналарға қатысты кез келген іс-әрекеттер алдындағы алдын ала қадам отбасы мен баланың мәселелерін диагностикалау болуы керек. Диагностика әлеуметтік, психологиялық мәселелерді, отбасылық қарымқатынастарды, қиыншылықтардың даму динамикасын және т.б. мақсатты зерттеуді қамтиды. Алынған нәтижелер отбасының ресурстарын және кӛмек кӛрсету бағытын анықтауға кӛмектеседі.