кәсіби қомпонент:
-кәсіби эрудиция;
-әдістемелік шеберлік;
-түрлі технологиялық.
Жеке тұлғалық компонент: -құнды бағыттары;
-мінез –құлық ерекшеліктері;
-қатынас стилі, тәртіп мәдениеті, қызығушылығы, эрудициясы т.б.
Әлеуметтік компонент: -мамандықтың әлеуметтік мәні;
-мамандықтың әлеуметтік ортада алатын орны;
Рөльдік компонент: - атқаратын қызметі;
- құқығы және міндеттері.
Бұл компоненттер бір- бірімен тығыз байланыста болады.
Беделді С.В. Ковалев үш түрге бөледі: формалды, функционалды, жеке тұлғааралық.
Беделдің жоғары деңгейлеріне келетін болсақ, олар: шынайы, жоғары, нақты, нағыз бедел түрлеріне бөлінеді. Мұғалімнің қызметіндегі әрекетінің ерекшелігіне, шешетін мақсат міндеттеріне қарай, мұғалімнің беделін бағалануына байланысты төмендегідей деңгейлерді атауға болады: позициялық бедел, атқаратын билігіне, құқығына, міндеттеріне байланысты болатын түрлері. Позициялық бедел адамның әлеуметтік рөліне байланысты болып келеді. Мысалы, ата-ана – бала, мұғалім - оқушы, тренер - секция мүшесі. Бала өскен сайын бұл бедел түрі азая береді.
Функционалды бедел - білім , тәжірибе арқылы қалыптасады.
Ең жақсы бедел түрі - жеке тұлғааралық, ол төрт жағдайлардан тұрады: балалармен жиі қатынаста болу, балалар туралы хабардың молдығы, оларды түсіне білу, өзін-өзі жетілдіріп отыра білулері.
Бала үшін беделді мұғалім:
- эмоциялық жылылық пен қолдаудың көзі;
- барлық жақсылықтың биліктің нышаны;
- құрмет тұтып, үлгі- өнеге алатын адам;
- дос және кеңес беруші болғаны дұрыс.
Шынайы бедел білімге, сенімге, тусінушілікке, құрмет көрсетуге байла-нысты, шыдамдылық, жанашу таныту болып келеді.
Ата-аналар және мұғалімдер бір-бірлерінің беделін қолдап, балалардың алдында жанжалдаспай қатынас жасаулары қажет. Беделді болу оңай емес, жоғалтып алу оңай. Өздеріне сенімсіз мұғалім балалардың алдында беделін жоғалтады.
Неғұрлым жеңіл тәсілмен балалардың алдында беделге ие болу тілегі тек көз бояу беделге әкелетіні белгілі, оны А.С. Макаренко «жалған бедел» деп атаған. Оның төмендегідей түрлерін отбасының өміріне қатысты қарастырған.
Ендігіде жалған бедел түрлерінің сипаттамасына тоқталып өтейік.