Сабақтың Сенімділік критерийінің үш деңгейімен және мақсаты: оларды ғылыми зерттеулерде пайдалану әдістерімен танысу

Сапалық белгілердің орта мәнінің сенімділік интервалы

жүктеу/скачать 132,53 Kb.

бет	5/5
Дата	10.03.2023
өлшемі	132,53 Kb.
	#73292
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5

Байланысты:
8 (1)

Бағалау сенімділігінің критерийлері

Сапалық белгілердің орта мәнінің сенімділік интервалы

Сапалық белгілердің орта мәнінің сенімділік интервалын анықтау үшін де әдеттегі формула қолданылады:

p  tm_p  p_бас  p  tm_p .

Формуланы қолдану үшін альтернативалы белгілердің үлесі өзара тең (p = q) болуы керек немесе олардың бірінің үлесі іріктеменің жартысынан соншалықты ауытқымауы керек (p = 0,5). Бұлай болмаған жағдайда (0,75 ≤ р ≤ 0,25) бас үлес үшін сенімділік шекарасы мына формула арқылы анықталады:

^p ^ _n _¹_t 2

	t ²


_m 	2
	2


						
		mn  m		t	2	
	 t ²	mn  m		t		,
	 t ²					,
		n	4			
		n	4			
						

Мұндағы: n – іріктеме көлемі; m – зерттелетін белгінің саны; t – мөлшерленген ауытқу.

Мысал. Қаракөл шаруашылығында дайындалған 3816 елтірінің 925-інің түсі қара болды. Сенімділіктің екінші деңгейіне (P = 0,99; t

2,58) сәйкес келетін қара елтірінің бас жиындағы үлесінің мүмкін шекарасын табу керек. Қара елтірінің іріктемелік үлесі p = m/n = 925/3816 = 0,24 немесе 24 %. Мәлім шамаларды формулаға қойсақ







2,58

925(3816  925)

2,58



925



 2,58²







бас

3816

 2,582 ^



3816













928,33  6,66



928,33 176,49

702,44

3822,66

2822,66

0,243  0,046.

Бұдан, 0,243 – 0,046 ≤ р_бас ≤ 0,243 + 0,046 = 0,197 ≤ р_бас ≤ 0,289 немесе 19,7 % ≤ р_бас ≤ 28,9 %.

Сонымен 99 % дәлдікпен қара елтірінің бас жиындағы үлесі 19,7 %-дан 28,9 %-ға дейінгі аралыққа тең болады деп қорытынды жасауға болады.

102

Бағалау сенімділігінің критерийлері

Енді түрлі іріктемелердің арасында айырмашылықтар бойынша бас жиын параметрлерін салыстырмалы қарастырамыз. Бұл әсіресе зерттеу жұмыстары үшін аса маңызды болып саналады, өйткені оның барысында әр түрлі биологиялық топтарды ұдайы салыстыру қажеттілігі туындайды. Практикада әр түрлі топтарға жататын немесе түрлі жағдайда өсірілген жануарларды және өсімдіктерді, мысалы, бақылау және тәжірибе топтарының нәтижелерін өзара салыстыру қажеттілігі жиі кездеседі. Бұдан бөлек іріктеме көрсеткіштері шамасының өздерінің бас жиындағы параметрлеріне сәйкес келуін әр кезде бағалау биометрияның басты принциптерінің бірі болып саналады.

Салыстыру барысында іріктемелік мәліметтер арасындағы айырмашылық шынайы өзгешіліктің көрінісі ме, әлде ол кездейсоқтық па деген сұрақ туындайды. Бұл жалпы амалды ойлыстыруды қажет етеді. Мұндай жағдайда биометрия практикасында нөлдік жорамал (Н₀) қолданылады, ол бойынша салыстырылып отырылған топтардың бас жиындары арасында шынайы айырмашылық жоқ (яғни нөлге тең), ал іріктемелік көрсеткіштер арасында өзгешілік кездейсоқ деп саналады, демек, олар бастапқы бір жиыннан құрастырылған іріктемелердің статистикалары болып есептелінеді.

Қалыпты үлестірім заңына бағынатын түрлі бас жиыннан алынған іріктемелік мәліметтер салыстырылғанда, нөлдік жорамал олардың параметрлері арасында айырмашылық жоқ яғни нөлге тең

дегенге сүйенеді:

бас



бас

және σ_бас

^ ^σбас

яғни

бас



бас ^{= 0}

^ ^σбас

және

^σбас

= 0.

Осыдан ол нөлдік жорамал деп аталады.

Нөлдік жорамалға қарама-қарсы жорамал альтернативалы деп аталады. Ол x_бас₁  x_бас₂  0 және σ_бас₁  σ_бас₂ 0 теңсіздіктерге сүйенеді.

Нөлдік жорамалды тексеру үшін биометрияда екі түрлі статистикалық критерий қолданылады: параметрлі және параметрсіз. Параметрлі критерийлер эмпиризмдік жиынның статистикалық параметрлерін (мысалы, қалыпты үлестірім заңына бағынатын іріктеме үшін x және ² көрсеткіштері), ал параметрсіз критерийлер жиын мүшелерінің өзін статистикалық өңдеу негізінде

103
есептелінеді.

Параметрсіз критерийлер салыстырылатын іріктемелер алынған жиынның үлестірім түріне (қалыпты, асимметрия, экцесс, т.б.) байланыссыз туындайтын жорамалды тексеру үшін қолданылады. Оны қолдану үшін салыстырылатын іріктемелердің негізгі сипаттамаларын – орта шама және өзгергіштік көрсеткіштерін – есептеу қажеттілігі болмайды. Қалыпты заңға

сәйкес үлестірімдер статистикалары айырмашылығының сенімділігін бағалау үшін тиісті параметрлі критерийлердің шамасын табу керек, бұл үшін орта және вариация көрсеткіштерін есептейді.

Белгінің қалыпты үлестірімінде параметрсіз критерийлерді де пайдалануға болады, алайда, параметрлі критерийлер анағұрлым тиімді болып саналады, өйткені ол нөлдік жорамал дұрыс болмаған жағдайда оны дәлірек жоққа шығара алады. Сондықтан салыстырылатын іріктемелер қалыпты үлестірімге бағынатын жиыннан құрастырылған жағдайда параметрлі критерийлер қолданылады.

Салыстырылатын іріктемелердің үлестірімі қалыпты болмаған жағдайда параметрсіз критерийлерді қолдану тиімдірек. Іріктемелерді өзара салыстырудың кейбір кезеңдерінде әдеттегідей санмен емес, шартты таңбалармен өрнектеу жұмысы қажет етіледі, сондықтан параметрсіз критерийлерді қолдану айырымды бағалаудың жалғыз көзі болып саналады.

жүктеу/скачать 132,53 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5