Оқушыларға қоғамға кері әсер ететін зиянды заттар туралы толық мағлұматтар бере отырып, олардан бойын аулақтату.
Сабақ кезеңі уақыт
Педагогтің әрекеті
Оқушының әрекеті
Бағалау
Ресурстар
Сабақтың басы Ой қозғау
Сабақ ортасы
Рапорт. Сабақтың тақырыбы: Оқу тапсырмасын пысықтау Жаңа тақырып Табиғаттағы бөгде заттардың жалпы сипаттамасы. Қазіргі заманда адамзатқа белгілі 7 млн. астам химиялық заттар бар. Олардың 60 мыңнан астамы кең қолдану табуда, тамаққа қосу түрінде – 5500, дәрі –дәрмек – 4000, тұрмыс химиясында – 1500 пайдаланылады. Халықаралық рыногта жыл сайын 500-ден 100-ға дейін жаңа химиялық қосындылар, өнімдер пайда болуда. Міне, сондықтан адам өміріне қауіпті улы заттар дүниеге көптеп келіп жатыр.
Улы химиялық заттар, өзінің пайдалануына байланысты төмендегідей болып жіктеледі:
өнеркәсіп улы — өндірісте қолданылатын заттар;
улы химикаттар – ауыл шаруашылығында қолданылатын заттар;
дәрі-дәрмектер;
тұрмыс химикаты;
өсімдіктер және жануарларда, саңырауқұлақтарда, құрт-құмырсқаларда болатын заттар;
әскери улаушы заттектер.
Адам организміне әсер ету сипаты бойынша улы заттар төмендегідей болып бөлінеді:
жалпылама улылар – организмді жалпы улайтын, жеке органдарды ауру етіп, істен шығаратын улы заттар;
қоздырғыштар – тыныс жолдарының шырышты (слизистый) қабатын, көзді, өкпені, теріні ауру ететін заттар;
аллергия тудыратынзаттар;
мутагендер – генетикалықкодтыбұзатынзаттар;
канцерогендер – қауіптіісіктертудыратынзаттар;
бала жасауқызметінжоятындар – қорғасын, сынап, стирол, радиоактивтібасқа да заттар.
Зияндызаттардыңәсеретуіжәнеорганизмгеенудіңжолдары.Зияндызаттарадаморгантзмінетынысалужолдары, теріжәне ас қорытужолдарыарқылыенеді. Көпжағдайда(80-90 пайыз)кәсіпкебайланыстыауруларжәнеулануларорганизмгеулыгаздардың, булардың, тұмандардыңенуінебайланыстыболады. Бұлжолменауруғашалдығуөтеауырболуымүмкін, себебіулызатбірденқанменараласыпбүкілденегетарапкетеді.
Улызаттарішкентағаммен, сумен, темекімен, қолдыңкіріменасқортужолдарыарқылыорганизмгеенеді. Улызаттарауызқуысында – ақсіңіп, қанғаөтіпкетуімүмкін. Ондайзаттарға фенол, циянитсияқты улар жатады. Асқазанныңқышқылдыортасыулықосындыменбірігіп, заттыңулылығынодан ары арттырыптүсуімүмкін.
Улызаттарадаморганизімінетеріарқылыенеді. Улыбулар, сұйықзаттартерігееніп, соларқылықанғакетеді. Бұндайзаттарға суда, майдажеңілеритінкөмірсутегі, ароматтыаминдер, бензол, анелиндержәнет.б. жатады. Егертеріде жара немесесызатболса, организмгеенуіжеңілдейді.
Тапсырма .
«Бөгде заттардың адам ағзасына зияны» тақырыбына эссе жазу. 10-15 сөйлемнен тұратын.
Оқушылар сабақтың тақырыбы мен мақсатымен танысады.
